“¡OMNIBUSQA ripuchun, chinon ichaqa qhepakunqa!” Chaytan Alexandra asientonmanta uyarisqa. Payqa Sudamérica ladopin fronterapi juj nacionman pasananpaq carropi tiyasharan. Imachus pasasqanta qhawaq uraykuspan rikuran juj chino waynata, payqa pisillatan español simita yachasqa, policiamanmi explicashasqa problemanta. Alexandraqa Jehová Diospa testigonmi, chino simita rimaq congregacionpitaq kashan, jinan ofrecekusqa traducinanpaq.

Chay waynaqa explicaranmi gobiernoq autorizacionninwan chay nacionpi tiyashasqanta, ichaqa documentonkunata qolqenta iman suwachikusqa. Qallariypiqa manan policiaqa creeranchu, jinaspapas Alexandra runakunata vendespa negociota ruwashananpaqmi piensaran. Chaymantaqa entienderanmi pasajeroq explicasqanta, ichaqa mana documentoyoq kasqanraykun multata pagachiran. Alexandraqa 20 dolarta mañananpaqmi ofreceran, jinan chay waynaqa maytapuni agradecekuran. Jinaspapas niranmi aswan mastaraq kutichipunanpaq. Alexandraqa niranmi mana ima favortaraqchu chaskiy munasqanta, aswanpas yanapasqanrayku kusisqa kashasqanta. Chaymantapas Bibliamanta qelqakunatan qoran, animarantaq Testigokunawan estudiananpaq.

Sonqonchismanmi chayan mana reqsisqa runaman qoykukuq kaymanta willakuykunata uyariyqa. Religioso runakunapas jujkunapas Alexandra jinan ruwallankutaq. Qanrí, ¿atiwaqchu karan chhayna qoykukuq sonqo kayta? Chayta tapukuyqa ancha importanten, Jesusmi niran: “Qoypin aswan kusikuyqa kan, manan chaskiypichu”, nispa (Hechos 20:35). Chaymantapas cientificokunaq nisqanman jina, qoykukuq kayqa allinninchispaqmi. Chaymantan qatimuqpi yachasun.

Rikukusqanman jina, qoykukuq kaspaqa kusisqan kausanki. Apóstol Pablon qelqaran: “Diosqa kusisqa qoqtan munakun”, nispa. Payqa sasachakuypi tarikuq iñiqmasinkunapaq donacionkunata qoq cristianokunamantan rimasharan (2 Corintios 8:4; 9:7). Pabloqa manan kusisqa runan qoykukuq nispachu nisharan, aswanpas qoykukuqmi kusisqa nisharanmi.

Cheqaqmi chayqa, investigasqankuman jina, qoykukuq kayqa “cerebronchispi kusisqa kausanapaq, confiaq kanapaq, jinallataq jujkunawan imaynata kausanapaq neuronakunatan rijch’arichin, chaytaq allinta sientechiwanchis”. Juj estudion nillarantaq: “Jujkunaman qolqeta qoqqa aswan kusisqan, pay kikillanpi gastaqmantaqa”, nispa.

¿Jayk’aqllapas piensarankichu imaynapi tarikusqayki jawa mana munasqaykiman jinachu ruwasqaykita? Llapanchismi ‘kusisqa qoqkuna’ jina kusikusunman. Sonqomanta qospaqa  manan nishu jatun regalotaraqchu qona. Juj Testigo hermanan kay revistata ruwamuqkunaman donacionta apachiran, juj mensajetawan, chaypin niran: “Tukuy kay tiempopin juñunakuna wasipi pisillata donacionniyta qorani, ichaqa Jehová Diosmi aswantaraq kutichipuwaran. Agradecekuykichismi donacionniyta chaskisqaykichismanta. Chaywanmi kusisqa sientekuni”, nispa.

Qoykukuq runa kaytaqa manan qolqellawanchu rikuchisunman, aswanpas imaymana formapin.

Biblian nin sumaq sonqo runaqa kikinpa allinninpaq ruwasqanta, millay runataq kikinpa mana allinninpaq ruwasqanta (Proverbios 11:17). Sumaq sonqo runakunaqa qoykukuqmi kanku, jinaspapas makillan kashanku tiemponkuta, kallpankuta qonankupaq. Chhayna kayqa imaymanapin allin, jujninpiqa saludninkupaqmi allinpuni.

Wakin investigacionkuna ruwakusqanman jina, jujkunata yanapaqkunaqa onqospapas pisillatan nanayninkuta sientenku, pisillatan llakikunkupas. Aswantaqa allin saludniyoqmi kanku. Yanapanmi aswan grave onqoyniyoqkunatapas, ejemplopaq esclerosis múltiple otaq VIH nisqa onqoyniyoqkunata. Jinaspapas investigacionkunan sut’ita rikuchiran alcohol vicioyoqkunapas recuperakushaspa jujkunata yanapaspaqa manaña llaki onqoywan kasqankuta, jinallataq manaña jujmanta ujayman urmasqankutapas.

