1, 2. ¿Më markayaqtaq nunanwan Marïa viajarqan, y imanirtaq fäciltsu karqan tsë viäjiqa?

MARÏAQA utishqanam këkan, y puëdinqanmannömi tärëta procuran; ¡mëtsika hörakunanam ashnu jananchö tärëkan! Nunan Josëmi tsë ashnuta jancharkur puntata ëwan Belenman ëwaq nänipa. Yapëmi Marïaqa pachanchö wamran kuyoqta mäkurin.

² Ichikllanam pishin wamranta qeshpikunampaq, “Mariaqa qeshpicunanpaqnam quecarqan” nimantsikmi Bibliaqa (Lüc. 2:5). Itsachi tsë kinrë chakrakunachö trabajëkaq nunakunaqa qeshyaq këkar tsë warmi imanir viajëkanqanta tapukuyan. Peru, ¿imanirtaq Marïaqa Nazaretchö wayinta jaqïkur tsëläya karuta viajarqan?

3. ¿Ima precisaq cargutataq Marïa chaskirqan, y imatataq pëpita yachakushun?

³ Kë llapanqa qallarqan shipash Marïata Jehovä juk carguta qonqampita patsëmi, tsë carguqa karqan Diospa Tsurimpa mamänin këmi, pëmi jatunyärir Mesïas kanan karqan (Lüc. 1:35). Qeshpikunampaq ichikllana pishikaptinmi Marïaqa viajarqan. Kë yachatsikïchöqa imëka sasakunapa pasanqan markäkïninta pruëbaman churanqantam rikäshun. ¿Imataq yanaparqan Diospa kaqchö alli tsarakunampaq?

4, 5. a) ¿Imanirtaq Josëwan Marïaqa Belenyaq viajayarqan? b) ¿Ima profecïataq cumplikarqan censu rurakänampaq Cësar mandakuptin?

⁴ Manam Josëwan Marïallatsu viajayan. Gobernaq Cësar Augustu mandakuptinmi, llapan nunakuna yurikuyanqan markaman kutiyan censashqa kayänampaq. “Tsemi Galileacho Nazaret marcapita Josepis allapa caruta ewarqan, Judeacho Belen marcaman. Porqui une awilun rey Davidmi tsecho yuricushqa carqan.” (Lüc. 2:1-4.)

⁵ Manam kikinllapitatsu mandakoq Cësarqa tsë witsankunaraq  censu kanampaq mandakurqan. Qanchis pachak watakunanönam pasarishqa karqan Belen markachö Mesïas yurinampaq kaqta Dios willatsikunqampita. Nazaret markapita 11 kilömetruchönöllam tsënö jutiyoq juk markaqa kaq, peru Diospa Palabranqa nirqan “Belen Efrata” nishqanchö yurinampaq kaqtam (leyi Miquëas 5:2). Nazaretpita tsë taksha markaman chäyänampaqqa Samariachö jirkakunapa pasarmi 130 kilömetrutanö ëwayarqan. Tsëyaqmi Josëwan Marïaqa rey Davidpa kastampita karnin ëwayänan karqan.

6, 7. a) ¿Imanirtaq Marïapaqqa alläpa sasa karqan Belenman viajë? b) Casakurirqa, ¿imanötaq Josë decidinqankunata Marïa rikarqan? (Jina päginapa ura kuchunchö willakïtapis rikäri.)

⁶ ¿Y Marïaqa? ¿Josëta yanaparqanku tsë mandakïta wiyakunampaq decidiptin? Musyanqantsiknöpis, tsë viäjiqa pëpaq manam fäciltsu kanan karqan. Itsachi octubri killa qallanqan witsan karqan, tsëqa mas seguïdunachi tamyapis shiwshapaq. Jinamampis Bibliaqa nimantsik ‘Galileacho Nazaret marcapita Jose allapa caruta’ witsanqantam. ¿Y imanirtaq witsarqan nimantsik? Galilëaqa lamar kuchunchömi këkarqan, peru Belenqa jallqanam karqan. Atska junaqkunapana viajashqa këkarqa, tsë markaman yëkuna nänikunachöqa pasëpa utishqanachi kayarqan. Jinamampis atska kutichi jamayarqan Marïa utiptin, y tsëqa masraqchi demorayarqan chäyänampaq. Pï warmipis qeshpikunampaq ichikllana pishikaptinqa wayinchö quedakïtachi munanman, tsënöpa kastankuna o yanasankunallapis yanapayänampaq. Peru Marïaqa sinchi kanqantam rikätsikurqan qeshpikunampaqna këkar tsëläya karuta viajarnin.

