Mwapaturiskika
Mwapaturiskika
“Mwasambiskika, mwapaturiskika.”—1 ŴAKOR. 6:11.
KUMBI TINGAMUKA WULI?
Nchifukwa wuli tikhumbika cha kuchezganga ndi ŵanthu amijalidu yiheni?
Kumbi tingawovya wuli pa vo gulu likunozga?
Nchinthu wuli chingatiwovya kuŵika vinthu vakupaturika panthazi ndipuso kuti tilutirizgi kuziŵika kuti ndisi Akhristu?
1. Kumbi ndi vinthu nivi vakuchitiska chitima vo Nehemiya wangusaniya po wanguwere ku Yerusalemu? (Wonani chithuzi po payambiya nkhani.)
ŴANTHU ku Yerusalemu akambiskana vo vachitika mumsumba wawu. Munthu munyaki wankhaza waja muchipinda cha nyumba yakusopiyamu. Alevi aleka kugwira nchitu yawu. Ŵara achiyuda aguliska malonda pa zuŵa lakusope la Sabata m’malu mwakuti alongozgengi pakusopa. Ayisraele anandi atolana ndi ŵanthu wo mbayuda cha. Venivi ndi vinyaki mwa vinthu vakuchitiska chitima vo Nehemiya wasaniya kuti vichitika mu Yerusalemu pavuli pa chaka cha 443 B.C.E.—Neh. 13:6.
2. Kumbi Ayisraele anguja wuli mtundu wakupaturika?
2 Chiuta wangupatuwa Ayisraele kuja ŵaki. M’chaka cha 1513 B.C.E., yiwu ŵenga akunozgeka kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Yehova. Yiwu angukamba kuti: “Mazu ngosi ngo Ambuya akamba tikachitanga.” (Chit. 24:3) Mwaviyo, Chiuta wanguŵatoweska, wanguŵapatuwa kuti aje ŵanthu ŵaki akusankhika. Uwu wenga mwaŵi ukulu ukongwa! Pati pajumpha vyaka 40, Mosese wanguŵakumbuska kuti: “Imwi mwe ŵanthu akupaturika kwa Ambuya Chiuta winu, Ambuya Chiuta winu wakusankhani kuti muŵi ŵaki ŵapade, kutuwa ku ŵanthu wosi wo ŵe pacharu.”—Mar. 7:6.
3. Kumbi Ayuda ŵenga pa ubwezi wakukho ndi Yehova pa nyengu yo Nehemiya wanguza so ku Yerusalemu kachiŵi?
3 Pakwamba, Ayisraele akhumbisiskanga kuja mtundu wakupaturika kweni vakuchitiska chitima kuti angulutirizga cha. Chinanga kuti penga Ayuda anyaki wo ateŵetiyanga Chiuta nyengu zosi, yiwu kanandi akhumbisiskanga kuwoneka nge kuti mbakupaturika ndipuso alondo marangu kweni achitanga cha khumbu laku Chiuta. Pa nyengu yo Nehemiya wanguza so ku Yerusalemu kachiŵi ndipu pajumpha vyaka pafupifupi 100 kutuliya po Ayisraele amanavi akugomezgeka angutuliya ku Babiloni kuwere ku Yerusalemu kuchiyamba so kusopa kwauneneska. Pa nyengu iyi so phamphu lawu lingwamba kumala.
4. Kumbi tikambiskanengi fundu nizi zo zingatiwovya kuti tilutirizgi kuja ŵanthu akupaturika?
Chiv. 7:9, 14, 15; 1 Ŵakor. 6:11) Palivi yo wakhumba kuja wambula kuzomerezgeka ndi Chiuta nge mo anguchitiya Ayisraele. Nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti venivi vileki kutichitikiya kweni tilutirizgi kuja akupaturika ndipuso kuti Yehova watigwiriskiyi nchitu? Munkhani iyi, tikambiskanengi fundu zinayi zo titizisaniya mu Nehemiya chaputala 13. (1) Kuleka kwanjana ndi ŵanthu a mijalidu yiheni, (2) kuwovya vo gulu likujalikiska, (3) kuŵika panthazi vinthu vakupaturika ndipuso (4) kulutirizga kuziŵika kuti ndimwi Mkhristu. Tiyeni tikambiskani fundu yeyosi pakuyija.
