1-3. (a) Ngbanga ti nyen mbeto asara peut-être lani Esther na ngoi so lo yeke gue ti bâ koli ti lo? (b) Ahundango ndo wa e yeke bâ ande na ndo ti Esther?

ESTHER ayeke tambela, lo yeke gue na mbage ti yangbo ti gbia ni na kodoro ti Suse. Tongana lo yeke pusu nduru na ni, bê ti lo ayeke fâ ngangu, senge ape, aye ti yangbo ni kue ayeke ye ti ziango mbeto na bê ti zo. Na tere ti angbongboro mur ni so a sara na anzoroko nde nde, a sara adessin ti akoli-bagara so ayeke na akpangbi, a sara nga dessin ti azo ti pikango kokora nga na ti abamara. Apilier ti da ni akono ayo na nduzu nga angbongboro statue ayeke nga dä. A leke lo yangbo ni mveni na mbeni kpangbala ndo nduru na ahoto ti Zagros so neige ayeke na li ni na so ngu ti Choaspès so lê ni avuru tarara ayeke sua na tere ni. Na bango aye so, zo kue so ayeke ga na yangbo ni ayeke bâ kota ti koli so ayeke komande ndo ni so, koli so Esther ayeke gue ti bâ lo so. Lo wani lo tene ni yeke “kota gbia.” Lo yeke nga koli ti Esther.

² Koli ti Esther ni tongana nyen? so lo Assuérus ni ayeke nde mingi na koli so amolenge-wali ti aJuif kue aye ti wara ni so. * Sarango ye ti lo ayeke nde na ti Abraham, so na tâ be-ti-molenge ayeda lani na tënë so Nzapa atene na lo ti mä wali ti lo, Sara (Gen. 21:12). Assuérus ahinga ye na ndo ti Jéhovah ape, Nzapa so Esther ayeke voro. Lo hinga nga ye na ndo ti andia ti lo pëpe. Lo hinga gi ndia ti azo ti Perse, so ake na azo ti sara tâ ye so Esther ayeke gue ti sara so. Ndia ni atene so tongana mbeni zo aga ti bâ gbia ti Perse sân ti tene lo gbia ni amû yanga ni na lo kozo, a yeke fâ zo ni so. Ye so Esther ayeke sara la. Gbia ni ahunda na lo pëpe ti ga. Ni la, tongana lo yeke pusu nduru na ndo so trône ti gbia ni ayeke dä, peut-être Esther atene na bê ti lo so ni yeke gue na lê ti kuâ la.—Diko Esther 4:11; 5:1.

³ Nyen la apusu Esther ti zia fini ti lo na lê ti kuâ nyen? E  lingbi ti manda nyen na mbage ti wali so? so asara ye na kota mabe so. Kozoni kue, zia e bâ ye so asara si Esther so ayeke Juif aga wali ti gbia ti Perse.

4. (a) Esther ayeke zo wa? (b) A sara tongana nyen si Mardochée la abata lo?

⁴ Esther ayeke nyindu. E hinga ye mingi na ndo ti babâ na mama ti lo ape. Na dungo lo lani, ala iri lo Hadassa, so na Hébreu aye ti tene “myrte,” mbeni kete keke so avuru fleur ni afun pendere mingi. Na peko ti kuâ ti babâ na mama ti Esther, Mardochée, molenge ti ita ti babâ ti Esther, abâ lege ti lo. Ngu ti Mardochée ahon ti Esther mingi. Lo mû Esther na gbe ti lo si lo bata lo tongana molenge ti lo wani.—Esther 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Mardochée abata lani Esther tongana nyen? (b) Gigi ti Esther na ti Mardochée ayeke ândö tongana nyen na Suse?

⁵ Mardochée na Esther ayeke lani aJuif so azo ti Perse amû ala na kodoro ti ala ague na ni na Suse, li-kodoro ti Perse ni. Azo ti kodoro ni aye peut-être tënë ti aJuif pëpe ndali ti so ala voro mbeni nzapa nde nga ndali ti so ndia ti ala ayeke nde. Me kite ayeke pëpe so Esther aye tënë ti Mardochée lani mingi, teti so Mardochée ayeke fa tënë ti Jéhovah na lo. Lo fa na lo tongana nyen la si Nzapa abâ mawa ti azo ti lo si lo zi ândö ala na yâ ti akpale fani mingi, na lo yeke kiri ti sara tongaso (Lév. 26:44, 45). Biani, kpengba songo aduti lani na popo ti Esther na Mardochée.

