1, 2. Fokotozani ulendo wa Mariya, pontho thangwi yanji ukhali wakunentsa kwa iye?

MARIYA akhacita ulendo wa midzidzi mizinji na buru kuenda ku Bhetelehemu, mukupita kwa ndzidzi acinja mbakhala na khundu inango. Zuze akhali patsogolo mbakatsogolera buru. Mariya abva pontho mwana mbakapfukunyuka m’mimba mwace.

² Bhibhlya isalonga kuti pakhadapita nthanda zizinji Mariya ‘mbali na mimba.’ (Luka 2:5) Mukhapita iwo na m’maminda, panango anthu akhalima peno kudzwala akhaayang’ana mbabvundzika kuti thangwi yanji nkazi unoyu akucita ulendo mbali na mimba. Mphapo thangwi yanji Mariya akhacita ulendo unoyu wakulapha kuenda ku Nazareti?

3. Ndi basa ipi idatambira Mariya na tinapfunzanji thangwi ya iye?

³ Pyenepi pyacitika nthanda zingasi nduli, mudamala ntsikana unoyu Waciyuda kutambira mwai wakupambulika. Iye mbadabala mwana wakuti mbadadzakhala Mesiya, Mwana wa Mulungu! (Luka 1:35) Pikhafika ndzidzi toera Mariya abale, pyacitika pinthu pidancitisa kucita ulendo unoyu. Nkati mwa ulendo unoyu, pyacitika pinthu pyakuti pyayesera cikhulupiro ca Mariya. Natenepa, tendeni tione cidamphedza kukhala na cikhulupiro cakuwanga.

4, 5. (a) Thangwi yanji Zuze na Mariya akhaenda ku Bhetelehemu? (b) Ndi profesiya ipi idakwanirisika thangwi ya ntemo udakhazikisa Sezari?

⁴ Zuze na Mariya nee akhacita ulendo unoyu okhene. Sezari Augustu akhadamala kwene kukhazikisa ntemo wakuti anthu onsene akhafunika kuenda ku dziko idabalwa iwo toera kalembesa. Kodi Zuze acitanji? Bhibhlya isalonga: ‘Penepo Zuze abulukambo mu nzinda wa ku Nazareti wa dziko ya Galileya mbakwira ku Yudeya ku nzinda wa Dhavidhi, ukhacemerwa Bhetelehemu thangwi iye akhali wa dzindza ya Dhavidhi.’—Luka 2:1-4.

⁵ Sezari akhazikisa ntemo thangwi ya Profesiya idalembwa m’pyaka madzana manomwe nduli yakuti ikhadalongeratu kuti Mesiya mbadadzabalwa ku Bhetelehemu. Pakhali na nzinda wakucemerwa Bhetelehemu wakuti ukhagumanika m’makilometru 11  buluka ku Nazareti. Mbwenye profesiya ikhadalongeratu kuti Mesiya mbadabulukira ku ‘Bhetelehemu wa ku Eufrate.’ (Lerini Mikeya 5:2.) Toera kufika n’cisa ceneci cing’ono kubuluka ku Nazareti, anyakucita ulendo akhafamba makilometru 130 m’miseu ya m’mapiri mbapita na ku Samariya. Ndi Bhetelehemu unoyu ukhaenda Zuze toera kalembesa, thangwi ndi nzinda unoyu udabuluka banja ya Mambo Dhavidhi, pontho Zuze na Mariya akhacita khundu ya banja ineyi.

