ንሓዘን ከመይ ጌርካ ኸም እትኽእሎ ዚገልጽ ምኽሪ እንተ ደሊኻ፡ ብዙሕ ሓሳባት ክትረክብ ትኽእል ኢኻ። ገሊኡ ሓሳባት ከኣ ካብ ካልእ ዝሓሸ ኪኸውን ይኽእል እዩ። ከምኡ ዝዀነሉ ምኽንያት ድማ፡ ከምቲ ኣቐዲሙ እተጠቕሰ፡ ኵሉ ሰብ ዚሓዝነሉ መገዲ በበይኑ ብምዃኑ ኪኸውን ይኽእል እዩ። ንሓደ ሰብ ዚጠቕሞ ነገር፡ ንኻልእ ከይጠቕሞ ይኽእል እዩ።

ይኹን እምበር፡ ንብዙሓት ዝጠቐሞም መሰረታዊ ሓሳባት ኣሎ። እዚ ሓሳባት እዚ፡ ብዙሕ ግዜ ብኣማኸርቲ ሓዘን ይጥቀስ እዩ፣ ምስቲ ኣብ ሓደ ጥንታዊ ናይ ጥበብ መጽሓፍ፡ ማለት ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዘሎ ግዜ ዘይሓልፎ ስርዓታት እውን ይሳነ እዩ።

• ገሊኦም ክኢላታት፡ ሓዘንካ ንምስጋር ዜኽእል ልዕሊ ዅሉ ኣገዳሲ ረቛሒ፡ እዚ ኸም ዝዀነ እዮም ዚኣምኑ። ግናኸ፡ ሓድሓደ ግዜ በይንኻ ኽትከውን ትደሊ ትኸውን። በቶም ኪሕግዙኻ ዚደልዩ ሰባት እውን ቅጭ ይመጸካ ይኸውን። እዚ ንቡር እዩ።

• ወትሩ ሰብ ኣብ ጥቓኻ ኪኸውን ከም ዘለዎ ዀይኑ ኣይሰማዕካ፣ በቲ ሓደ ሸነኽ ከኣ፡ ንሰባት ጠሪስካ ኣይተርሕቆም። ከመይሲ፡ ኣብ መጻኢ ሓገዞም የድልየካ ይኸውን። የግዳስ፡ ኣብቲ ህሞት እቲ እንታይ ከም እትደልን እንታይ ከም ዘይትደልን ብለውሃት ሓብሮም።

• ነቲ ምስ ሰባት እተሕልፎ ግዜን ነቲ በይንኻ እትዀነሉ ግዜን ከከም ኣድላይነቱ ኣመጣጥኖ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ካብ ሓደስ ክልተ ምዃን ይሓይሽ። ሓዲኦም እንተ ወደቐስ፡ እቲ ሓደ ንብጻዩ የተንስኦ እዩ።”—መክብብ 4:9, 10።

• ሚዛኑ ዝሓለወ ኣመጋግባ ነቲ ሓዘን ዜምጽኦ ውጥረት ኪንክየልካ ይኽእል እዩ። በበይኑ ዓይነት ፍረታትን ኣሕምልትን ስብሒ ዘይበዝሖ ፕሮቲንን ተመገብ።

• እኹል ማይን ካልእ ንጥዕና ዚጠቅም መስተን ስተ።

• ሸውሃትካ እንተ ተዓጽዩ፡ ብተደጋጋሚ ነንእሽቶ ብላዕ። ሓኪምካ ተወሳኺ መዓዛታት ኪእዝዘልካ ኽትሓትቶ ትኽእል ኢኻ። *

• ቅልጥፍ ቅልጥፍ እናበልካ ምኻድን ካልእ ዓይነት ምውስዋስ ኣካላትን ንኣሉታዊ ስምዒታት ኪንክዮ ይኽእል እዩ። ብዘይካዚ፡ ምውስዋስ ኣካላት ብዛዕባ ዘጋጥመካ ነገር ንምሕሳብ ወይ ሓሳባትካ ኣብ ካልእ ንምግባር ግዜ ኺህበካ ይኽእል እዩ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ሰብ ንሰብነቱ ይምግቦን ይሕብሕቦን እምበር፡ ዚጸልኦስ ሓደ እኳ የልቦን።”—ኤፌሶን 5:29።

• ድቃስ ወትሩ ኣድላዪ እዩ፣ ሓዘን ኣድካሚ ስለ ዝዀነ ኸኣ፡ ምናዳ ንሓዘንተኛታት ድቃስ የድልዮም እዩ።

• ካፈይንን ኣልኮልን ድቃስ ኪኸልኣካ ስለ ዚኽእል፡ ክንደይ ዚኣክል መጠን ከም እትሰቲ ተጠንቀቕ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ካብ ክልተ ዕማዅ ጻዕርን ደድሕሪ ንፋስ ምጕያይንሲ፡ ሓደ ዕማዅ ዕረፍቲ ይሓይሽ።”—መክብብ 4:6፡ እ.ጽ.።