⁶ Mardochée ayeke sara lani kua na yangbo ti gbia ni na Suse. Lo yeke peut-être mbeni kota zo kâ na lo yeke duti lakue na yanga ti kodoro ni, lo na ambeni zo ti kua ti gbia ni (Esther 2:19, 21; 3:3) Ka ti Esther? Lo sara lani nyen na kete ti lo? E hinga ape. Me e lingbi ti tene so lo yeke bâ lani lege ti Mardochée nga na ti da ti lo nzoni. Ala lango peut-être lani na yâ ti mbeni vaka ti azo ti mawa na mbage ti ngu ni, me yangbo ni ayeke ti lo na mbeni mbage ni kâ. Hinga ape Esther ayeke gue ka ti sara gara na Suse, so kâ azo ayeke kä aye ti baba ti lor na ti argent nga na ambeni kungba ndenge na ndenge. Lâ oko a ga na li ti Esther ape so lo yeke wara  ande apendere ye so kue gbani gbani, teti lo hinga pëpe ye so ayeke ku lo.

7. (a) Nyen la asara si Vasthi ayeke gbia-wali mbeni pëpe? (b) Nyen la asi na pekoni nyen?

⁷ Mbeni lâ, tënë ti mbeni ye so asi na yangbo ti gbia ni na Suse amû yanga ti azo kue. Assuérus asara mbeni kota matanga na yangbo ti lo na lo tisa akota zo ti kodoro ti lo ti ga ti te anzerengo kobe nga ti nyon anzoni vin. Na ngoi ti matanga ni, gbia ni atokua ti iri pendere wali ti lo Vasthi, so lo nga kue ayeke sara ti lo matanga na awali. Me Vasthi ake ti ga. Ye so azia kamene na lê ti gbia ni. Tongaso, na ngonzo lo hunda na awawango ti lo ye so a lingbi lo sara na Vasthi ni. Na mango wango ti ala, Gbia Assuérus ayeda ti zi iri ti gbia-wali na li ti Vasthi ni. Nga, lo tokua azo ti kua ti lo ti gi na yâ ti kodoro ni kue apendere maseka-wali so ade ti hinga koli ape, si ala ga na ala na yangbo ti lo. Na popo ti amaseka ni so, gbia ni ayeke soro ande mbeni oko ti ga fini gbia-wali ni.—Esther 1:1–2:4.

8. (a) Na ndembe so Esther ayeke kono ti ga wali, Mardochée ayeke gi peut-être bê ti lo ngbanga ti nyen? (b) Fa tongana nyen la e lingbi ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti pendere ti tere tongana ti so Bible afa. (Bâ nga aProverbe 31:30.)

⁸ Ti Mardochée, tongana angu ayeke hon, si ngoi na ngoi lo yeke bi lê ti lo na ndo ti Esther, lo ga ti bâ so kete Esther ti lo ni akono aga wali awe, na lo yeke pendere mingi. Tere ti lo anzere me gingo bê ayeke nga dä. Bible atene so maseka-wali ni so “ayeke na nzo tere na lo yeke pendere mingi.” (Esther 2:7). Me Bible afa so gi pendere ti tere oko alingbi ape. A lingbi zo so ayeke pendere asara nga tere ti lo kete na lo sara ye na ndara. Tongaso ape, huma, baba nga na ambeni sioni sarango ye alingbi ti dü na yâ ti bê ti lo. (Diko aProverbe 11:22.) Ti Esther lani, pendere ti lo ni ayeke gue na lo ti sara tere ti lo kete wala ti sara ye na baba? E yeke bâ ande.

9. (a) Tongana lê ti awakua ti gbia ni atï na ndo ti Esther, ala sara nyen? (b) Ngbanga ti nyen a yeke lani ngangu na Esther ti zia Mardochée? (c) Ndali ti nyen Mardochée azia si Esther amû mbeni koli so avoro Jéhovah ape so? (Bâ nga encadré ni.)