⁷ Awmi, Josëqa “Marïawan inscribikuyänampaq” ëwayanqantam Lücasqa nin. Jina nimantsikmi tsë witsampaqqa ‘parlashqana kayanqannö casakushqana kayanqanta’ (Lüc. 2:4, 5, NM). Casakushqana karmi, Marïaqa nunan imatapis decidinqanta respetarqan. Pëqa alläpam respetaq ollqu kaq familiata diriginampaq y warmi kaqna yanapaqnin kanampaq Jehovä patsätsinqanta, tsëmi Josë decidinqanta rurarqan. * Jehoväman markäkunqanmi (yärakunqanmi) yanaparqan nunanta wiyaq warmi kanampaq.

8. a) ¿Imakunaraq Marïata yanaparqan Belenyaq viajanampaq? b) ¿Imanirtaq Marïapitaqa llapan cristiänukuna yachakïta puëdiyanqanta nintsik?

 ⁸ ¿Ima masraq Marïata yanaparqan wiyakoq kanampaq? ¿Musyarqantsuraq Mesïas Belenchö yurikunampaq kaqta willakoq profecïata? Bibliaqa manam tsëpaq parlantsu. Tsënö kaptimpis, paqwë mana musyanqantaqa manam nita puëdintsiktsu, tsë witsankunaqa pushakoq religiösukuna y llapan nunakunapis tsë profecïataqa allim reqiyaq (Mat. 2:1-7; Juan 7:40-42). Jinamampis Marïaqa allim reqeq Diospa Palabranta (Lüc. 1:46-55). Peru nunanta wiyakurnin, Cësar mandakunqanta rurarnin, Jehoväpa profecïanta cumplita munarnin, o tsë llapanta rurëta munashqa karpis, Marïaqa alläpa karutam viajarqan. Y tsëta ruranqampitaqa alläpam yachakïta puëdintsik. Jehoväqa alläpam kuyan Marïanö wiyakoq y qollmi shonqu warmikunata y ollqukunataqa. Kanan witsankuna wiyakoq këta mana kaqpaq churayaptimpis, Marïapitaqa Diosta sirweq llapan cristiänukunam yachakïta puëdiyan.

9, 10. a) ¿Imataraq yarpäriyarqan Josëwan Marïa Belenman chëkarnin? b) ¿Mëchötaq Josëwan Marïa posadakuyarqan, y imanir?

⁹ Marïaqa alläpachi kushikun Belen amänullachöna këkaqta rikëkur. Mëtsikata wayïkaq olïvukunapa (tsëpa wayïnintaqa  llapampitapis mas qepataran ëlluyaq) chowpimpa witsaq nänipa ëwëkarqa, tsë markachö unëkuna pasakunqankunatachi Josëwan Marïaqa yarpäriyan. Tsë marka alläpa takshalla kaptinmi, profëta Miquëas ninqannöpis, Judächö markakunata yuparqa cuentamampis churaqtsu. Tsënö kaptimpis, Boaznö, Noemïnö y Davidnö precisaq nunakunam tsë markachö yurishqa kayarqan, y pëkuna kawayanqampitaqa waranqa watakunanönam pasarishqa karqan.

¹⁰ Tsë markachöqa censu kaptinmi nunakuna atska këkäyarqan. Puntankunata mëtsikaqna chäyashqa kayaptinmi pëkunapaqqa posäda kannatsu. * Tsëmi pëkunaqa animalkunapa mikunanta churakuyänan wayillachö posadakuyan. Y manam tsëllatsu, qeshpikunampaqna tsaripukushqa karmi Marïaqa mas nanatsikur qallëkun. Yarpakurkï, ¡imanö mantsakashqa y yarpachakur-raq Josëqa këkan warmin qeshpikunampaq höranna kaptin! Y ¡animalkunapa mikïninkuna churakuyänanllachömi qeshpikunan karqan!