4 Nge mo venge ndi Ayisraele, tingakamba kuti Akaboni aku Yehova mazuŵa nganu akupaturika ndi Chiuta. Iyu wakupatuwa Akhristu akusankhika ndipuso a “mzinda ukuru” kuti agwiri nchitu yakupaturika. (TINGAYANJANANGA NDI ŴANTHU AMIJALIDU YIHENI CHA
5, 6. Kumbi Eliyashibu ndi Tobia ŵenga ayani, nanga nchifukwa wuli Eliyashibu waziŵananga ndi Tobia?
5Ŵerengani Nehemiya 13:4-9. Te m’charu cho ŵanthu anandi ŵe ndi mijalidu yiheni, mwaviyo, nkhwakusuzga kulutirizga kuja ndi mijalidu yamampha. Ŵanaŵaniyani Eliyashibu ndi Tobia. Eliyashibu wenga wasembi mura ndipu Tobia wenga wa mtundu wa Amoni. Viwoneka kuti Tobia wenga ndi udindu umana mu ufumu wa Perese wo wawusanga ku Yuda ndipu iyu ndi mabwezi ngaki anyozanga Nehemiya po wazenganga so mpanda wa Yerusalemu. (Neh. 2:10) Ŵanthu a mtundu wa Amoni akanizgikanga kuza ku nyumba yakusopiyamu. (Mar. 23:3) Nanga nchifukwa wuli wasembi mura wangupaska Tobia malu muchipinda chakuryiyamu cha munyumba yakusopiyamu kuti wajengemu?
6 Tobia ndi Eliyashibu aziŵananga ukongwa. Tobia ndi mwana waki Jehohanani anguto anthukazi achiyuda ndipu Ayuda anandi akambanga vamampha vakukwaskana ndi Tobia. (Neh. 6:17-19) Mzuku waku Eliyashibu, wanguto mwana munthukazi waku Sanabalata. Sanabalata wenga nduna ya ku Samariya ndipu wenga yumoza wa ŵanthu wo ayanjananga ukongwa ndi Tobia. (Neh. 13:28) Chifukwa chakuti ayanjananga, vinguchitiska kuti Wasembi Mura Eliyashibu, walandizgiki ndi Tobia yo wateŵetiyanga Yehova cha ndipuso yo wanyozanga Ayuda. Kweni Nehemiya wangulongo kuti wenga wakugomezgeka kwaku Yehova chifukwa wangutaya kubwalu mathebulu ndi mipandu yosi yaku Tobia.
7. Kumbi ŵara ndipuso anyaki angachita wuli kuti Yehova waleki kuŵawona kuti mbakufipiskika?
7 Pakuti Yehova wakutipatuwa, nyengu zosi tikhumbika kuja akugomezgeka kwaku iyu. Asani tilondo fundu zaki za urunji, tilutirizgengi kuja akuzomerezgeka ndi iyu. Mwaviyo, tingazomerezganga cha kuti ŵanthu wo titanjana nawu atitondekeski kulondo fundu za m’Bayibolo. Ŵara achikhristu nawu akhumbika cha kwende maŵanaŵanu ngawu pamwenga vo yiwu akhumba kweni atenere kulongozgeka ndi maŵanaŵanu ngaku Yehova. (1 Tim. 5:21) Yiwu akhumbika kuphwere ukongwa kuti aleki kuchita chechosi cho chingaŵatondekeska kuja akuzomerezgeka ndi Chiuta.—1 Tim. 2:8.
8. Kumbi ateŵeti wosi akujipatuliya aku Yehova atenere kukumbukanji pa nkhani ya ŵanthu wo atanjana nawu?
8 Titenere kukumbuka kuti ‘mabwezi ngaheni ngananga mijalidu yamampha.’ (1 Ŵakor. 15:33) Abali ŵidu anyaki angatichitiska kuti tichiti vinthu viheni. Eliyashibu wenga chakuwoniyapu chamampha ku ŵanthu chifukwa wangumuwovya ukongwa Nehemiya kuzenga so mpanda wa Yerusalemu. (Neh. 3:1) Pati pajumpha nyengu, vinthu viheni vo Tobia ndi ŵanthu anyaki achitanga, viwoneka kuti vinguchitiska Eliyashibu kuchita vinthu vo vingumufipiska paurongo paku Yehova. Ŵanthu a mijalidu yamampha angatiwovya kuti tichitengi vinthu vamampha va Chikhristu nge kuŵerenga Bayibolo, kuwungana ndipuso kupharazga. Ŵanthu a m’banja lidu wo atitichiska kuti tichitengi vinthu vamampha, titenere kuŵayanja ndipuso kuŵawonga.
TIWOVYENGI VO GULU LIKUNOZGA
9. Nchifukwa wuli ŵanthu anguleka kulondo vo vingunozgeka kuti vichitikengi pa nyumba yakusopiyamu, nanga Nehemiya wangususka yani pa vo vinguchitika?
