Na yâ ti angu so ahon ade ti ninga ape, wungo ti amaseka so aye ti fâ terê ti ala ague na li ni mingi na yâ ti ambeni kodro. Nda ni ayeke nyen? Eskê molenge ti mo apeut ti wara mara ti pensé so?

Na yâ ti article so e yeke bâ:

•  Nyen la ababâ na amama adoit ti hinga na ndö ti amolenge so aye ti fâ terê ti ala?

•  Tongana nyen la mo peut ti hinga wala molenge ti mo aye ti fâ terê ti lo?

•  Ka tongana molenge ti mo aye ti fâ terê ti lo?

 Ti londo na ngu 2009 ti si na ngu 2019, wungo ti a-élève so ayeke na kpale ti dépression na États-Unis ague na li ni 40 %. Na oko ngoi ni, wungo ti amaseka so afâ terê ti ala nga ague na li ni. a

 “Akpale so amaseka ti ngoi ti e ayeke na ni ayeke mingi ahon ti kozo . . . Akpale so asara si ala yeke na kpale ti kobela ti li na ye ni aga sioni mingi.”—Vivek H. Murthy, U.S. Surgeon General.

 Mama-ndia ti Bible: “Bê so awoko kue azi ngangu ti zo kue.”—aProverbe 17:22.

 Bâ aye so apeut ti aidé mo ti hinga ni.

•   Aye so asi. Eskê molenge ti mo awara mbeni kpale, peut-être a ke lo, lo na mbeni zo so asigi akangbi terê, lo bâ so lo sara mbeni ye na lege ni ape wala lo perdre mbeni zo so lo ye lo? Tongana ayeke tongaso, eskê ye so asi na lo so ayeke sara ngangu mingi na ndö ti lo?

•   Sarango ye ti lo. Eskê molenge ti mo a-arrêté ti passé temps na akamarade ti lo, sewa ti lo wala lo yeke sara pëpe nzara ti aye so lo yeke sara ka? Eskê lo zia lege ti aye so lo ye ni mingi?

•   Atënë ti lo. Eskê molenge ti mo ayeke sara tënë na ndö ti kuâ wala lo yeke tene mara ti atënë tongana: “A yeke bien fade ti tene a dü mbi ape”? Eskê lo yeke tene so lo ye pëpe ti duti mbeni charge ndali ti ala?

   Ti vrai ni, lo peut ti sara ambeni tënë so ayeke gï “kirikiri”. (Job 6:3). Me, ambeni tënë so lo yeke tene aye ti fa so lo yeke hunda aide la. Tongaso, tongana molenge ti mo atene so lo ye ti kui, bâ tënë ni tongana mbeni senge tënë ape.

 Tongana molenge ti mo ayeda so lo pensé déjà ti fâ terê ti lo, mo peut ti hunda lo: “Eskê mo pensé na ndö ti ngoi ni wala tongana nyen la mo yeke sara ni?” Kiringo tënë ti lo ayeke aidé mo ti sara ye hio.

 “So e yeke ababâ na amama, peut-être ayeke ngangu na e ti hunda aquestion na amolenge ti e ndali ti so e sara mbeto ti tënë so ala yeke tene ande. Me tongana ye so ala tene ayeke ye so ayeke na yâ ti bê ti ala la, a yeke nzoni ti tene e gi ti hinga ni.”—Sandra.

 Mama-ndia ti Bible: “Atënë ti bê ti zo alï tongana kota ngu; zo so ahinga ndo la alingbi ti sigi na ni.”—aProverbe 20:5, Mbeti ti Nzapa, Tënë so amu fini.

•   Ti kanga bê na molenge ti mo ayeke sara si mo hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti lo. Kozoni, gonda lo ndali ti so lo zi bê ti lo na mo. Na pekoni, mo peut ti hunda lo: “Mbi ye ti hinga kpale so mo yeke hon na yâ ni. Tene na mbi nyen la apassé?” Wala “eskê mo peut ti fa na mbi ndani so mo ye ti fâ terê ti mo?”

   Kanga bê, mo mä molenge ti mo na ngoi so lo yeke sara tënë. Tene ape so asentiment ti lo ni so ayeke ye oko ape wala tene hio ape so ye so la ayeke solution ti problème ti lo.

   Mama-ndia ti Bible: ‘Duti nduru ti mä tënë, ti sara tënë hio hio pëpe na ti sara ngonzo hio hio pëpe.’—Jacques 1:19.

•   Sara mbeni plan. Aidé molenge ti mo ti hinga kpale ni nga sara na mbeti aye so a fa ni ge:

   Aye so apeut ti ga na kpale. Na yâ ti aye wa la zo ayeke wara pensé ti fâ terê ti lo?

   Ye so apeut ti aidé. Aidé lo ti hon ndö ti gingo bê ti lo nga ti tene lo zia ti pensé ti fâ terê ti lo.

   Ambeni zo apeut ti aidé. Eskê ambeni zo ayeke dä so apeut ti aidé molenge ti mo na ngoi so lo yeke na bezoin ni? Zo ni apeut ti duti mo, mbeni kota zo so lo sara confiance na lo, mbeni docteur wala mbeni zo so ayeke aidé azo so awara pensé ti fâ terê ti ala.

   Mama-ndia ti Bible: “Tongana azo so asara kua ngangu aleke gere ti akua ti ala, ye ni ayeke ga gï nzoni.”—aProverbe 21:5.

•   Duti vigilant. Ngbâ ti bâ dutingo ti molenge ti mo, même si na bango ni lo yeke bien.

   “Na ngoi so molenge ti mbi ti koli atene lani na mbi so lo yeke na pensé ti fâ terê ti lo encore ape, mbi pensé so problème ti lo ni ahunzi awe. Me, a yeke lani tongaso ape. Mbeni ye apeut ti si hio tongaso asara si mbeni zo akiri awara pensé ti fâ terê ti lo encore.”—Daniel.

   Aidé molenge ti mo ti hinga tâ tënë na ndö ti asentiment so zo ayeke na ni ti fâ terê ti lo: Asentiment ni so ayeke teti kete ngoi. Mbeni mbeti (The Whole-Brain Child) atene: “Asentiment ayeke tongana climat. Ngu-nzapa ayeke vrai ye, nga a yeke ye ti buba ti luti na gbe ni ti sara ye mo bâ mo tene ayeke pika ape. Me, a yeke nga ye ti buba ti pensé so lâ ayeke kiri ti sigi encore ape.”

•   Dë bê ti lo: Tene na molenge ti mo so mo ye lo nga so lo peut ti sara confiance na mo ti aidé lo. Mo peut nga ti tene: “Mbi yeke sara kue ti aidé mo ti hon ndö ti kpale ni.”

   Mama-ndia ti Bible: “Tâ kamarade aye mba ti lo na ngoi kue nga lo yeke mbeni ita so a dü lo ndali ti angoi ti vundu.”—aProverbe 17:17.