11. a) ¿Imanirtaq llapan qeshpikushqa warmikuna Marïa imapa pasanqanta musyayan? b) ¿Imanirtaq Jesusqa lluta wamrallatsu karqan?

¹¹ Llapan qeshpikushqa warmikunam musyayan Marïa imapa  pasëkanqantaqa. Jehoväqa, Adanwan Ëva jutsallakuyanqanrëkur warmi alläpa nanatsikur-raq qeshpikunampaq kaqtam nirqan, tsëpita patsëqa, chusku waranqa watakunanam pasarishqa (Gen. 3:16). Y Marïapis qeshpikurqa tsënöllachi nanatsikurqan. Imanö pasakunqanta llapanta mana willakurllam Lücasqa “wamaqshu wawanta[m] qeshpiquïcorqan” nin (Lüc. 2:7). Tsëpitaqa itsachi Marïapaqa joqta o maspis wamrankuna karqanraq, peru kë punta kaq wamranqa manam wakin wamrankunanötsu karqan (Mar. 6:3). Manam punta kaq wamranllatsu karqan, sinöqa Dios ‘llapan imaycapita mas puntata camanganmi’ karqan, o juk parlakïchöqa kikin Diospa japallan tsurinmi karqan (Col. 1:15, NTCN).

12. ¿Mëmantaq llullunta Marïa punuratsirqan, y imanirtaq tsë sitiuqa kanan witsan dibujayanqampita, actuayanqampita y rurayanqampita jukläya kanqanta nintsik?

¹² Tsëpitanam Biblia kënö willamantsik: “Ayurirnam (inchanarirnam), animalcunapa micucuyänanllaman iscaratserqan” o punuratsirqan (Lüc. 2:7). Entëru Patsachömi nunakunaqa pensëninkunamannölla Jesuspa yurikïninta dibujayan, actuayan y rurayan. Peru rasumpa kaqchöqa manam tsënötsu karqan. Puntataqa musyanantsik animalkuna mikukuyänanqa juk cäjanö kanqantam. Jinamampis Josëwan Marïaqa posadakushqa kayarqan animalkunapa mikunanta churakuyänan wayichömi, y musyanqantsiknöpis, kanan witsankunapis tsë sitiukunaqa asyäyanmi y manam limpiutsu kayan. ¿Pï teytakunaraq tsënö sitiuchö wamran yurinanta munayanman? Teytakunaqa mas alli kaqtam wamrankunapaq imëkatapis munayan. ¡Masraqchi Josëwan Marïanäqa Diospa Tsurinta wätayänan këkaptinqa!

13. a) ¿Imanirtaq nintsik Josëwan Marïaqa llapan puëdiyanqanmannö llulluta cuidayanqanta? b) ¿Imatataq kanan witsan teytakuna Josëpitawan Marïapita yachakuyan?

¹³ Tsënö kaptimpis pëkunaqa manam piñakuyantsu tsë sasakunapa pasayanqampita, antis llapan puëdiyanqanmannömi kallpachakuyan llulluta alli atiendiyänampaq. Maslla tantiyarinapaq, Marïaqa ratashkunawanmi llullunta shumaqlla piturin, y nïkurmi animalkuna mikukuyänanllaman punuratsin, tsënöpa shumaq pununampaq y mana alalätsikunampaq. Llapan puëdiyanqantam rurayan imëkanöpapis shumaq atiendiyänampaq. Jinamampis, Josëwan Marïaqa clärum musyayan imëkapitapis masqa, Jehoväta kuyëta yachatsiyänan precisanqanta  (leyi Deuteronomiu 6:6-8). Kanan witsankunaqa pï më nunakunam Diospa kaqtaqa cuentaman churayantsu, peru alli teytakunaqa Josëwan Marïanömi mas precisaqkunata puntaman churayan.

14, 15. a) ¿Imanirtaq mitsikoqkunaqa tsëllaraq yuririshqa llulluta rikëta munayarqan? b) ¿Imatataq mitsikoqkuna rurayarqan tsëllaraq yurishqa Jesusta rikëkur?