6, 7. (a) Thangwi yanji ulendo wakuenda ku Bhetelehemu ukhali wakunentsa kwa Mariya? (b) Kodi Mariya akhakumbukanji pakucita pisankhulo pakumala kumanga banja na Zuze? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

⁶ Kodi Mariya mbadaphedzera cisankhulo ca Zuze cakubvera ntemo unoyu? Thangwi ulendo mbudakhala wakunentsa kakamwe kwa Mariya. Malimwe akhali cifupi na kumala, natenepa pisaoneka kuti madzi mbadawaza mwakukhonda dikhira. Kusiyapo pyenepi, mafala akuti ‘akwira ku Galileya’ ndi akuthema, thangwi Bhetelehemu akhali pa nthunda ya makhono akupiringana 760—nthunda ikulu kakamwe yakuti anthu akhaikwira mu ntsiku zizinji. Panango kwa Mariya nthunda ineyi ikhadalapha kakamwe, thangwi mwakubverana na makhaliro ace, iye akhafunika kupuma kazinji kene. Ndi ndzidzi ninga unoyu wakuti nkazi wa mimba ya nthanda zizinji asakhala pa nyumba cifupi na acibale na axamwali toera kuphedzwa angafuna kubala. Mwakukhonda penula, Mariya akhafunika cipapo toera kucita ulendo unoyu.

 ⁷ Maseze pikhali pyakunentsa, Luka alemba kuti Zuze aenda ‘kalembesa na Mariya.’ Pontho iye alonga kuti Mariya amanga ‘banja na Zuze’ mwakubverana na pikiro. (Luka 2:4, 5) Pakucita pisankhulo, Mariya akhakumbuka kuti Zuze ndi nsolo wa banja. Iye akhaona mamunace ninga nsolo wace wa banja, mbacita basace ninga nkazi wakumanga banja mukuphedzera pisankhulo pya mamunace. * Mariya akhali dzololo toera kungonjera na kubvera mamunace pa nkhani ineyi, maseze pikhali pyakunentsa kwa iye.

8. (a) Ninji pontho cidakulumiza Mariya toera kuenda ku Bhetelehemu na Zuze? (b) Ndi munjira zipi citsandzo ca Mariya ndi cakuwangisa kakamwe kwa ife?

⁸ Ninji pontho cidacitisa Mariya kubvera? Kodi iye akhadziwa profesiya ikhalonga kuti Mesiya mbadadzabalwa ku Bhetelehemu? Bhibhlya nee isalonga, mbwenye pisaoneka kuti Mariya akhadziwa pya profesiya ineyi, thangwi atsogoleri a mauphemberi na anthu anango azinji akhadziwambo pya profesiya ineyi. (Mat. 2:1-7; Jwau 7:40-42) Mariya akhali ntsikana wakudziwa mwadidi Malemba. (Luka 1:46-55) Khala Mariya acita ulendo toera kubvera mamunace, ntemo wa Sezari peno profesiya ya Yahova—peno khala ndi thangwi ya pinthu pyonsene pidalonga ife—iye asiya citsandzo  cadidi kakamwe. Yahova asapasa ntengo n’khaliro wakubvera na wakucepeseka unapangiza amuna na akazi. Citsandzo ca Mariya ndi cakuwangisa kakamwe kwa ife, thangwi anthu azinji lero asapwaza kufunika kwa kukhala akungonjera.

9, 10. (a) Kodi panango Mariya na Zuze akhanyerezeranji mukhafika iwo cifupi na Bhetelehemu? (b) Thangwi yanji Mariya na Zuze agona n’thanga?

⁹ Panango Mariya akhurudzika pidaona iye Bhetelehemu na kutali. Mukhafamba iwo m’mapiri na m’minda ya mauva akuti akhali akumalisira kutcodwa, Mariya na Zuze panango akhanyerezera mbiri ya cisa ceneci cing’ono. Cisa ceneci cikhali cing’ono kakamwe tingacilandanisa na mizinda ya Yuda ninga pikhadalonga Mikeya; mbwenye ndi kweneku kudabalwa Bhoazi, Naomi na patsogolo pace Dhavidhi, adabalwa pyaka pikwi nduli.

¹⁰ Pidafika Mariya na Zuze agumana kuti cisa cikhadadzala na anthu. Anango akhabwera toera kulembesa, natenepa iwo nee akhalibve na mbuto toera kugona. * Na thangwi ineyi, iwo aenda kagona n’thanga. Tinakwanisa kuona Zuze mbakadzudzumika mu ndzidzi ukhaona iye nkazace mbakabva kupha kakamwe kwakuti cipo akubva kale thangwi yakufuna kubala. Pyonsene pikhacitika n’thanga, mbuto idagona iwo.

