ARCA ukhupipis kashawaj jina tʼukuriy. Noewan familianwanqa, khuska tiyasqa kashanku. Jawapitaj paraqa, pʼuñumanta jina jichʼakamushan. Ñakʼayta lauraj mechero qayllapi, mana chʼirmirispa qhawaykachashanku. Llojlla paraqa, mancharinapaj jinapuni arcaj patanman, perqasninmantaj kallpawan chayamushan.

Noeqa munasqa familianta qhawarin, cheqa sonqo warminta, kinsantin qhari wawasninta, ñojchʼasnintapis. Cheqamantachá may agradecesqa kashan. Imajtinchus tukuy runas jawapi ñakʼarishanku, familianrí arca ukhupi jarkʼasqa kashan. Chayrayku sinchʼi qhon qhonkuna kashajtinpis, Diosman tukuy sonqo agradecekun. Familian uyarinanpaj, ichá qhaparispa parlarishan.

Noeqa sinchʼi creeyniyoj karqa. Chayrayku Jehová Dios, payta, familiantawan salvarqa (Hebreos 11:7). Chaywanpis, ¿salvakunankukamallachu creeyniyoj kananku karqa? Mana. Jamoj pʼunchaykunapaj, aswan creeyniyojraj kananku karqa. Noqanchejpis chay jina creeyniyojllataj kananchej tiyan, imajtinchus ni jaykʼaj qonqanapaj jina tiempopi kashanchej. ¿Imatá Noej creeyninmanta yachakusunman? Chayta qhawarina.

Paraqa, Jallpʼata pʼampaykunankama “tawa chunka pʼunchayta, tawa chunka tutatawan” jichʼakamorqa (Génesis 7:4, 11, 12). Noetaj, imaynatachus Jehová cheqan runasta salvasqanta, sajra runastataj chinkachisqanta rikorqa.

Jatun paraqa, wakin ángeles Diospa contranta oqharikusqankutapis tukucherqa. Chay angelesqa, Satanás jina paykunallapi yuyasqankurayku, runaspa ususisninkuwan casaranankupaj cielota saqerqanku. Jallpʼaman uraykamuspataj, wawasniyoj karqanku, pikunachus sinchʼi jatunkaray karqanku (Judas 6; Génesis 6:4). Satanasqa kusiymanta phinkiykachasharqachá. Imaraykuchus chay ruwasqankoqa, runasta maytapuni sajrayacherqa, nisunman Diospa Jallpʼapi aswan sumaj ruwasqanta.

Chay angelesqa Jatun Parapi mana wañunankupaj, aycha cuerponkuta lluchʼukuspa cieloman kutiriporqanku. Chaywanpis ni jaykʼaj ujtawan runaman tukonqankuñachu. ¿Imataj warmisninkumanta, wawasninkumanta ima karqa? Tukuy runas jina, yakuwan pʼampasqa wañorqanku.

Jehovaqa, Enoc kausashajtinña sajra runasta chinkachinanta nerqa, nisunman casi 700 watas ñaupajtaña (Génesis 5:24; Judas 14, 15). Chaywanpis runaqa mana kasukorqachu. Astawanpis Jallpʼaman aswan sajra ruwaykunata juntʼaykucherqanku. Chayrayku Jehovaqa, sajra runasta nisqanman jina chinkachisharqa. Noewan familianwan, ¿chaymanta kusikorqankuchu?

Ni paykunapis, ni khuyakoj Diosninkupis kusikorqachu (Ezequiel 33:11). Jehovaqa sajra ruwanasninkumanta kutirikunankupaj, tukuy imata ruwarqa. Ñaupajtaqa Enocta runasta reparachinanpaj kacharqa,  chantataj Noeman arcata ruwananta kamacherqa. Paywan familianwanqa, watasta tukuypa rikunanta chay jatun arcata ruwarqanku. Chantapis Diosqa, Noeta “cheqan kajta willaj” suticharqa. Chayraykutaj Enoc jina, Diospa jamoj juicionmanta runasman willarqa (2 Pedro 2:5). ¿Runa kasukorqachu? Jesús, pichus chay tiempopi cielomanta qhawamusharqa, aswan qhepaman nerqa: “Paykunaqa mana imatapis reparakorqankuchu jatun para jamunankama”, nispa (Mateo 24:39).