¹⁴ Ishkanlla këkäyaptinmi, atskaq mitsikoqkuna illaqpita chäriyan. Alläpam munëkuyan Josëtawan Marïata reqita, peru masqa tsëllaraq yuririshqa llullutam. Jirkakunachö ushankunata täpakïkäyanqanta jaqirirmi ëqillapa uräyämushqa. * Shonqunkunachö alläpa kushikuyanqanqa qaqllankunachöpis rikakunmi, y tsëllaraq imata rikäyanqantam willariyan. Tsë paqasmi üshankunata täpakïkäyaptin juk angel yuripurirqan. Jehoväpa aktsinmi jiruroq chipapärirqan y Belenchö Cristu o Mesïas tsëllaraq yuririshqa kanqanta, y animalkunata qarayänan cäjachö ratashkunawan pitushqa punïkaqta tariyänampaq kaqtam tsë angel willarqan. Y tsëpitaqa ¡mëtsika angelkuna Jehoväta alabëkaqtam rikarqan! (Lüc. 2:8-14.)

¹⁵ ¡Tsëchi tsë mitsikoqkunaqa ëqillapa chäriyarqan Belenman! Pensarishun, ¡alläpachi tsë qollmi shonqu nunakunaqa kushikuyarqan angel ninqannölla tsëllaraq yurishqa llulluta taririr! Tsë alli willakïkunataqa manam kikinkunallapaqtsu katsikuyarqan. Tsëpa rantinqa, tsë mitsikoqkunaqa “willacuyarqan llullupaq anjel llapan nenqanta[m]. Niyanqanta wiyecurnam, nunacuna espantacuyarqan” (Lüc. 2:17, 18). Itsachi tsë witsan pushakoq religiösukunaqa despreciayaq mitsikoq waktsa nunakunataqa. Peru rikanqantsiknöpis, Jehoväqa alläpam kuyarqan tsë qollmi shonqu y wiyakoq nunakunata. ¿Y imanötaq Marïaqa rikarqan tsë watukaqninkuna willayanqanta?

16. ¿Imanötaq musyantsik Marïa yachakunqankunaman yarpachakunqanta, y imanötaq tsëqa yanaparqan?

 ¹⁶ Marïaqa utishqachi këkan llullunta tsëllaraq qeshpikurishqa kar. Tsënö kaptimpis, mitsikoqkuna llapan willakuyanqantam wiyan. Y manam tsëllatatsu rurarqan, Biblia ninqannöpis, “Mariaqa shonqunllachomi tsecunapaq llapanta yarpacachar cacorqan” (Lüc. 2:19). Marïaqa alli yarpachakoq warmi karmi, raslla cuentata qokurin mitsikoqkunata angelkuna imanir tsëta ninqanta. Diosnin Jehoväqa munarqan wamran pï kanqanta y alläpa precisaq kanqanta cuentata qokunantam. Tsëmi pëqa niyanqankunataqa wiyarqanllatsu. Sinöqa llapan wiyanqantam shonqunchö katsirqan killa killa y wata wata tsëkunaman yarpachakunampaq. Clärum këkan, yarpachakoq warmi kanqanmi Marïataqa alli yanaparqan llapan shonqunwan Diosman markäkunampaq (leyi Hebrëus 11:1).

17. ¿Imanötaq Marïa ruranqanta qatishwan?

¹⁷ Y qamqa, ¿Marïanötsuraq ruranki? Jehoväqa mëtsika rasumpa kaq yachatsikïkunatam Palabran Bibliaman qellqatsishqa. Peru tsëkunaqa manam imachöpis yanapamäshuntsu cuentaman mana churashqaqa. Yanapamänapaqqa mana jaqitam leyinantsik, y yarpänantsikmi Diospa pensënin tsëchö qellqaraptin wakin librukunanö mana kanqanta (2 Tim. 3:16). Nïkurmi tsë yachatsikïkunata shonquntsikchö katsinantsik y Marïanöpis yarpachakunantsik imakunachö yanapamänantsikpaq kaqta. Leyinqantsikkunaman yarpachakur y kawënintsikchö rikätsikïta tïrarqa masmi Diosnintsikman markäkushun.

18. a) ¿Imanötaq Jesus yurikurishqanllachö Josëwan Marïa wiyakuyarqan Moises qellqanqan Leyta? b) ¿Josëwan Marïa imanö kayanqantataq rikätsikun templuman ofrendata apayanqan?