⁹ Lê ti awakua ti gbia ni atï na ndo ti Esther. Ala mû lo nga, ala gue na lo na yangbo ti gbia ni so ayeke ti lo na mbeni mbage ti ngu ni (Esther 2:8). A yeke lani kete ye ape na Esther nga na Mardochée ti kangbi tere, ndali ti so ala ye tere tongana babâ na molenge. Ti tene Esther amû mbeni koli so avoro Jéhovah ape, atâa so koli ni ayeke gbia, a yeke ti bê ti Mardochée la ape. Me ye ni so ahon ngangu ti lo. * Nga, kozo ti tene Esther azia Mardochée lo hon, lo nyon  awango kue so Mardochée amû na lo. Na ngoi so ala mû lege ti Suse ti gue na yangbo ni, kite ayeke pëpe so Esther ayeke hunda tere ti lo na gbâ ti atënë, fade gigi ti lo ayeke duti ande tongana nyen kâ?

10, 11. (a) Fini ndo ti Esther ni alingbi ti changé lo hio tongana nyen? (b) Mardochée asara nyen so afa so lo pensé na nzoni ti Esther?

¹⁰ Gigi ti Esther achangé mingi, ye kue so lo bâ ayeke tâ nde nga gi fini na lê ti lo. Ambeni ‘pendere wali mingi’ nga kue ayeke na yâ ti yangbo ni. Ala londo na ando nde nde ti yâ ti Kodoro-togbia ti Perse. Ngobo ti ala, yanga ti kodoro ti ala nga na sarango ye ti ala ayeke nde na ti mba mingi. A zia ala na tïtî mbeni kota zo ti bâ lege ti ala. Iri ti lo ayeke Hégaï. Teti ngu oko, a yeke sara ambeni ye na tere ti amaseka so ti tene ala kiri aga pendere ahon ti kozo,  na tapande a yeke kpaka apendere mafuta na tere ti ala si tere ti ala aza (Esther 2:8, 12). Mara ti ye tongaso alingbi ti sara si amaseka-wali ni abâ tere ti ala pendere mingi ahon amba ti ala, nga ala yeke sara huma ni. Ka ti Esther, lo sara ti lo ye tongana nyen?

¹¹ Mbeni zo ti pensé na ndo ti Esther mingi ahon Mardochée ayeke dä ape. Mbaï ni atene so, lâ na lâ, Mardochée ayeke gue nduru na da so a zia amaseka-wali ni dä ti hunda Esther ni kâ ayeke tongana nyen (Esther 2:11). Akete sango so lo yeke wara na yanga ti ambeni nzoni zo ti kua ni adoit ti nzere na lo mingi. Ngbanga ti nyen?

12, 13. (a) Sarango ye ti Esther asara nyen na ndo ti azo so ayeke na tere ti lo? (b) Na mango so Esther afa mara ti lo ti Juif na azo ape anzere na Mardochée ngbanga ti nyen?

¹² Sarango ye ti Esther anzere na Hégaï mingi si lo sara ye na lo na nzoni bê mingi. Lo mû amaseka-wali mbasambala ti sara kua na lo nga lo mû na lo nzoni ndo ti yâ ti da ti awali ni. Bible atene même  so “Esther aga nzoni na lê ti ala kue so abâ lo.” (Esther 2:9, 15). Tâ gi pendere ti lo la asara ni tongaso? E pensé ape. Mbeni ye nde adoit ti duti na gunda ni.

¹³ Na tapande, mbaï ni atene: “Esther afa na ala tënë ti mara ti lo wala lege ti asongo ti lo pëpe, teti Mardochée awa lo, a lingbi lo fa tënë so pëpe.” (Esther 2:10). Mardochée atene lani na Esther ti fa mara ti lo na azo pëpe; senge ape, lo hinga so na popo ti akota zo ti yangbo ni, ambeni aye tënë ti aJuif ape. Tongana lo mä so Esther angbâ ti sara tongana ti so lo tene na lo, atâa so lo yeke gi lo oko, a nzere na lo mingi.

14. Amaseka ti laso alingbi ti sara ye tongana ti Esther tongana nyen?

¹⁴ Amaseka ti laso nga kue alingbi ti zia ngia na bê ti ababâ na amama ti ala nga na bê ti ambeni zo nde so ayeke bata ala. Tongana ala yeke gi ala oko, si peut-être ala yeke na tere ti ambeni zo so ayeke sioni mingi wala so sarango ye ti ala ayeke kirikiri, ala lingbi ti luti na ala nga ti sara ye so ala hinga a yeke nzoni na lê ti Nzapa. Tongana ala sara tongana ti Esther, ala yeke zia ngia na bê ti Babâ ti ala ti yayu.—Diko aProverbe 27:11.