Jehová arcaj punkunta wisqʼaykusqantawan, imaynachus Noewan familianwan kashasqankupi, watejmanta tʼukurina. Qallarej 40 pʼunchaykunapi, paraqa chhikitanta mana sayaspa jichʼakamun. Arca ukhupi kajkunataj, ichapis purajmanta yanapanakushanku, ruwanasninkuta ruwashanku, animalitosmanpis necesitasqankuta jaywashanku. Jinallapi uj mashkha pʼunchaykunamanta, arca kuyuriyta qallarin. Yaku wicharisqanman jinataj, arcata “pampamanta tuytucherqapacha” (Génesis 7:17). Tukuy Atiyniyoj Jehovaqa, ¡atiyninta tʼukunapaj jinapuni rikucherqa!

Noeqa, paywan familianwan arca ukhupi jarkʼasqa kasqankumanta, ¡may agradecesqachá kasharqa! Chaywanpis Jehová, khuyakuyninpi runasman Jatun Paramanta willamunanpaj kamachisqanmanta, astawanrajchá agradecekorqa. Ichapis chay kutispi, tukuy ima ruwasqan qhasi mana kajlla kaspa jinarqa. Runasqa, ¡chay jina kʼulluspuni karqanku! Tʼukurinallapaj, Noeqa wauqesniyoj, ñañasniyoj, sobrinosniyoj imachá karqa. Chaywanpis, ¡ni mayqen kasorqachu! (Génesis 5:30.) Jinapis Noé, jinallataj kasukoj warmin, kinsantin wawasnin, ñojchʼasnin ima, runas salvakunankupaj tukuy atisqankuta ruwasqankumanta, ¡maytachá sonqochakorqanku!

Jehovaqa kikillanpuni (Malaquías 3:6). Jesusqa, “imaynachus Noepa tiempompi karqa”, ajinallataj tiemponchej kananta nerqa (Mateo 24:37). Arí, noqanchejpis manchay llakiy tiempopi kausashanchej, chaytaj Jehová sajra runasta chinkachejtin tukukonqa. Kunanpis Diospa llajtanqa, uyarikuyta munajkunaman jamoj juiciomanta tukuy atisqanta willashan. ¿Chay willayta japʼikunkichu? Chay salvaj willayta japʼikunkiña chaytaj, ¿wajkunaman rejsichishankichu? Noewan familianwanqa, chayta sumajtapuni yachachiwarqanchej.

Arca astawan astawan yapakoj yakupi tuytushajtin, Noewan familianwanqa, “kʼir, qʼaw, kʼir, qʼaw” nejllatachá uyarerqanku. ¿Noé llakikorqachu sinchʼita oqharikoj yakus arcata lajrarparinanmanta? Mana. Kay tiempopi wakin runas, arca mana imanakusqanta mana creejtinkupis, Noeqa ni jaykʼajpis iskayrayarqachu. Bibliaqa paymanta nin: “Creesqanraykutaj [...] arcata ruwarqa”, nispa (Hebreos 11:7). ¿Imapí creerqa? Jehová paywan tratota ruwasqanpi. Diosqa, Jatun Para kashajtin paytawan familiantawan jarkʼananta nerqa (Génesis 6:18, 19). Cielopi, jinataj Jallpʼapi tukuy imata Ruwaj Dios, ¿manachu arca mana imanasqa kananpaj jarkʼayta atinman karqa? ¡Atinmanpuni karqa! Chantachá Noé, Jehovaj nisqanpi tukuy sonqo atienekorqa. Manataj qhasichu karqa, imajtinchus paywan familianwanqa, “yakunejta salvasqa karqanku” (1 Pedro 3:20).

