BIBLIAQA MANAN CIENCIAMANTA LIBROCHU, ICHAQA WILLASQANQA ÑAUPARIRANMI TIEMPONPAQQA. QHAWASUN WAKIN EJEMPLOKUNATA.

¿Karanchu universoq qallariynin?

Juj tiempopin aswan allin reqsisqa cientificokuna seguro kasharanku mana qallariyniyoq kasqanmanta. Kunanqa yaqa llapankun reconocenku universo qallariyniyoq kasqanta. Bibliaqa willaranñan chayta (Génesis 1:1).

¿Imayna formayoqmi allpa pacha?

Ñaupa tiempopiqa askha runakunan piensaranku kay allpa pacha plano kananpaq. V siglopin manaraq Jesús jamushaqtin (m.J.j.) griego cientificokuna piensaranku muyu kananpaq. Ichaqa ñaupaqtañan VIII siglopi Bibliata qelqaq Isaías rimaran ‘kay pacha muyu’ kasqanmanta (Isaías 40:22).

¿Gastakunmanchu tiempowan planetakuna, ch’askakuna jujkunapas?

IV siglomanta (m.J.j.) griego científico Aristóteles runaqa piensaranmi kay allpa pachalla gastakunanpaq, juj planetakuna ch’askakuna jujkunataq mana. Chay creencian unay tiempo duraran. XIX siglopin ichaqa cientificokuna “entropía” nisqa yachachikuyta orqomuranku. Chaypin explicanku materia nisqamanta ruwasqa kay allpa pachapas juj planetakunapas gastakuq kasqanta. Chay investigacionpi yanapakuq Lord Kelvin sutiyoq cientificon repararan cielomanta allpa pachamantawan Bibliaq nisqanta: “Llapallanmi p’acha jina mauk’ayapunqa, p’achata jinan qanqa chaykunata cambianki” (Salmos 102:25, 26). Kelvinqa creeranmi kay allpa pacha ama gastakunanpaq Dioslla jark’ay atisqanta (Eclesiastés 1:4).

¿Imayna sujetasqan planetakuna kashanku?

Aristóteles yachachiran ch’askakuna, planetakuna jujkunapas mana rikuna circulokunapi churasqa kashananpaq; allpa pachataq chaupipi kashananpaq. XVIII siglopin Jesuspa jamusqan qhepata (J.j.q.), cientificokuna investigasqankupi tariranku planetakuna ch’usaqllapi kashasqanta. Ichaqa ñaupaqtañan XV siglopi (m.J.j.) Job libropi qelqakuranña: ‘Ch’usaqllapin allpa pachatapas warkuykun’, nispa (Job 26:7).

BIBLIAQA MANAN MEDICINAMANTA LIBROCHU, ICHAQA TIEMPONPAQQA CHAYPI YACHACHIKUYKUNAQA ÑAUPARIRANMI SANO KAUSANAPAQ.

Onqosqakunata sapaqchana

Dios Israel nacionman ley qosqanpin kamachiran leprayoqkuna sano runakunamanta sapaqchasqa kanankuta. Chayqa kay kunankamapas allinpunin. Chay ruwaytan qallarikuran edad media nisqapi contagioso onqoykuna nishu kaqtinña (Levítico 13, 14 capitulokuna).

Juj ayata llamispaqa makitan maqchikuna

150 watakuna ñaupaqtaqa normalmi karan doctorkuna ayakunata chequeasqanku qhepaman juj pacientenkuta chequeay, chay jawan askha runa wañuranku. Diospa leyninqa kamachiranmi pipas ayata llamiykuqqa Diosta adorananpaq qhelli kashasqanta. Chay runakunaqa unuwanmi leypa nisqanman jina limpiakunanku karan. Chay religioso ruwaykunaqa ancha allinmi karan runakunaq saludninpaq (Números 19:11, 19).

Jatun jisp’ayta p’ampananku karan

Sapa watanmi 500.000 más wawakuna diarreawan wañunku, chaymi suceden astawanqa jatun jisp’ayta mana allintachu p’ampasqankurayku. Diospa leyninqa kamachiranmi jatun jisp’aykunaqa runakunaq tiyasqanmanta karupi p’ampasqa kananta (Deuteronomio 23:13).

Wawaq qhari-kaynin qaracha kuchunankupaq tiempo

Diosmi kamachiran wawakunaq qhari-kaynin qaracha pusaq p’unchaymanta kuchusqa kananta (Levítico 12:3). Chayllaraq naceq wawakunapiqa yawar circulasqanmi primera semanamantapacha normalizakun. Ñaupa tiempopiqa wawaq qhari kaynin qarachata kuchunankupaq juj semana masta suyayqa allinmi karan, chay tiempopiqa manaña medicina ñaupariranchu chay tratamientopaq chaypas.

Llakikuypas onqoypas

Doctorkunapas cientificokunapas willankun kusisqa sonqo kay, suyakuyniyoq kay, agracedekuq kay, perdonaq kaypas saludninchispaq allin kasqanta. Biblian nin: “Kusisqa sonqoqa allin jampin, llakisqa sonqon ichaqa onqochin”, nispa (Proverbios 17:22).