¹⁸ Yurikunqampita puwaq junaqkunallatam Josëwan Marïaqa Moises qellqanqan Ley mandakunqannö, penqëninchö llulluta señalayan y juk angelwan Dios willatsinqannöllam Jesus nir jutin churayan (Lüc. 1:31). Y chusku chunka junaqkuna pasariptinnam Belenpita 10 kilömetruchönö këkaq Jerusalenchö templuyaq apayan, y waktsakunapaq ley mandakunqannömi qeshpikunqampita limpiu kanampaq ishkë kullkuta o ishkë llullu palumakunata ofrendayan. Itsachi wakin teytakunanö  juk carnëruta y juk kullkuta mana ofrendayanqampita llakikuyan, peru tsënö kaptimpis, manam tsëman yarparäkurllatsu kakuyan. Tsëpa rantinqa, templuchöqa mas kallpata y kushikïtam tariyan (Lev. 12:6-8; Lüc. 2:21-24). Ima pasakunqanta rikärishun.

19. a) ¿Simeon ima ninqantataq Marïa shonqunchö katsikun? b) ¿Imatataq Äna rurarqan Jesusta rikärir?

¹⁹ Simeon jutiyoq awkinmi ishkanman witirirnin shumaq parlapärin y tsëtam Marïaqa shonqunllachö katsikun. Manaraq wanur Mesïasta rikänampaq kaqta Jehovä awninqantam willan, y Biblia parlanqan Salvakoq Jesus kanqantam santu espïritu musyatsishqa. Jina tiempuwanqa imëka cuchilluwan tuksïkuyaptinnö nanatsikurnin Marïa alläpa llakikunampaq kaqtam Simeonqa willan (Lüc. 2:25-35). Tsë awkin willanqanqa alläpachi yanaparqan 30 watakunanö pasariptin wamranta wanutsiyaptin alli tsarakunampaq. Jina templullachöraq këkäyaptinmi profëtanö yanapakoq Äna warmipis llullullaraq Jesustaqa reqirin, y Jerusalen libri kananta shuyaraqkunatam pëpita willar qallëkun (leyi Lücas 2:36-38).

20. ¿Ima bendicionkunatataq Josëwan Marïa chaskiyarqan Jesusta Jerusalenchö templuman apayanqampita?

²⁰ ¡Mëtsika bendicionkunatam Josëwan Marïaqa chaskiyarqan  llullu Jesusta Jerusalenchö Jehoväpa templuman apayanqampita! Tsëpitaqa mëtsika kutiran wamran Jesusqa llapan kawëninchö templuman kutirqan. Tsëpinqa, llapan puëdiyanqantam Josëwan Marïaqa Jehoväta qoyarqan, y Jehoväqa bendicirqan precisaq yachatsikïkunata musyatsiyänampaq y shumaq parlapar kallpata qoyänampaq sirweqninkunata utilisarmi. Tsë junaqqa Diosman mas markäkur (yärakur) y wakinkunatapis yachatsinampaq shonqunchö mas yachatsikïkunawanchi Marïaqa templupita kushishqa yarqurqan.

21. ¿Imataq yanapamäshun Diosman mas markäkunapaq?

²¹ Kanan witsan mëtsikaq teytakunapis tsënölla rurëkäyanqanqa alläpa kushikïpaqmi. Jehoväpa testïgunkunaqa llapan wamrankunatam Diosta adorayänan wayiman apayan. Josëwan Marïa rurayanqannömi, pëkunaqa llapan puëdiyanqanmannö Diosta sirwiyänampaq kallpachakuyan. Tantiyarinapaq, tsë reunionkunachöqa cristiänu mayinkunata kallpata qoyänampaqmi kallpachakuyan. Y kikinkunapis mas kushishqa, mas kallpayoq y nuna mayinkunata yachatsiyänampaq imëka allikunata yachakurirmi tsë reunionkunapita yarquriyan. ¡Alläpam kushikuntsik tsënö familiakunata rikarqa! Tsënö familiakunawan Jehoväta alabanapaq ëllukarqa (qorikarqa) Marïanömi Diosman mas markäkïta yachakuntsik.