• ኵሉ ሰብ ዚሓዝነሉ መገዲ በበይኑ ምዃኑ ኣሚንካ ተቐበሎ። ንዓኻ ኣየናዩ ኸም ዚዀነካ፡ ባዕልኻ ኢኻ ኽትውስን ዘሎካ።

• ብዙሓት ሰባት ሓዘኖም ንሰብ እንተ ገሊጾም፡ ሓዘኖም ይወጸሎም እዩ፣ ገሊኦም ግና ሓዘኖም ኪገልጹ ኣይደልዩን እዮም። ስምዒታትካ ምግላጽካ ንሓዘንካ ንምኽኣሉ ሓጋዚ ብዛዕባ ምዃኑ፡ ክኢላታት እተፈላለየ ርእይቶ እዮም ዚህቡሉ። ንሓደ ሰብ ስምዒታትካ ኽትገልጸሉ እንተ ደሊኻ፡ ግናኸ ኸምኡ ምግባር እንተ ኣፍሪሁካ፡ ንናይ ቀረባ ፈታዊኻ በብቝሩብ ስምዒታትካ ኽትገልጸሉ ምጅማርካ ነቲ ነገር ኬቕልለልካ እዩ።

• ገሊኦም ሰባት ብኽያት ንሓዘኖም ከም ዜውጽኣሎም ይስምዖም እዩ፣ ገሊኦም ግና ብዙሕ ከይበኸዩ ሓዘኖም ይወጸሎም እዩ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ልቢ ንምረቱ ይፈልጦ።”—ምሳሌ 14:10።

• ገሊኦም ሓዘንተኛታት ንስምዒታዊ ስቓዮም ንምንካይ፡ ብዙሕ ኣልኮላዊ መስተ ይሰትዩ ወይ ሓሽሽ ይወስዱ እዮም። እዚ “መህደሚ” እዚ ጐዳኢ እዩ። ሓደ ሰብ በዚ ኸምዚ ዚረኽቦ እፎይታ ነዊሕ ኣይጸንሕን እዩ፣ እኳ ደኣስ ሕማቕ ሳዕቤናት የስዕበሉ እዩ። ንጭንቀትካ ንምፍኳስ፡ ጐዳኢ ዘይኰነ መገድታት ተጠቐም።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ካብ ኵሉ እቲ ስጋን መንፈስን ዜርክስ ርእስና ነንጽህ።”—2 ቈረንቶስ 7:1።

• ብዙሓት ሰባት ኣብ መንጎ ሓዘኖም፡ ንእተወሰነ ግዜ ኻብ ሓዘኖም ዜዕርፎም ነገር ምግባር ሓጋዚ ዀይኑ ረኺቦምዎ እዮም።

• ሓድሽ ምሕዝነት ምምስራት፡ ዝነበረካ ምሕዝነት ምድልዳል፡ ሓድሽ ክእለት ምጥራይ፡ ወይ ብመዘናግዒ ምዝንጋዕ፡ ካብ ሓዘንካ ንግዜኡ እፎይታ ይህበካ እዩ።

• ግዜ እናሓለፈ ምስ ከደ፡ እቲ እዋን ሓዘን እናነከየ ምኻዱ ኣይተርፎን እዩ። እቲ ኻብ ሓዘንካ እተዕርፈሉ እዋን እናነውሐን ብዝያዳ እናተደጋገመን ይኸይድ እዩ፣ በዚ ኸምዚ በብቝሩብ ካብ ሓዘንካ ትድበስ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ንዅሉ ገግዜኡ ኣለዎ፣ . . . ንምብካይ ግዜ ኣለዎ፡ ንምስሓቕ ድማ ግዜ ኣለዎ፣ ዋይዋይ ንምባል ግዜ ኣለዎ፡ ንምስዕሳዕ ከኣ ግዜ ኣለዎ።”—መክብብ 3:1, 4።

• ብእተኻእለካ መጠን ቀልጢፍካ ናብ ንቡር ንጥፈታትካ ተመለስ።

• ናብ ንቡር ድቃስካን ስራሕካን ካልእ ንጥፈታትካን ምስ ተመለስካ፡ ንቡር ህይወት ከም እትነብር ኪስምዓካ ይኽእል እዩ።

• ብኣወንታዊ ንጥፈታት ትሑዝ ምዃንካ፡ ንሕማቕ ስምዒታትካ ኺንክዮ ይኽእል እዩ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “እቲ ናይ ሓቂ ኣምላኽ [ንሰብ] ብታሕጓስ ልቡ ትሑዝ ስለ ዚገብሮ፡ ነቲ ዚሓልፍ መዓልትታት ህይወቱ ኣየስተብህለሉን እዩ።”—መክብብ 5:20።