15, 16. (a) Ye so asara si gbia ni aye Esther ayeke nyen? (b) Fini dutingo ti Esther adoit ti duti kete ye na lo ape ngbanga ti nyen?

¹⁵ Fadeso ngoi ti tene a gue na Esther na gbia ni asi awe. Tongaso, a tene na lo ti soro aye ti bê ti lo so lo bezoin ni, peut-être ti tene lo kiri lo sara tere ti lo pendere mingi. Me na tâ be-ti-molenge, lo hunda ye oko ape gi aye so Hégaï afa na lo (Esther 2:15). Âmanke lo bâ so gi pendere ti tere oko alingbi ti pika bê ti gbia ni ape, me kota ye ni ayeke sarango tere kete, mbeni sarango ye so a yeke ngangu ti wara ni na yangbo ti gbia ni. So Esther asara tongaso, a yeke na lege ni?

¹⁶ Mbaï ni atene: “Gbia andoye Esther ahon awali kue, na lo ga nzoni na lê ti lo, na gbia asara be-nzoni na lo ahon amasia kue; tongaso lo zia couronne ti gbia-wali na li ti lo, lo sara si lo ga gbia-wali na place ti Vasthi.” (Esther 2:17) A doit ti duti lani ngangu mingi na senge maseka-wali Juif so ti ga fini gbia-wali ni, wali ti kota gbia ti tango ni kâ ti ndo ti sese kue. Fini dutingo ti lo ni asara si baba alï lo? si lo bâ tere ti lo kota ahon atanga ni? Oko ape!

17. (a) Nyen la afa so Esther angbâ lakue ti mä yanga ti Mardochée? (b) Ngbanga ti nyen tapande ti Esther ayeke nzoni ndali ti e laso?

¹⁷ Esther angbâ lakue ti mä yanga ti Mardochée, zo so abata lo. Lo fa na azo ape so ni yeke ti mara ti aJuif. Nga, tongana Mardochée amä so ambeni zo aye ti fâ Assuérus, lo fa tënë ni na Esther si Esther afa pekoni na gbia ni, na gbia ni agbu azo ni so (Esther 2:20-23) Lo ngbâ lakue be-ta-zo na Nzapa ti lo na lege so lo yeke sara tere ti lo kete na lo mä yanga. Biani, na yâ ti dunia ti laso, so azo ni ake  yanga ahon ndo ni nga ala bâ mango yanga tongana nzoni ye ape, tapande ti Esther ayeke pendere tapande ndali ti e mingi. Ni la, azo so aye tënë ti Nzapa biani abâ mango yanga na nene ni mingi, tongana ti so Esther asara.

18. (a) Nyen la asara peut-être si Mardochée ake ti kuku na gbe ti Haman nyen? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.) (b) Ambeni wakua ti Jéhovah laso asara ye tongana Mardochée tongana nyen?

¹⁸ Mbeni koli so iri ti lo Haman aga kota zo mingi na yangbo ni. Assuérus amû lo, lo ga kozo gbenyongbia ti lo nga na kota wawango ti lo. Na peko ti gbia Assuérus, a yeke lo. Gbia ni asigigi nga na mbeni ndia so ahunda na azo kue ti kuku na gbe ti Haman tongana lo yeke hon (Esther 3:1-4). Ndia ni so aga na kpale na Mardochée. Lo hinga so a yeke ti lo ti mä yanga ti gbia ni me a yeke pëpe ti tene lo doro ndia ti Nzapa. Ti bâ ni nzoni, Haman ayeke mbeni hale ti Agag, so ti tene so lo yeke mbeni âta ti Agag, gbia ti azo ti Amalek so lani prophète Samuel afâ lo (1 Sam. 15:33). Azo ti Amalek ayeke lani sioni mingi si ala ga awato ti Jéhovah nga na ti Israël. Ye so asara si Jéhovah afâ ngbanga na ndo ti ala kue kue kue (Deut. 25:19). * Ni la, Mardochée, so lo yeke ti lo mbeni Juif nga mbeni wakua ti Jéhovah, lo lingbi ti kuku na gbe ti mbeni zo ti Amalek tongana nyen? Mardochée ake. Juska laso, ambeni wakua ti Nzapa azia fini ti ala na lê ti kuâ ngbanga ti so ala ye ti bata ndia so, so atene: “A lingbi e mä yanga ti Nzapa, so ayeke mokonzi, ahon ti mä azo.”—Kus. 5:29.