¿Imaynapin chay suceden? Yaqachus jina “pipas sumaq sonqo, khuyapayakuq, qoykukuq runa kaspaqa mana millay pensamientokunawan apachikunchu”. Qoykukuq sonqo kayqa yanapanmi umankupi sayk’usqa sientekuqkunata, presión altayoq kaqkunatapas. Viuda kapuqkunapas jujkunata yanapaspaqa manan llaki onqoywan ñit’ichikunkuchu.

Chhaynaqa qoykukuq runa kayqa yanapawanchismi allin kananchispaq.

Jesusmi discipulonkunata niran: “Qoshallaychis jujkunaman, chhaynapin qankunamanpas qosunkichis. Qhasqoykichis bolsillopin jich’aykusunkichis llasaqta, allin ñit’isqata, chhafchisqata, junt’ay-junt’ata. Imaynatachus jujkunata ruwankichis chhaynallataqmi qankunapas ruwasqa kankichis”, nispa (Lucas 6:38). Qoykukuq runa kaqtinchisqa runakunan agradecekuwasun, paykunapas qoykukuq runan kallanqakutaq. Arí, chhayna kaymi jujkunata animan juj jinalla llank’anankupaq sumaq amistadta ruwanankupaqpas.

Jujkunawan tratanakusqanchismanta investigación ruwakusqanman jinaqa, “qoykukuq runakunaqa jujkunatan contagianku chay jinallatataq ruwanankupaq”. Arí, “sumaq sonqo kaspa allinkunata ruwasqankumanta leespallaraqmi runakunaqa qoykukuq sonqo kayta yachanku”. Chaymi juj estudio nillantaq: “Sapankanchis chunkanpi pachajninpi runakunamanraq contagiasunman qoykukuq kayta. Wakintaqa manaña reqsinchischu chaypas”, nispa.  Juj runa qoykukuq kasqanta rikuspan jujkunapas llaqtankupi kaqllatataq ruwankuman. ¿Munawaqchu chhayna llaqtapi tiyayta? Lliupas qoykukuq kaqtinkuqa llapanchismi beneficiakunchis.

Qoykukuq kayqa allinpuni kasqantan Floridapi (Estados Unidos) sucedesqan rikuchin. Huracán pasasqan qhepatan grupopi Testigokuna riranku llakipi tarikushaqkunata yanapaq. Materialkuna chayamunantan suyasharanku, jinan rikuranku juj vecinoq cercon raqrasqa kashasqanta, chaymi allichapunankupaq niranku. Chay qhepallatan vecinoqa juj cartata Jehová Diospa testigonkunaq oficina centralninman apachiran, niranmi: “Anchatapunin agradecekuykichis. Qankunallan reqsiqay ancha sumaq sonqo runakunaqa kankichis”, nispa. Agradecido kaspan askha donacionta apachiran “Testigokunaq ancha allin llank’ayninpaq” nispa.

Cientificokunaq estudiasqanman jina, “runakunaqa paykunallamantan jujkuna yanapayta munanku. Wawakunapas manaraq rimayta yachaspan qoykukuq sonqo kanku”. Biblian willan ‘Diosman rijch’akuq’ kamasqa kasqanchisrayku chhayna kasqanchista. Chaywanqa nishan pay jina sumaq sonqoyoq kasqanchismantan (Génesis 1:27).

Kamaqninchis Jehová Diosqa sumaq sonqo kasqantan rikuchin qoykukuq kaspa. Paymi vidata qowaranchis, kusisqa kausananchispaq tukuy necesitasqanchistapas (Hechos 14:17; 17:26-28). Biblian yanapawanchis janaq pacha taytanchista aswan allinta reqsinanchispaq, runakunapaq imakuna ruwananmanta yachananchispaqpas. Niwallanchistaqmi jamuq tiempopi sumaqta kausananchispaq imakuna ruwasqanta * (1 Juan 4:9, 10). Chhaynaqa Diosmantan paqarimun qoykukuq kayqa, rijch’ayninman jinataq ruwasqapas karanchis, chaymi pay jina qoykukuq kanchis chaytaq yanapawanchis paypa allin qhawarisqan kananchispaq (Hebreos 13:16).

¿Yuyashankichu Alexandraq experiencianta? ¿Imapin tukuran? Juj pasajeron niran: “Qolqeykitaqa manañan jayk’aqpas kutichipusunkimanñachu”, nispa. Ichaqa chay waynaqa carroq sayanan llaqtapi tiyaq amigonkunatan wajaran, chhaynapin 20 dólar mañakusqanta kutichipuran. Jinaspapas Biblia estudiananpaq Alexandraq nisqanman jinan ruwaran. Kinsa killa qhepatataq Alexandraqa anchata kusikuran chino simipi apakuq asambleapi payta rikuspa, chayqa Perú nacionpin karan. Chay waynataq tukuy ruwasqanmanta agradecekunanpaq Alexandrata paywan viajaq amigonkunatawan invitaran restaurantenman.

Qoykukuq kaspa jujkunata yanapayqa anchatan kusichiwanchis. Chhaynapi juj runata yanapanchis Jehová Diosta reqsinanpaq chayqa, aswantaraqmi kusikunchis (Santiago 1:17). Qanrí, ¿kusikushankichu qoykukuq runa kasqaykimanta allinkuna kasqanwan?