MAS ampinqanmannömi (tsakanqanmannömi), Rebëcaqa rikan ëwanqan sitiukunapa jatun jirkankunata. Atska junaqpana viajarninmi, camëllupa waqtanchö ëwarqa yachakärinna. Alläpa karuchönam Haran markanqa quedarin. Itsa kastankunataqa ni imëpis rikanqanatsu. Y ëwanqan markaman mas chanqanmannöchi kawënin imanö kanampaq kaqman yarpachakun.

Abrahanpa sirweqninwan viajaqkunaqa cäsi Canaan markata pasariyannam y kananqa Nëgueb markatanam ëwëkäyan (Genesis 24:62). Itsa tsë markachö sitiukunaqa muruyänampaq allitsu karqan, peru animalta wätayänampaqqa allim karqan; tsëchi itsa Rebëcaqa viajëkarnin üshakunata rikan. Peru edäna pushaqnimpaqqa tsë sitiukunaqa mananam mushoqnatsu. Jinamampis rasmi chëta munan Isaacwan casakunampaq Rebëca äninqanta patronninta willanampaq. Peru Rebëcaqa tsë markakunachö kawënin imanö kanampaq kaqman yarpar, itsa kënö tapukun: “¿Imanöraq casakunäpaq kaq nunaqa? ¿Imaraq ninqa rikämarnï? ¿Gustamanqatsuraq casakunäpaq kaq nuna?”.

Kananqa wakin sitiukunachöqa mananam wamrankunapaq majan ashipuyannatsu, peru wakin sitiukunachöqa tsë costumbri kanraqmi. Ima costumbriyoq markachö kawashqapis, musyantsikmi imëpis mana reqinqan markaman Rebëca ëwakunqantaqa. Kë warmiqa alläpa markäkïyoq y decidïdam karqan, tsënö këtam noqantsikpis wanantsik kawënintsikchö ima cambiukunallapis kaptin. Jina Rebëcapa markäkïninqa maskunatapis rikätsikurqanmi.

Rebëcapa kawëninqa illaqpitam cambiarirqan. Haran markapa amänunchö këkaq Mesopotamia markachömi shumaq kawakïkarqan. Familianqa manam tsë markachö nunakunanötsu Sin nishqan killa diosta adorayaq, sinöqa Jehovätam (Genesis 24:50).

Rebëcaqa shumaqllan shipashmi karqan. Peru manam cäranllachötsu, sinöqa alli saloryoq y kawëninchö limpiu kawakunqampitam. Familiankuna kapoqyoq y atska sirwipakoqyoq kayaptimpis, pëqa imëkata rurëtam yachaq. Alli trabajaq warmi kanampaqmi yachatsiyarqan. Tsë witsan warmikunanömi, wayichö imëka sasa trabäjukunata ruraq. Tantiyarinapaq, tardikunapam cantarunwan (uyllunwan) pözupita familiampaq yakuta apaq (Genesis 24:11, 15, 16).

Juk junaq yakuta wayinmam apëkaptinmi, juk edäna nuna cörrillapa ëwar kënö nirqan: “Cantarïkipita ichikllata yakü qarëkamë”. Tsëmi Rebëcaqa cantarunta ras bajarir yakun qararirqan. Rikarqanmi kë nunaqa karupita shamunqanta, chunka camëllunkuna kanqanta y animalkunata yakütsiyanqanchö yaku mana kanqanta. Tsëmi alli këninta rikätsita munar, kënö nirqan: “Camëllïkikunapaqpis yakur ushayanqanyaq yakuta jorqamushaq” (Genesis 24:17-19).

Rikanqantsiknöpis camëllukunata ichikllata yakun qarananllapaqtsu manam änikurqan, sinöqa teqñayanqanyaq (jimayanqanyaq) yakuta qaranampaqmi änikurqan. Juk alläpa yakunashqa camëlluqa hasta 95 litru yakutam upïta puëdin.  Tsëmi pözupita yakuta jorqurqa itsa alläpa demoranman karqan. Peru tsëpita pasakunqanmi rikätsikun camëllukunaqa alläpa yakunashqa mana kayanqanta. a Peru camëllukunata yakütsinampaq änikurninqa, Rebëcaqa manam tsëta musyarqantsu. Tsënö kaptimpis, listum këkarqan forastëru nunata shumaq atiendinampaq. Forastëru nuna rikarëkaptinmi kutin kutin cantarunwan pözupita yakuta jorqarqan camëllukunata yakütsinampaq (Genesis 24:20, 21).

Kanan witsanqa Rebëca ruranqampitaqa precisaq yachatsikïkunatam yachakunantsik. Porqui kawantsik nunakuna, nuna mayinkunata mana kuyayanqan tiempuchömi. Biblia willakunqannömi kikinkunallapaq imatapis munayan y wakinkunapaqqa imatapis manam rurëta munayantsu (2 Timoteu 3:1-5). Peru rasumpa kaq cristiänukunaqa manam tsënötsu kantsik, tsëpa rantinqa Rebëca ruranqantam qatita procurantsik.