11. a) Thangwi yanji akazi onsene anakwanisa kubvesesa pidacitikira Mariya? (b) Ndi munjira zipi Yezu akhali ‘mwana wautombo’?

¹¹ Akazi onsene anakwanisa kubvesesa pidacitikira Mariya. M’pyaka 4.000 nduli, Yahova akhadalongeratu kuti akazi mbadabva kupha pakufuna kubala thangwi yakutambira madawo. (Gen. 3:16) Natenepa, Mariya mbadabvambo kupha pakufuna kubala. Luka nee afokotoza nyatwa zonsene zidathimbana na Mariya, basi ene iye alonga: ‘Mariya abala mwanace wautombo.’ (Luka 2:7) Mwandimomwene, unoyu akhali ‘mwana wautombo’ wa Mariya mwa ana anomwe adabala iye. (Marko 6:3) Mbwenye mwana unoyu mbadakhala wakusiyana na andzace. Nee akhali basi ene mwana wautombo wa Mariya, mbwenye akhali mwana wautombo wa Yahova ‘mwa pyakucitwa pyonsene,’ Mwana m’bodzi ekha wa Mulungu.—Akol. 1:15.

12. Kodi Mariya agonesa kupi mwanace, pontho mbuto ineyi yasiyana tani na pinapangizwa m’masendzekero akusekera kubalwa kwa Yezu?

¹² Pa ntsonga ineyi, Bhibhlya isathimiza mafala awa akudziwika kakamwe: ‘Anfinikiza nguwo mbangonesa m’mwadiya wakudyera pifuyo.’ (Luka 2:7) M’masendzekero akusekera kubalwa kwa Yezu, anthu asalemba pithunzithunzi pya cakucitika ceneci munjira  yakuphonyeka. Mbwenye tendeni tione pidacitika. Kumbukani kuti banja ineyi ikhali n’thanga, mbuto yakusowa unyai na yakununkha. Nkhabepo anyakubala akuti mbadasankhula mbuto ninga ineyi toera kubala mwanawo. Anyakubala azinji asafuna kucitira anawo pinthu pyadidi. Mwakukhonda penula, Mariya na Zuze akhafunambo kucita pinthu pyadidi kakamwe, thangwi mwana akhafuna kubalwa akhali Mwana wa Mulungu!

13. (a) Ndi munjira ipi Mariya na Zuze acita pyonsene pidakwanisa iwo toera kutsalakana mwanawo? (b) Kodi anyakubala andzeru anatowezera tani citsandzo ca Mariya na Zuze?

¹³ Ngakhale tenepo, iwo nee aikha manyerezero awo ku makhaliro anewa akutsukwalisa; pidacita iwo basi ene ndi kutawira makhaliro anewa. Onani kuti Mariya atsalakana mwanace, anfinikiza nguwo mbangonesa m’mwadiya na cinyindiro cakuti akupisirwa mwadidi na ali wakutsidzikizika. Ngakhale m’makhaliro anewa akutsukwalisa, Mariya acita pyonsene pidakwanisa iye toera kutsalakana mwanace. Iye na Zuze akhadziwambo kuti kupfundzisa mwana unoyu toera kufuna Yahova cikhali cinthu cakufunika kakamwe kupiringana pyonsene. (Lerini Deuteronomyo 6:6-8.) Lero, anyakubala andzeru asadziwa kuti kupfundzisa anawo pinthu pyauzimu ndi cinthu cakufunika kakamwe n’dziko ino yakuipa.

14, 15. (a) Thangwi yanji akumbizi akhafuna kakamwe kuona khombwani? (b) Kodi akumbizi acitanji pakumala kuona Yezu adagoneswa m’mwadiya?