19. (a) Haman aye ti sara nyen? (b) Lo sara tongana nyen si gbia ni amä na bê na tënë ti lo?

¹⁹ Ngonzo asara Haman ngangu si lo ye ti fâ Mardochée, me gi lo oko ape, lo ye nga ti fâ azo ti mara ti lo kue. Haman atene sioni tënë ti aJuif na gbia ni, me lo di iri ti mara ti ala na yanga ti lo ape. Lo tene so ala yeke tâ sioni mingi, ala yeke azo so yâ ti ala akangbi kirikiri, “ala ye ti sara beoko na aita ti ala ti kodro ape.” (Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki). Lo kiri lo tene même na Assuérus so ala yeke bata andia ti lo ape, na tongaso ala yeke azo ti gango na kpale ande. Nga, Haman atene na gbia ni so ni yeke zia kota nginza na sanduku ti gbia ni ti hunzi na aJuif kue na yâ ti kodoro-togbia ti lo. * Gbia ni amä na bê na tënë ti lo ni si lo mû na Haman bague ti lo ti kpo  nzoroko na ndo ti mbeti kue so lo yeke sû ti sara na ye so ayeke ga na li ti lo ti sara.—Esther 3:5-10.

20, 21. (a) Tokua so Haman atokua ni na yâ ti Kodoro-togbia ti Perse kue asara nyen na ndo ti aJuif nga na ndo ti Mardochée? (b) Mardochée ahunda na Esther ti sara nyen?

²⁰ Kete na pekoni, azo ti kpengo na mbarata asigigi na loro, ala yeke na ambeti na maboko ti ala so ala yeke kangbi ni na ando kue ti yâ ti kota kodoro-togbia so, ti fa tënë ti ngbanga ti kuâ so a dë na li ti aJuif. Bâ tâ ye so mara ti tokua so alingbi ti sara na ndo ti aJuif yongoro kâ na Jérusalem, ala so asigigi na Babylone si ayeke pika li ti ala ti leke gbagba ni so abuba awe so. Na mango tënë ni so, Mardochée apensé peut-être na ala nga na aita ti lo na asongo so ayeke na Suse ge. Vundu ahon ndo ti lo si lo suru bongo na tere ti lo, lo yü bongo ti sarango na mawa na lo tuku amburu ti wâ na li ti lo nga lo dekongo na bê ti gbata ni. Me ti Haman, toto ti gbâ ti aJuif na Suse ge nga na ti akamarade ti ala asara ye oko na ndo ti lo ape. Lo yeke nyon vin ti lo na tere ti gbia ni.—Diko Esther 3:12–4:1.

²¹ Mardochée ahinga so lo doit ti sara mbeni ye. Me nyen? Esther amä tënë ti vundu ti lo ni na lo tokua na lo ambeni bongo, me Mardochée ake ti kaï. Peut-être lani lo hunda tere ti lo ngbanga ti nyen la si Jéhovah Nzapa ayeda ti tene Esther amû mbeni koli so  ayeke voro lo ape so? Aye ni kue aga polele fadeso na lê ti Mardochée awe. Tongaso, lo tokua yanga na Esther ti tene lo sara tënë na gbia ni, si lo sö azo ti “mara ti lo.”—Esther 4:4-8.

22. So mbeto ti tene Esther ague abâ koli ti lo Assuérus asara lo, ndani ayeke nyen? (Bâ nga kete tënë na gbe ni.)

²² Na mango tënë ni so, bê ti Esther ayeke gi na nduzu nduzu. Mabe ti lo ayeke fadeso na yâ ti kota tara. Mbeto ahon ndo ti lo, tongana ti so lo wani lo fa ni na Mardochée. Lo dabe ti Mardochée na ndia so gbia ni azia ni lani, so tongana mbeni zo aga ti bâ gbia ni sân ti tene gbia ni ahunda ni na lo, kuâ la ayeke ku zo ni so. Me gi tongana gbia ni ayôro keke ti lo ti lor si zo ni alingbi ti ngbâ na fini. Lo Esther ni lo yeke ti lo zo wa? so lani même Vasthi ake ti ga na gbele gbia ni si lo wara tënë na li ti lo so! Esther atene na Mardochée so a sara lango 30 awe la si gbia ni airi ni ape. Hinga ape ni nzere encore na lê ti lo ape, teti ye ayeke te ka li ti lo tengo. *—Esther 4:9-11.