Itsa Rebëcaqa cuentata qokurqan tsë edäna nuna atentu rikaranqanta. Manam munapartsu rikararqan, sinöqa espantashqa y kushishqam rikararqan. Camëllukunata yakütsir ushariptinnam alläpa väleq aläjakunata qararirqan y kënömi tapurqan: “¿Pipa wamrantaq kanki? ¿Papänikipa wayinchö kanku sitiu posadakuyänäpaq?”. Ima familiapita kanqanta willariptinmi tsë nunaqa masraq kushikurqan. Y Rebëcanam kënö contestarqan: “Wayïkunachöqa päjapis, qewapis camëllïkikunapaq y posadakuyänëkipaq sitiupis kanmi”. Tsënö contestanqanqa alläpa allim karqan, porqui mas nunakunawanmi viajashqa karqan. Tsëpitanam Rebëcaqa wayinman cörrillapa ëwar mamäninta llapan pasakunqanta willarirqan (Genesis 24:22-28, 32).

Këmi rikätsikun posadatsikoq këtaqa teytankuna yachatsishqa kayanqanta. Kanan witsanqa tsënö këqa ushakëkannam, tsëmi precisan kë shipash ruranqanta qatinantsik. Diosman markäkunqantsikmi yanapamäshun posadatsikoq kanapaq. Jehoväpis tsënömi, porqui llapankunawanmi  alläpa alli y sirweqninkunapis tsënö kayänantam munan. Kutitsimënintsikta mana puëdeqkunata posadatsishqanäqa, Jehoväqa alläpam kushikun (Mateu 5:44-46; 1 Pëdru 4:9, NM).

Peru ¿pitaq tsë pözuman chaq edäna nunaqa? Pëqa karqan Abrahanpa sirweqninmi y Abrahanqa Rebëcapa teytan Betuelpa tiyunmi karqan. Tsëmi shumaq chaskiyarqan. Itsa kë nunapa jutinqa Eliezer b karqan. Posadatseqninkuna cenashunna niyaptinmi, puntataqa imarëkur watukëkanqantaraq willëta munarqan (Genesis 24:31-33). Tsë viäjinchö alli yarqapunampaq Jehovä bendicinqanta rikar, imanö kushishqaraq parlëkurqan.

Pensari, Eliezer imarëkur watukanqampita Betuelta y tsurin Labanta willaptin atentu rikarëkäyanqanman. Patronnin Abrahanta Canaanchö Jehovä bendicinqantam willarin y wamran Isaacta llapan kapunqan herenciata qonampaq kaqtam. Jina Abrahan kënö juratsinqantapis nirqanmi: “Teytäpa kastankunamanmi ëwanëki tsurïpaq warmin apamunëkipaq” (Genesis 24:34-38).

Abrahanqa sirweqnin Eliezertam juratsirqan, Canaan markapita tsurimpaq warmita mana ashipunampaq. ¿Imanir? Porqui tsë warmikunaqa manam Jehoväta adorayaqtsu ni respetayaqtsu. Jina Abrahanqa musyarqanmi mana alli rurëninkunapita tsë markata Jehovä imë karpis ushakätsinampaq kaqta, tsëmi munarqantsu tsë lluta purikoq warmikunawan Isaac casakunanta. Jinamampis, Jehovä änikunqankunata cumplinampaq tsurin yanapakunampaq kaqtam musyarqan (Genesis 15:16; 17:19; 24:2-4).

Eliezerqa posadatseqninkunatam willarqan, pözuman chärir Isaacpaq warmita Jehovä akranampaq kaqta mañakunqampita. ¿Imanötaq musyanman karqan Jehovä contestëkanqanta? Pëqa mañakurqan Jehovä akranqan shipashqa yakuta mañakuriptin, pëta y camëllunkunata qonampaq äneq kaq shipash kanampaq kaqtam (Genesis 24:12-14). Y tsëtaqa rurarqan Rebëcam. Y ¡imanö kushishqaraq sientikurqan familianta tsë pasakunqanta Eliezer willaptin!

Eliezer parlanqanqa, Betuelpa y Labanpa shonqunyaqmi chärirqan, tsëmi kënö niyarqan: “Kë llapanqa Jehoväpitam shamun”. Tsë witsan costumbri kanqannömi Isaacwan Rebëca casakunampaq äniriyarqan (Genesis 24:50-54). ¿Tsëqa rikätsikun Rebëcata mana tapuyanqantaku?

Tsë asuntupitam Eliezerqa Abrahanta manaraq viajarnin kënö nir tapurqan: “¿Y tsë shipash noqawan shamïta mana munaptinqa?”. Abrahannam kënö nirqan: “Tsëqa juramanqëkipita librim quedarinki” (Genesis 24:39, 41). Betuelpa wayinchöpis Rebëca pensanqantaqa cuentamanmi churayarqan. Tsëtaqa musyantsik, Eliezer Rebëcawan waränin qoyalla Canaanta kutikuyänampaq permïsuta mañakuptin, familiankuna chunka junaqraq Rebëca quedakunampaq niyashqa kaptinmi. Tsëpitanam kënö niyarqan: “Shipashta qayar tapushun, mä ima ninshi” (Genesis 24:57).