¹⁴ Mwakukhonda dembuka, akumbizi apita n’thanga toera kuona banja, makamaka mwana. Amuna anewa akhali akutsandzaya kakamwe. Iwo abwera nakuthamanga buluka ku mapiri, mbuto ikhadyesa iwo pifuyo pyawo. * Mariya na Zuze adzumatirwa na kufika kwa akumbizi, buluka penepo akumbizi afokotoza pinthu pyakudzumatirisa pidaona iwo. Alonga kuti pikhali iwo ku mapiri pakati pa masiku, mwakututumusa anju aonekera kwa iwo. Mbiri ya Yahova yayetima pakati pawo, pontho anju aapanga kuti Kristu peno Mesiya abalwa ku Bhetelehemu. Iwo mbadagumana mwana adagoneswa m’mwadiya mbafinikizwa nguwo. Buluka penepo, cacitika cinthu cakudzumatirisa kakamwe—iwo aona mwinji ukulu wa aanju mbukasimba Mulungu!—Luka 2:8-14.

¹⁵ Ndi thangwi yace amuna anewa akucepeseka aenda nakuthamanga ku Bhetelehemu! Pisaoneka kuti iwo atsandzaya kakamwe kuona khombwani adagoneswa m’mwadiya ninga pidalonga anju. Iwo nee abisa mphangwa zenezi zadidi. ‘Iwo adziwisa  mphangwa zenezi na onsene adabva mafala awo adzuma na pikhalonga akumbizi.’ (Luka 2:17, 18) Atsogoleri a mauphemberi ntsiku zenezi akhapwaza kakamwe akumbizi. Mbwenye Yahova akhapasa ntengo amuna anewa akucepeseka na akukhulupirika. Kodi kubwera kwa akumbizi kwakhuya tani Mariya?

16. Ninji pinapangiza kuti Mariya akhali munthu wakunyerezera mwacidikhodikho, pontho pyenepi pyamphedza tani?

¹⁶ Mariya akhadaneta kakamwe, thangwi akhadamala kwene kubala, ngakhale tenepo, iye abvesera mwacidikhodikho mafala onsene. Kusiyapo pyenepi, ‘Mariya akoya mafala onsene mbanyerezera mabvekero a mafala anewa muntima mwace.’ (Luka 2:19) Mwakukhonda penula, ntsikana unoyu akhali munthu wakunyerezera mwacidikhodikho. Iye akhadziwa kuti mphangwa zenezi za anju zikhali zakufunika kakamwe. Mulungu wace, Yahova, akhafuna kuti iye adzindikire kuti mwana adabala iye akhali wakufunika kakamwe. Natenepa Mariya acita pizinji kupiringana kubvesera basi. Iye akoya mafala anewa muntima mwace toera kuanyerezera mwakubwereza-bwereza mu nthanda na m’pyaka pyantsogolo. Pyenepi ndi pidaphedza Mariya toera kukhala na cikhulupiro cakuwanga mu umaso wace onsene.—Lerini Ahebere 11:1.

17. Tinatowezera tani citsandzo ca Mariya thangwi ya undimomwene wa m’Bhibhlya?

¹⁷ Kodi munatowezera citsandzo ca Mariya? Yahova atipasa Bhibhlya yakuti iri na undimomwene wakufunika kakamwe. Mbwenye undimomwene unoyu unadzatiphedza basi ene tingakomerwa nawo. Tinacita pyenepi mukuleri Bhibhlya ntsiku zonsene—tayu kuiona ninga bukhu basi, mbwenye ninga Mafala akupumirwa na Mulungu. (2 Tim. 3:16) Buluka penepo, ninga Mariya, tisafunika kuakoya muntima mwathu na kuanyerezera mwacidikhodikho. Tinganyerezera mwacidikhodikho pinaleri ife m’Bhibhlya, mbitisaka njira zakuphatisira mwakukwana uphungu wa Yahova, tinadzawangisa cikhulupiro cathu.

18. (a) Kodi Mariya na Zuze abvera tani Mwambo wa Mose mu ntsiku zakutoma za Yezu? (b) Kodi ntsembe idapereka Mariya na Zuze pa templo isapangiza tani kuti akhali akutcerenga?

