KAVEINGA TEFITO | TOHI TAPÚ—KO ‘ENE TUKU‘AU MAÍ
Hao e Tohi Tapú mei he Popó
KO E FAKAMANAMANÁ: Ko e pepailó mo e kili‘i manú ko e me‘a tefito ia na‘e ngāue‘aki ‘e he kau hiki-tohí mo e kau hiki-tatau ‘o e Tohi Tapú. * (2 Tīmote 4:13) ‘I he founga fē na‘e fakatu‘utāmaki ai hono ngāue‘aki ‘a e pepailó mo e kili‘i manú ke hiki ai ‘a e Tohi Tapú?
Ko e pepailó na‘e mahaehae ngofua, mole hono lanú mo mapelupelu. “Ko ha la‘i pepailo ‘oku vave ‘ene popó ‘o hoko ko e efu,” ko e lau ia ‘a Richard Parkinson mo Stephen Quirke ko e ongo tangata ako ki ‘Isipite ‘o e kuonga mu‘á. “‘I he taimi ‘oku tuku tauhi pe faile ai ha pepa ‘i ha tuku‘anga me‘a ‘oku lava ke tuhituhi pea kai ia ‘e he ané pe ko ha ‘inisēkite kehe hangē ko e fanga ki‘i lō hinehiná, ‘i he taimi ‘oku tata‘o aí.” Ko ha pepailo ‘e ni‘ihi na‘e toki ma‘u ki muí ni mai, na‘e fakatokanga‘i ‘a e vave ‘ene maumaú ‘i he taimi na‘e hā ai ki he māmá pe hauhau ‘o e ‘eá.
Ko e kili‘i manú ‘oku tolonga ange ia ‘i he pepailó, ka ‘oku maumau mo ia kapau ‘e ‘ikai ngāuelelei‘aki pe fu‘u vela ‘a e ‘eá, hauhaú pe māmá. * Ko e kili‘i manú ‘oku lata foki ki ai ‘a e ‘inisēkité. ‘I he‘ene peheé, ‘i he fekau‘aki mo e ngaahi lēkooti ‘o e kuonga mu‘á, ‘oku pehē ai ‘e he tohi Everyday Writing in the Graeco-Roman East, “‘oku tātaitaha ke tolonga ha ngaahi lēkooti ‘o e kuonga mu‘á.” Kapau ‘oku lava ‘a e Tohi Tapú ‘o popo, ko e pōpoaki ‘i aí ‘e mole nai.
FOUNGA NE HAO MAI AI E TOHI TAPÚ: Na‘e fekau‘i ‘e he lao ‘o e kau Siú ki he tu‘i kotoa pē ke “hiki ‘a e tatau ‘o e lao,” ‘a e ‘uluaki tohi ‘e nima ‘i he Tohi Tapú. (Teutalōnome 17:18) ‘Ikai ko ia pē, ko e kau hiki-tohi pōto‘í na‘a nau ‘ai ha ngaahi hiki tatau ‘i he ‘uluaki senituli T.S., ‘a ia na‘e lava ke ma‘u ‘a e ngaahi Konga Tohi Tapú ‘i he ngaahi sinakoké pea ki he kotoa ‘o ‘Isilelí ‘o a‘u atu ki Masitōnia! (Luke 4:16, 17; Ngāue 17:11) Na‘e anga-fēfē ‘a e kei hao ‘a e ngaahi maniusikilipi motu‘á ‘o ‘au mai ki he ‘aho ní?
“Na‘e ‘iloa ‘a e kau Siú ‘i he‘enau fa‘o ‘a e ngaahi takainga tohi ‘oku ‘i ai ‘a e ngaahi veesi Fakatohitapú ‘i ha siā pe hina fa‘u mei he ‘umeá ‘o fakatolonga ai,” ko e lau ia ‘a e mataotao ki he New Testament ko Philip W. Comfort. Na‘e hokohoko atu ‘a e kau Kalisitiané ‘i he founga tatau. Ko ia ai, ko e ngaahi maniusikilipi ‘e ni‘ihi ‘o e Tohi Tapú na‘e ma‘u ia ‘i he ngaahi siā ‘umea pea pehē ki he ngaahi loki fakapo‘uli mo e ‘ana ‘a ia ko ha ngaahi feitu‘u malu mo mātu‘u.
KO E OLÁ: ‘Oku laui afe ‘a e ngaahi konga maniusikilipi ‘o e Tohi Tapú—ko e ni‘ihi ‘oku ta‘u 2,000 tupu hono motu‘á—‘o ‘au mai ki he ‘ahó ni. ‘Oku ‘ikai ke toe ‘i ai mo ha toe tohi ‘o e kuonga mu‘á ‘oku lahi hono ngaahi maniusikilipi mei he kuohilí.
^ pal. 3 Ko e pepailó ko ha me‘a hiki-tohi ia mei he kalasi ‘o e lile ‘oku tupu ‘i he vaí. Ko e kili‘i manú ‘oku ngaohi ia mei he kili ‘o e sipí pe kosí.
^ pal. 5 Ko e fakatātaá, ko ha tatau ‘o e fakamo‘oni faka‘ofisiale ‘o e United States Declaration of Independence na‘e hiki ‘i ha kili‘i manu. Si‘i hifo ‘i he ta‘u ‘e 250, kuo kamata ke tamatemate pea ‘ikai lava ke lau.