Tawa chunka pʼunchay, tawa chunka tutawan pasajtinkama, para thañiporqa. Calendarionchejman jina, Jatun Paraqa diciembre 2370 watapi, Jesús niraj jamushajtin tukukorqa. Chaywanpis Noewan familianwanqa, unaytaraj arca ukhupi karqanku. Yaku tukuynin Jallpʼata pʼampaykusqanrayku, arcaqa jatuchaj orqo patasta sapallan unayta tuytorqa (Génesis 7:19, 20). Arca ukhupitaj, Noewan qhari wawasninwan, animalesta mikhuchinapaj, llimphuta, sanota ima japʼinapaj, tukuy imatachá ruwasharqanku. Chaywanpis chayta ruwanankupaj, Diosllatajchá yanaparqa. Imaraykuchus Pay animalesta arcaman yaykunankupaj mansoyacherqa, chaypi kakunankupajpis, payllatajchá kamachinman karqa. a

Noeqa para qallarishajtin, tukukojtin ima, imaschus kashasqanta sumajta qhelqakorqa. Chantapis Jallpʼa, 150 pʼunchayta yakuwan pʼampaykusqa kasqanta nin. Chaymantaraj yaku chʼakiykuyta qallarerqa. Jinamanta abril 2369 watapi, “arcaqa tiyaykorqa Ararat nisqa orqo pataman”, mayqenchus kunanqa, Turquía suyupi tarikun. Chantá junio killapi, nisunman 73 pʼunchayninman, jatun orqospa puntasnin rikhuriyta qallarerqaña. Kinsa killanmantaj, nisunman septiembre killapi, Noeqa arcaj patanta qhatararqa. Nitaj chayta qhasitachu ruwarqa, imaraykuchus intej kʼanchayninta rikorqa, llimphu airetataj samarerqa. Noeqa, jallpʼa rikhurisqantañachus manarajchus yachananpaj, ñaupajtaña uj jatun yana qharqañata kacharerqa. Chaywanpis chay pʼisqoqa, kayman jaqayman phawaykachaytawan ni maypi tiyaykuyta atispa, arcaman kutiporqa. Chantá Noeqa, uj palomatañataj kacharerqa. Chaypis ñaupaj kutista arcaman kutipullarqataj. Chaywanpis qhepa kachasqanpeqa, chʼaki jallpʼata tarisqanrayku manaña arcaman kuterqachu (Génesis 7:24–8:13).

Noeqa tukuy imamanta nisqa, Diosta yupaychayta ñaupajman churarqa. Cheqamantachá Diosmanta mañakunapaj, khuyakuyninmanta parlarinapaj ima, familianta sapa kuti tantaykoj. Noeqa, kausayninpi imata ruwanallanpajpis, Jehovaj yuyaychaynintapuni maskʼaj. Arcapi wata kurajta wisqʼasqa kasqankutawan Jallpʼa sumaj chʼakiña kasqanta yachaspapis, mana llojsipuypipachachu yuyarqa (Génesis 8:14). Astawanpis Jehová kamachinanta suyakorqa.

Tatasqa, cheqa sonqo Noemanta mayta yachakunkuman. Payqa familianpa allinninta maskʼaj, imatapis maychus kananta ruwaj, mayta llankʼaj, pacienciayojtaj karqa. Astawanpis Jehovaj munayninta ñaupajman churaj. Pay jina ruwajkunaqa, familiankuta maytapuni yanapankuman.

Tiempo chayamojtin, Jehová Noeman kamacherqa: “Arcamanta llojsillayña warmiykiwan, churisniykiwan, ñojchʼasniykiwan ima”, nispa. Tukuy familiataj, animales qhatirisqa llojsimorqanku. Chaywanpis animalesqa, mana ujllapichu, nitaj tanqanakuspachu llojsimorqanku. Imajtinchus Biblia nin: “Llojserqanku tukuy uywas, [layankuman jina, NM]”, nispa (Génesis 8:15-19). Jawapiña kaspataj, Noewan familianwanqa, Ararat orqopi ni ima chʼichiyoj aireta samashaspa, sumaj llimphuchasqa Jallpʼata qhawarerqanku. Maypichus ni jatunkaray runas, ni maqanakuykuna, ni oqharikoj ángeles, ni sajra runaspis karqañachu. b Watejmanta allinta kausakuyta qallariyta aterqanku.