¹⁸ Pidamala ntsiku zisere, Mariya na Zuze akwata khombwani wawo toera kasidzwa mwakubverana na Mwambo wa Mose mbanthula  dzina ya Yezu ninga mukhadapangwa ipyo. (Luka 1:31) Buluka penepo, pa ntsiku 40, ankwata ku Bhetelehemu mbaenda naye ku templo ya ku Yerusalemu, nsindzo wa makilometru 10, pontho apereka ntsembe yakucenesa madawo, ikhatawirisa Mwambo wa Mose kwa anyakutcerenga: madjiwa mawiri peno nkhangaiwa ziwiri. Maseze Mariya na Zuze akhali na manyadzo kupereka madjiwa m’mbuto mwa bira, iwo apitiriza kucita pyonsene pidakwanisa iwo toera kubvera Mwambo. Mbwenye pidafika iwo kweneku, awangiswa kakamwe.—Luka 2:21-24.

19. (a) Ndi mafala api anango adalonga Simoni akuti Mariya aakoya muntima mwace? (b) Kodi Yana acitanji pidaona iye Yezu?

¹⁹ Mamuna wakugwesera anacemerwa Simoni aafendedzera mbalonga mafala anango akuti Mariya aakoya muntima mwace. Mamuna unoyu akhadapikirwa kuti mbadzati kufa, mbadaona Mesiya, pontho nzimu wakucena wa Yahova wampangiza kuti khombwani Yezu akhali Mpulumusi akhadalongwa mwanyapantsi. Simoni acenjeza Mariya thangwi yakubva kupha kukhafuna kukhala na iye. Iye alonga kuti kupha kweneko mbukudakhala ninga alaswa na supada yakulapha. (Luka 2:25-35) Maseze mafala anewa akhali akugopesa, panango amphedza toera kupirira nyatwa ineyi mudafika iyo pyaka makumatatu ntsogolo. Mudamala Simoni kulonga, mprofeta wankazi anacemerwa Yana aona khombwani Yezu mbatoma kulonga pya iye kuna anthu  onsene akhadikhira kupulumuswa kwa Yerusalemu.—Lerini Luka 2:36-38.

20. Thangwi yanji Mariya na Zuze acita mwadidi kakamwe kuenda na Yezu ku templo ya ku Yerusalemu?

²⁰ Mariya na Zuze acita mwadidi kakamwe kuenda na mwanawo ku templo ya Yahova ku Yerusalemu! Pyenepi pyaphedza mwanawo kukhala na cifuno ca kuenda ku templo ya Yahova mu umaso wace onsene. Pikhali iwo kweneko, apereka kuna Yahova pyonsene pikhakwanisa iwo mwakubverana na maluso awo, mbatambira pitsogolero na ciwangiso. Mwakukhonda penula, Mariya abuluka pa templo mbali na cikhulupiro cakuwanga kakamwe, ntimace mbudzala na mafala auzimu toera kunyerezera mwacidikhodikho na kupangambo anango.

21. Tisafunika kucitanji toera cikhulupiro cathu cikhale cakuwanga kakamwe ninga ca Mariya?

²¹ Lero ndi pyakutsandzayisa kakamwe kuona anyakubala mbakatowezera citsandzo ceneci. Anyakubala akuti ndi Mboni za Yahova, ndzidzi onsene asaenda na anawo ku misonkhano Yacikristu. Anyakubala anewa, asacita pyonsene pinakwanisa iwo toera kulonga mafala akuwangisa kwa anyakukhulupira andzawo. Iwo asakotoka misonkhano ineyi mbali akuwanga, akutsandzaya na akudzala na pinthu pyadidi toera kupangambo andzawo. Ndi pyakutsandzayisa kakamwe kugumanika pa misonkhano na iwo! Tingacita pyenepi, cikhulupiro cathu cinadzawanga kakamwe ninga ca Mariya.