TAPU wan sonde mamanten baka a yari 1520 den sma fu Meaux, wan pikin foto krosibei fu Parijs, no ben man bribi san den yere a dei dati na ini kerki. Sma ben e leisi den Evangelie na ini Fransitongo, a mamatongo fu den, na presi fu Latijntongo leki fa den ben gwenti.

A man di bigin vertaal a Fransitongo Bijbel disi na Jacques Lefèvre d’Étaples (a nen fu en na ini Latijntongo na Jacobus Faber Stapulensis). Bakaten a skrifi wan bun mati fu en a sani disi: „Yu no o wani bribi te yu si san Gado e du fu yepi furu sma fu kon frustan en Wortu.”

Na a ten dati, Lomsu Kerki nanga den sabiman fu kerkileri na ini Parijs, no ben wani taki sma gebroiki Bijbel di vertaal na ini a tongo di furu sma e taki. Sobun, san meki taki Lefèvre vertaal Bijbel na ini Fransitongo? Fa a du kon taki a ben man yepi sma fu kon frustan Gado Wortu?

Fosi Lefèvre bigin vertaal Bijbel, a teki en ten fu stuka owru buku di e taki fu filosofia nanga kerkileri èn fu puru son fowtu na ini den buku disi. A ben kon si taki na ini den hondrohondro yari di pasa, sma ben meki furu fowtu na ini den buku disi èn den ben kenki sani fu espresi. Bakaten a bigin studeri a Latijntongo Vulgaat Bijbel di a Lomsu Kerki ben e gebroiki, fu di a ben wani kon frustan san den tori na ini den owru buku wani taki trutru.

Fu di Lefèvre studeri Bijbel fayafaya, a kon si taki ’wan sma o de koloku trutru soso te a e studeri Gado Wortu’. Dati meki a tapu fu studeri filosofia èn a bigin gebroiki ala en ten fu vertaal Bijbel.

Na ini 1509, Lefèvre tyari wan buku kon na doro di ben abi feifi difrenti Latijntongo vertaling fu den Psalm * nanga en eigi vertaling fu a Vulgaat. Na ini a vertaling fu en a puru wan tu fowtu di a ben si na ini a Vulgaat. Tra fasi leki den sabiman fu kerkileri fu a ten fu en, a ben e pruberi fu vertaal Bijbel na wan fasi di sma e frustan makriki. A fasi fa a vertaal Bijbel ben de wan bigi yepi gi tra Bijbel sabiman èn tra sma di ben wani meki kenki kon na ini Lomsu Kerki.​—Luku a faki „ Fa den buku fu Lefèvre yepi Martin Luther”.

Lefèvre ben de wan Lomsusma sensi di a gebore. A ben de seiker taki kenki ben kan kon na ini a kerki, soso te ala sma kon sabi san Bijbel e leri trutru. Ma fa den sma disi ben o man frustan Bijbel efu a ben de na ini Latijntongo?

Fu di Lefèvre ben lobi Gado Wortu trutru, meki a ben wani nomonomo taki furu sma musu abi wan Bijbel. Dati meki na ini yuni 1523, a tyari tu pikin buku kon na doro di ben abi den Evangelie na ini Fransitongo. Den pikin buku disi ben de afu fu a prijs fu wan bigi Bijbel. Dati meki a ben makriki gi pôtisma fu bai wan.

 Den sma ben breiti srefisrefi. Mansma nanga umasma ben angri fu leisi den wortu fu Yesus na ini den eigi tongo. Dati meki na ini wan tu mun nomo sma bai ala den fosi 1200 buku di ben meki.

Na ini a biginwortu fu den Evangelie, Lefèvre fruteri taki a vertaal den tori disi na ini Fransitongo, so taki den tra sma fu a kerki di no man leisi Latijntongo ben kan frustan den. Ma fu san ede Lefèvre ben de so fayafaya fu yepi ala sma fu kon sabi san Bijbel e leri trutru?

Lefèvre ben sabi heri bun taki Lomsu Kerki ben teki den leri nanga den filosofia fu libisma abra. Dati meki den ben e leri sma sani di no tru (Markus 7:7; Kolosesma 2:8). A ben bribi tu taki a ten ben doro taki „sma na heri grontapu yere den Evangelie soleki fa den ben skrifi na a bigin. Dati ben o yepi den fu no meki leri fu libisma kori den.”

Son man ben taki ala sortu sani soso fu no meki sma vertaal Bijbel na ini Fransitongo. Ma Lefèvre ben wani meki ala sma sabi taki na lei den man disi ben e fruteri. A krutu den hoigriman disi. A taki: „Fa den o man leri den sma fu gi yesi na Yesus Krestes, efu den no wani  kwetikweti taki sma leisi den Evangelie fu Gado na ini den eigi tongo?”​—Romesma 10:14.

A sani disi meki taki den sabiman fu kerkileri na Sorbonne universiteit na ini Parijs, pruberi fu tapu Lefèvre fu vertaal Bijbel. Na ini augustus 1523, den ben taki dati sma no mag vertaal noso fruklari Bijbel bika „dati no ben o bun gi a Kerki”. Efu a Fransi kownu, Francis I no ben yepi Lefèvre, dan den kerki fesiman ben o krutu en taki a drai baka gi a kerki.

Sma ben e krutu den buku fu Lefevre, ma a no meki a sani dati tapu en fu vertaal Bijbel. Na ini 1524, baka di a kaba vertaal den Griki Buku fu Bijbel (sma e kari en a Nyun Testamenti), a tyari den Psalm kon na doro na ini Fransitongo. A du disi fu yepi den sma fu a kerki fu begi „nanga moro faya èn nanga moro firi”.

Wantewante den sabiman na Sorbonne universiteit go studeri den buku fu Lefèvre finifini, soso fu kan feni fowtu. Syatu baka dati den taigi sma fu bron a vertaling di Lefèvre meki fu den Griki Buku fu Bijbel. Den krutu wan tu tra buku fu Lefèvre fu di den ben feni taki den e „horibaka gi a denki fu Luther”. Di den sabiman kari Lefèvre fu kon fruteri fu san ede a vertaal Bijbel, a bosroiti fu no go èn a lowe go na Straatsburg. Drape a tan vertaal Bijbel kibrikibri. Furu sma ben feni taki Lefèvre no ben abi deki-ati. Ma en ben feni taki a du a moro bun sani, fu di den sabiman no ben abi warderi gi den moi leri fu Bijbel di de leki diri „peri”.​—Mateyus 7:6.

Pikinmoro wán yari baka di Lefèvre lowe, Kownu Francis I meki a gi les na Charles, en boi di ben abi fo yari. A wroko disi gi Lefèvre nofo ten fu vertaal Bijbel go doro. Di a kaba vertaal a heri Bijbel, a no druk en na ini Fransikondre. Ma na ini 1530, Grankownu Charles V gi en primisi fu druk en na Antwerpen na ini Belgia. *

En heri libi langa Lefèvre ben howpu taki a kerki ben o drai baka gi libisma gwenti èn taki den ben o sori sma san Bijbel e leri trutru. A ben bribi taki „ibri Kresten abi a reti fu leisi Bijbel èn fu studeri en”. Dati meki a wroko tranga fu sorgu taki ala sma kan abi wan Bijbel. Aladi kerki no kenki den leri fu den soleki fa Lefèvre ben howpu, toku nowan sma o frigiti san a du. Iya, a yepi furu sma fu frustan Gado Wortu.