Rebëcapaqqa tsëta akrëqa alläpa precisaqmi karqan. ¿Imaraq ninman karqan? ¿Teytanta y turintatsuraq rogakunman karqan mana reqinqan markaman mana mandayänampaq? ¿O Jehoväpa munënin cumplikänampaqtsuraq yanapakïta munanman karqan? Kawënin chipyëpa cambianampaq kaptimpis kënömi nirqan: “Listum ëwanäpaq këkä” (Genesis 24:58).

¡Tsëta ruranqanqa alläpa valorëpaqmi! Markantsikchö casakï asuntu jukläya kaptimpis, Rebëcapitaqa yachakïta puëdintsikmi. Pëpaqqa, munënin rurëpitaqa mas precisarqan, Diospa munëninta rurëmi. Bibliachöqa casädu kawakïchö alläpa yanapakoq consëjukunam kan. Tantiyarinapaq, alli majata imanö akrëpaq y alli qowa o alli warmi imanö këpaq (2 Corintius 6:14, 15; Efesius 5:28-33). Rebëca ruranqanta qatishun y Jehovä munanqannö imatapis rurëta procurashun.

Betuelpa familianqa alläpa kuyayanqan Rebëca ëwakuptin kushishqam despachayarqan. Wamra kanqampita cuidaqnin Dëbora y wakin sirweqninkunam, Rebëcata, Eliezerta y nunankunata ëwakuyaptin yanaqäyarqan (Genesis 24:59-61; 35:8). Ichikllapa ichikllapam Haran markapita karupäriyarqan. 800 kilomëtrutanömi ëwayänan karqan, itsa kima semänaraq viajayarqan. Tsëläya karuta ëwëqa manachi fäciltsu karqan. Camëllukunata rikashqa karnimpis, itsa Rebëcaqa camëlluta montëtaqa yachaqtsu. Biblia rikätsikunqannöpis Rebëcapa familianqa üshata wätaqmi kayarqan y manam camëllukunawan viajaq negociantitsu (Genesis 29:10). Tsëraq camëlluta montaqkunaqa alläpa nanatsikuyanqantam niyan, alläpa karuyaq mana montashqa kaqkunapis.

Imanö kaptimpis, Rebëcaqa kawënin imanö kanampaq kaqmanchi masqa yarpachakurqan, jina mastachi musyëta munarqan Isaacpita y familiampita. Mëraq Eliezerqa ampikunapa ninata tsarïkatsir kë shipashta parlaparqan Abrahanta Dios äninqankunapita: Abrahanpa mirëninwan llapan nunakuna bendicishqa kayänampaq kaqta. Rebëcapa shonqunqa imanöraq tïpulyaq qowan kanampaq kaq nunawan Dios änikunqan cumplikänampaq kaqta y pëpis tsëchö yanapakunampaq kaqta cuentata qokuriptin (Genesis 22:15-18).

Kë yachatsikïpa qallananchö parlanqantsiknömi, Eliezerwan viajaqkunaqa Nëgueb markaman chäriyan y ampirnam qallëkun. Tsënam Rebëca rikärin campuchö juk nuna purikaqta, y kë nunaqa yarpachakïkaqnömi këkan. Itsa camëllu manaraq qonquriptin bajarir, Eliezerta kënö tapurin: “¿Pitaq noqantsik kaqman shamïkaq taqë nunaqa?”. Isaac kanqanta niriptinmi peqanta ras wankukurkun (Genesis 24:62-65). ¿Imanirtaq tsëta ruran? Itsa tsënöqa rurarqan qowampaq kaq nunata respetanqanta rikätsikurnin. Kanan witsanqa qowankunata tsënö respetëtaqa manam precisaqpaqnatsu churayan. Ollqu o warmi karpis Rebëcapa humildi kënimpitaqa llapantsikmi yachakïta puëdintsik.

Isaacqa 40 watayoqnam këkan y mamänin Sära kima watana wanushqa kaptimpis llakishqaran këkan. Tsëqa rikätsikun alli shonquyoq y kuyakoq nuna kanqantam. Tsënö nunapaqqa juk trabajadöra, posadatsikoq y humildi warmiwan casakïqa juk qarëmi karqan. ¿Imanöraq kawakuyanman karqan? Bibliaqa kënömi willakun: “Pëqa Rebëcatam alläpa kuyar qallëkurqan” (Genesis 24:67; 26:8).

Chusku waranqa watanam pasarishqa tsë pasakunqampita, tsënö kaptimpis mana mantsakoq, trabajadöra, posadatsikoq y humildi warmi Rebëca kanqantaqa alläpam valorantsik. Jövin o mayor, ollqu o warmi kar y soltëru o casädu karpis, llapantsikmi Rebëca ruranqampitaqa yachakïta puëdintsik.