• ሰቦም ዝሞቶም ብዙሓት ሓዘንተኛታት ተሃዊኾም ዓበይቲ ውሳነታት እንተ ገይሮም፡ ደሓር በቲ ውሳነታት ይጥዓሱ እዮም።

• እንተ ተኻኢሉ፡ ናብ ካልእ ቦታ ቕድሚ ምግዓዝካ፡ ስራሕ ቅድሚ ምቕያርካ፡ ወይ ንብረት ሰብካ ቕድሚ ምጕሓፍካ፡ እተወሰነ ግዜ ኽሳዕ ዚሓልፍ ጽናሕ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ውጥናት ትጉህ ብርግጽ ናብ ኣሳልጦ ይመርሕ፣ ዚህወኽ ዘበለ ዅሉ ግና ናብ ድኽነት የምርሕ።”—ምሳሌ 21:5።

• ብዙሓት ሓዘንተኛታት ነቲ ዝሞተ ሰቦም ዜዘክሮም ነገር ምግባር ጠቓሚ ዀይኑ ረኺቦምዎ እዮም።

• ስእልታት ወይ መዘከርታታት ምእካብ፡ ወይ ከኣ ክትዝክሮ እትደሊ ተግባራቱ ወይ ታሪኹ እትምዝግበሉ መዝገብ ምግባር ሓጋዚ ኪኸውን ይኽእል እዩ።

• ባህ ዜብል ተዘክሮታት ዜለዓዕል ነገራት ኣቐምጥ፣ ደሓር ንምርኣዩ ድሉው ምስ ኰንካ፡ በብሓደ ኽትርእዮ ትኽእል ኢኻ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ነተን ጥንታውያን መዓልትታት ዘክረን።”—ዘዳግም 32:7።

• ዕረፍቲ ንምውሳድ ሕሰበሉ።

• ነዊሕ ዕረፍቲ ኽትወስድ ዘይትኽእል እንተ ዄንካ፡ ንሓደ ወይ ንኽልተ መዓልቲ ዜሐጕሰካ ነገር ክትገብር፡ ንኣብነት ብእግርኻ ኽትዛወር፡ ናብ ቤተ መዘክር ክትከይድ፡ ወይ ብማኪና ኽትዛወር ትኽእል ኢኻ።

• ካብ ንቡር ንጥፈታትካ ወጻኢ ዝዀነ ኻልእ ነገር ምግባር እውን፡ ንሓዘንካ ንምኽኣሉ ኺሕግዘካ ይኽእል እዩ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ኣብ ጽምዊ ቦታ ብሕት ኢልኩም፡ ሓንሳእ ከተዕርፉስ፡ ንዑናይ።”—ማርቆስ 6:31።

• ንሰብ ንምሕጋዝ እተሕልፎ ግዜ፡ ንዓኻ ጽቡቕ ስምዒት ከም ዚፈጥረልካ ኣይትረስዕ።

• ነቶም ብሞት ሰብካ እተጸልዉ ኸም ፈተውትኻን ኣዝማድካን ዝኣመሰሉ ሰባት ብምሕጋዝ ክትጅምር ትኽእል ኢኻ።

• ንሰብ ምሕጋዝን ምጽንናዕን፡ ኣብ ህይወትካ ሓጐስን ዕላማን ኪህበካ ይኽእል እዩ፣ እዚ ድማ የድልየካ እዩ።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “ካብ ምቕባል፡ ምሃብ የሐጕስ።”—ግብሪ ሃዋርያት 20:35።

• ሓዘን ምስ ዜጋጥመካ፡ ብሓቂ ብዛዕባ ዜገድስ ነገር ሓድሽ ልቦና ተጥሪ ኢኻ።

• በቲ ኣጋጣሚ እቲ ተጠቒምካ፡ ንህይወትካ ብኸመይ ትጥቀመላ ኸም ዘለኻ ገምግም።

• ከከም ኣድላይነቱ ኸኣ፡ ቀዳምነት ኣብ እትህቦ ነገራት ምትዕርራይ ግበር።

ስርዓት መጽሓፍ ቅዱስ፦ “እዚ መወዳእታ ዅሉ ሰብ እዩ፡ ህያዋን ከኣ ኣብ ልቦም ኬንብርዎ ኣለዎም እሞ፡ ናብ ቤት ድግስ ካብ ምኻድሲ፡ ናብ ቤት ሓዘን ምኻድ ይሓይሽ።”—መክብብ 7:2።

 ነቲ ሓዘን ዜምጽኦ ስቓይ ምሉእ ብምሉእ ኪድምስሶ ዚኽእል ነገር የልቦን። ኰይኑ ግና፡ ሰቦም ዝሞቶም ብዙሓት ሰባት ነዚ ኣብዛ ዓንቀጽ እተዘርዘረ ስጕምትታት ምውሳድ፡ ከም ዘጸናንዖም ገሊጾም ኣለዉ። እዚ ሓሳባት እዚ፡ ካብ ሓዘን ዚድብስ ኵሉ ዝርዝር ነጥብታት ዝሓዘ ኣይኰነን። ንገሊኡ ኻብዚ ሓሳባት እንተ ፈቲንካዮ ግና፡ ብዙሕ ኬጸናንዓካ ይኽእል እዩ።