Astawan yachay munaqkunapaq
Chunniqpi kachkaspanku Israel runakunaqa, ¿maná mikuytawan taksa yutuchakunallatachu mikurqaku?
40 wata chunniqpi Israelpa mirayninkuna kaspankuqa maná mikuytam astawanqa mikurqaku (Ex. 16:35). Chaymantapas Jehova Diosqa iskay kutipim taksa yutuchakunata qurqa mikunankupaq (Ex. 16:12, 13; Num. 11:31). Israelpa mirayninkunaqa mikurqakutaqmi chunniqpi tarisqanku kawsaykunatapas, ichaqa chaykunaqa asllam karqa.
Wakinpim Jehova Diosqa pusaq ‘samanankupaq sitioman’, chaypiqa kaqmi yakupas hinaspa mikunankupaq kaqkunapas (Num. 10:33). Chay samasqankumanta hukninmi karqa 12 pukyukunapa kasqan Elim, chaypiqa karqataqmi “70 palmera sachakunapas”. Chayqa yaqapaschá karqa palmera datilera nisqanku (Ex. 15:27). Bibliapi willakusqan plantakunamanta rimaq libropim (Plants of the Bible) palmera datileramanta kaynata nin: “Chay plantaqa achka hawaqpim wiñan, chunniqpipas wiñanmi. Chaymi waranqantin runakuna rurunta mikunku, aceiteta hurqunku hinaspa chay sachapi llantukunku”, nispa.
Yaqachusmi Israelpa mirayninkunapas chunniqninta rispanku hatu-hatun quchapa patanpi samarqaku. Chay quchatam kunanqa sutichanku “Faran” nispa. Chayqa kachkan wadi de Faran a nisqanku sitiopim. Huk libropipas niwanchikmi chay wayquqa hatunllay-hatun wayqu kasqanta. Hinaspapas chay wayquqa Sinai lawpis kuyayllapaq ancha riqsisqa. Hina chay libropitaqmi nin: “Chay wayquqa lamar quchamanmi chayan. Ichaqa manaraq lamar quchaman chayachkaptinmi hatun sumaq qucha kachkan. Chaypa muyuriqninpim palmerakunallaña kakuchkan. Chay quchapa largonqa yaqa pichqa kilometrom. Lamar quchapa hichpanpi kasqanraykum chay wayqutaqa rupakunña. Sinai lawpi chay wayquqa Eden huerta hina suma-sumaqmi. Chaymi ñawpaqmantapacha chay wayqumanqa runakuna rirqaku palmera datilera nisqanku sachakunata qawaq”, nispa.
Oasis de Faran lawpi palmera datilera sachakuna
Israelpa mirayninkunaqa Egiptomanta lluqsispankum apakurqaku mana levadurayuq masata hinaspa tanta ruwana artesankuta. Apakurqakutaqchá kawsaykunatawan aceitetapas. Chay apasqankuqa ratullachá tukururqa. Pusakurqakutaqmi “achkallaña ovejakunatawan vacakunatapas chaynataq huk rikchaq animalkunatapas” (Ex. 12:34-39). Ichaqa chunniqpi pasto mana kasqanraykuch chay pusasqanku animalkunamanta wakinqa wañururqa. Puchuq animalkunataqa nakakuspach mikurqaku, wakintañataqchá Diospaq kañapurqaku utaq taytacha-mamachakunapaq (Hech. 7:39-43). b Chaywanpas Israelpa mirayninkunaqa ovejakunatawan vacakunatam uywarqaku. Chayna kasqantam yachanchik mana kasukusqankurayku Jehova Dios kaynata nisqanwan: “Churikichikpas 40 watam chunniqpi michiqkuna kanqaku”, nispa (Num. 14:33). Chaymi nichwan lechetapas tomasqankumanta hinaspa aychatapas mikusqankumanta. Ichaqa chaykunaqa manachá hayparqachu yaqa 3 millon Israel runakunapaqqa 40 wataqa. c
Chaynaqa chunniqpi kachkaspankuqa, ¿maypitaq tarirqaku yakutawan pastota animalninkupaq? d Chay tiempoqa parapas astawansi chayaq, chaysi chaki chunniqkunapiqa plantakuna wiñaq. Perspicacia para comprender las Escrituras sutiyuq qillqanchikpim “Arabia” niq yachachikuypi chaymanta nin: “3.500 wata ñawpaqtaqa Arabia lawpiqa manam kunan hinachu yakuqa aslla karqa. Chay tiempoqa achka niqcham yakuqa karqa”, nispa. Nintaqmi: “Wayqukunapi qucha-qucha yakukuna kasqanta qawaspam yachanchik chayninta ñawpaqtaqa hatun mayu pasasqanta. Chaywanmi yachanchik ñawpaqtaqa chay lawta achka para chayasqanta”, nispa. Chaywanpas Israelpa mirayninkunapa purisqanku sitioqa yakupa mana kanan manchakuypaq chunniqmi karqa (Deut. 8:14-16). Chaymi Jehova Diosqa milagrota ruwaspa yakuta qurqa. Mana chayqa Israel runakunaqa hinaspa animalninkuqa yakumantach wañurunmanku karqa (Ex. 15:22-25; 17:1-6; Num. 20:2, 11).
Moisesmi Israelpa mirayninkunata nirqa Jehova Diosqa maná sutiyuq mikuyta kayta yachanankupaq qusqanmanta: “Chaywanmi yachachisurqankichik runaqa mana tantallawan kawsasqanmanta, aswanqa Jehova Diospa lliw rimasqankunawan kawsasqanmanta”, nispa (Deut. 8:3).
a Qaway 1992 watapi 1 mayopaq lluqsimuq La Atalaya qillqapa 24 hinaspa 25 paginanta.
b Bibliapim niwanchik iskay kutipi Israelpa mirayninkuna Jehova Diospaq animalkunata chunniqpi kañasqankumanta. Aaronpa mirayninkunata sacerdote kanankupaq akllasqanku punchawmi Diospaq animalkunata kañarqaku, chaymi karqa Diospaq punta kañasqanku. Chaymantañataqmi pascua fiestapi kañapurqaku. Chaytaqa ruwarqaku Jesus kay allpa pachaman manaraq hamuchkaptin 1512 watapim, Egipto nacionmanta wata lluqsimusqanku qipata (Lev. 8:14–9:24; Num. 9:1-5).
c Yaqa 40 wataña Israelpa mirayninkuna chunniqpi kachkaspankum enemigonkuwan pelearqaku, hinaspam vencesqankumanta kutimuspanku apakamuqku achkallay-achka animalkunata (Num. 31:32-34). Chaywanpas, Israelpa mirayninkunaqa maná mikuytaqa hinallam mikurqaku Diospa prometesqan allpaman chayanankukama (Jos. 5:10-12).
d Manachusmi animalkunaqa maná mikuytaqa mikurqakuchu. Israelpa mirayninkunallatam Jehova Diosqa nirqa sapakama mikunankupaq kamaqllata huqarinankupaq (Ex. 16:15, 16).