23. (a) Tënë ti nyen la Mardochée atene na Esther ti kpengba mabe ti lo? (b) Ngbanga ti nyen Mardochée ayeke nzoni tapande ndali ti e?

²³ Mardochée akiri atene tënë na Esther ti kpengba mabe ti lo. Lo honde lê ti tënë na lo ape, lo tene so tongana Esther ni asara ye oko ape, salut ti aJuif ayeke londo na mbeni ndo nde. Me tongana fango aJuif ni ayeke mû ndo ande, Esther ni apensé so lo yeke sigigi na lê ni ande? Na tenengo tënë so, Mardochée afa kota mabe so lo yeke na ni na mbage ti Jéhovah. Lo hinga so Jéhovah ayeke zia lâ oko ape ti tene a futi azo ti lo kue kue kue si atënë ti yanga ti lo alï ngu (Jos. 23:14). Na pekoni, Mardochée atene na Esther: “Zo [wa la] ahinga? peut-être mo si na yâ royaume ni teti ngoi ni so.” (Esther 4:12-14). So tâ pendere tapande si Mardochée azia  na e so! Lo zia bê ti lo kue na Nzapa ti lo, Jéhovah. Ka e?—aProv. 3:5, 6..

24. Esther asara nyen so afa so lo sara ye na mabe nga na mbeto pëpe?

²⁴ Ngoi ti tene Esther amû desizion asi awe. Lo tene na Mardochée ti tene na aJuif ti mû jeûne teti lango ota; ni nga kue ni yeke sara tongaso. Na pekoni lo tene mbeni tënë so juska laso afa tâ tongana nyen la lo sara ye na mabe nga na mbeto pëpe, lo tene: “Tongana mbi lingbi ti kui fade mbi kui.” (Esther 4:15-17, Kozo Mbouki). Na yâ ti alango ota ni so, kite ayeke pëpe so lo sambela ngangu. Tongana alango ni ahunzi awe, lo yü pendere bongo ti lo ti wali ti gbia, lo leke tere ti lo pendere mingi ti nzere na lê ti koli ti lo, lo londo, lo gue.

25. Na ngoi so Esther asi na gbele ti koli ti lo, aye ni apasêe tongana nyen?

²⁵ Tongana ti so e bâ na tongo nda ti chapitre so, Esther alondo, lo gue na yangbo ti gbia ni. Bê ti lo ayeke gi na nduzu nga lo yeke sambela peut-être mingi na yâ ti bê ti lo. Lo lï na ndo so Assuérus ayeke dä, lo yeke na ndo ti trône ti lo. Peut-être na bango Assuérus ni, lo gi ti bâ wala lê ti lo ni ayeke tongana nyen. Tongana a hunda lani na lo ti ku, na lê ti Esther kungo ni adoit ti ninga mingi, me hio koli ti lo abâ lo. Lo ku tere ti lo na gango ti wali ti lo ni ape, me tere ti lo anzere si lo yôro keke ti lo ti lor na mbage ti Esther.—Esther 5:1, 2.

26. (a) Atâ Chrétien abezoin ti sara ye na mbeto ape tongana ti Esther ngbanga ti nyen? (b) Ngbanga ti nyen ye kue ade ti hunzi na Esther ape?

²⁶ Gbia ni ayeda ti mä Esther. So Esther aye ti ngbâ be-ta-zo na Jéhovah na ti mû mbage ti azo ti lo, lo zia mbeni pendere tapande na awakua ti Jéhovah kue.Atâ Chrétien aye ti mû peko ti mara ti atapande so. Jésus atene lani so a yeke hinga atâ disciple ti lo na kota ndoye so ala yeke duti na ni na popo ti ala. (Diko Jean 13:34, 35.) Ndoye so ahunda ti sara ye na mbeto ape tongana ti Esther. Me atâa so Esther amû mbage ti azo ti Nzapa na lango ni so, ye kue ade ti hunzi ape. Fade lo yeke sara tongana nyen ti fa na gbia ni so Haman, kota wawango ti lo so, ayeke tâ mbeni sioni zo ti mayele? Fade lo yeke sara tongana nyen ti sö azo ti lo? E yeke bâ ande ni na chapitre ti peko.