 Noeqa imatachus ruwananta allinta yacharqa. Ñaupajtaqa, Jehovata yupaychananpaj uj altarta ruwarqa. Chaypitaj llimphupaj qhawasqa animalesmanta, mayqenkunamantachus qanchista arcaman yaykucherqa, Diospaj uywa wañuchisqata qʼolacherqa (Génesis 7:2; 8:20). ¿Imaynatá Dios Noej ruwasqanta qhawarqa?

Bibliaqa jinata kutichin: “Chay qʼapaytaj Diospaj may sumajpuni karqa”, nispa. Runas Jallpʼaman sajra ruwaykunata juntʼaykuchejtinkoqa, Jehovaj sonqon mayta nanarqa. Chaywanpis Jallpʼapi munayninta ruwayta munaj familiata rikuspa, sonqon thañirerqa. ¿Suyarqachu Dios, paykuna ni imapi pantanankuta? Mana. Imaraykuchus Biblia nisqanman jina, “runaqa wawamantapacha mana allin kajllata yuyan” (Génesis 8:21). Imaynatachus paciencianta, khuyakuyninta ima rikuchisqallantapuni qhawarina.

Adanwan Evawan juchallikojtinku, Diosqa jallpʼata maldicerqa, chayraykutaj ancha ñakʼariywan mikhunankupaj poqochej kanku. Aswan qhepaman, Lamecqa wawanta Noé suticharqa. Chay sutitaj ichapis “samariy chayri sonqochay” niyta munan, jallpʼata mayta llankʼanamantataj runata samarichinanta nerqa. Noeqa tatanpa nisqan juntʼakojta rikunanpaj kausasqanmanta, maytachá kusikorqa. Imaraykuchus jallpʼaqa llankʼanapaj jinalla karqa. ¡Chayraykuchá jallpʼata llankʼayta qallarerqapacha! (Génesis 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.)

Jehovaqa, Noej mirayninman juntʼayta atinankupaj jina leyesta qorqa. Chaykunamanta iskaytaj karqa: runata mana wañuchinata, yawartataj jatunpaj qhawanata. Chantapis runaswan uj tratota ruwarqa, nerqataj: “Manaña jaykʼajpis ni ima yaku jamuspa tukuy kawsajkunata chinkachenqachu”, nispa. Nisqanta juntʼanantapuni rikuchinanpajtaj, phuyuspi kʼuychita rikhuricherqa. Kunankamataj, kʼuychi sapa rikhurejtin, Jehovaj nisqanta yuyarichiwanchej (Génesis 9:1-17).

Noej kausaynin cuentolla kanman chayqa, kʼuychi rikhurisqantawan tukukunman karqa. Chaywanpis Noeqa kausarqapuni, ashkha imastawantaj kausayninpi rikorqa. Chay tiempopi runasqa, unayta kausaj kanku. Paypis 350 watastawanraj kausarqa, nitaj kusiypipunichu. Sutʼinchanallapaj, uj kutipi choqakunankamapuni machaykorqa. Allchhin Canaantaj, chay kutipi aswan jatun juchataraj ruwarqa, chaynejtataj tukuy miraynin maladecisqa karqa. Chantapis Noeqa, Nimrodpa tiempopi sajra ruwaykuna juntʼaykusqanta, mirayninmanta kajkuna juchallikusqankuta, lantista yupaychasqankuta ima rikorqaraj. Chaywanpis allin imastapis rikullarqataj. Ujnenqa, churin Sem sinchʼi creeyniyoj kasqan (Génesis 9:21-28; 10:8-12; 11:1-11).

Sapa ujninchej, chʼampaykunapi kaspapis, Noé jina creeyninchejpi sinchʼita sayananchej tiyan. Muyuyninchejpi runas, Diosta qhesachajtinkupis, chayri saqerpajtinkupis, tukukuykama cheqa sonqollapuni kananchej tiyan. Jehovaqa chayta jatunpaj qhawan. Imaraykuchus Jesús nerqa jina, “pichus tukukuykama sinchʼita sayajrí, chaymá salvasqa kanqa” (Mateo 24:13).