9Ŵerengani Nehemiya 13:10-13. Viwoneka kuti pa nyengu yo Nehemiya wanguza so ku Yerusalemu ndipu ŵanthu aleka kali kupereka ndalama ku nyumba yakusopiyamu. Alevi anguleka kugwira nchitu zawu chifukwa chakuti awovyekanga cha ndipu achigwiranga muminda yawu. Nehemiya wangususka ŵaraŵara chifukwa cha vo vinguchitika. Viwoneka kuti yiwu aphweriyanga cha maudindu ngawu. Vingachitika kuti ŵaraŵara alondanga cha va chitchumi ku ŵanthu pamwenga achiŵikangaku cha ku nyumba yakusopiyamu nge mo anguŵalanguliya. (Neh. 12:44) Mwaviyo, Nehemiya wanguchitapu kanthu kuti ŵanthu ayambi so kupereka va chitchumi. Iyu wangusankha ŵanthu akugomezgeka kuti awoneriyengi vipinda va munyumba yakusopiyamu, vo atingi asungengemu vinthu ndipuso mipasku.
10, 11. Kumbi ŵanthu aku Chiuta ŵe ndi udindu wuli pakovya kusopa kwauneneska?
10 Kumbi pe cho tingasambirapu? Tikumbuki kuti te ndi udindu wakutumbika Yehova ndi chuma chidu. (Nthanthi 3:9) Asani tipereka ndalama zakovye nchitu yaku Yehova, titimupaska vo ndi vaki. (1 Mik. 29:14-16) Tingaŵanaŵana kuti ndalama zo tikhumba kupereka zimana ukongwa kweni ziŵani kuti asani tipereka ndi mtima wosi, Yehova wakondwa kulonde chawanangwa chidu.—2 Ŵakor. 8:12.
11 Kwa vyaka vinandi, banja linyaki lo lenga ndi ŵana 8, lingukambiya banja linyaki lakukota lo lachitanga upayiniya wapade kuti likaryengi nawu chakurya kamoza pa sabata. Chinanga kuti banja lo lenga ndi ŵana 8, anyinawu ayanjanga kukamba kuti, “Asani ndibikiya ŵanthu 10, pe suzgu wuli kusazgiyapu ŵanthu ŵaŵi?” Chinanga kuti kurya nawu chakurya kamoza pa sabata yawonekanga nge nkhani yimana kweni apayiniya ŵenaŵa anguwonga ukongwa chifukwa chakuŵaphwere. Yiwu ŵenga thumbiku ku banja lo alutangaku. Apayiniya wo, akambanga mazu ngakuchiska ndipuso akonkhoskanga vo akumananga navu, venivi vinguwovya kuti ŵana a m’banja lo aluti panthazi. Pavuli paki, ŵana wosi angwamba uteŵeti wa nyengu zosi.
12. Kumbi ŵara mu mpingu alongo chakuwoniyapu wuli chamampha?
12 Fundu yinyaki yo tisambira njakuti: Nge Nehemiya, ŵara mazuŵa nganu ndiwu alongozga pakovya vo gulu likunozga. Anyaki wosi mu mpingu ayanduwa ndi chakuwoniyapu chawu. Pa nkhani yeniyi, ŵara alondo so chakuwoniyapu chaku wakutumika Paulo. Iyu wanguwovya kusopa kwauneneska ndipuso wangupereka ulongozgi wakovya. Mwakuyeruzgiyapu, wangukambiya Akhristu masachizgu ngakovya nga mo atingi aperekiyengi ndalama.—1 Ŵakor. 16:1-3; 2 Ŵakor. 9:5-7.
TIŴIKENGI PANTHAZI VINTHU VAKUPATURIKA
13. Kumbi Ayuda anyaki angulongo wuli kuti atumbika cha zuŵa la Sabata?
13Ŵerengani Nehemiya 13:15-21. Asani titangwanika ukongwa ndi vinthu vinyaki, ubwezi widu ndi Chiuta ungayamba kutimbanyizgika. Nge mo vakonkhoskeke pa Chituwa 31:13, vo vachitikanga pa zuŵa la Sabata vakumbuskanga Ayisraele kuti ŵenga ŵanthu akupaturika. Yehova wangupatuwa zuŵa la Sabata kuti ŵanthu arombengi, alungurukengi pa Marangu ngaku Chiuta ndipuso mabanja ngasopengi pamoza. Ayisraele anyaki mu nyengu yaku Nehemiya atumbikanga cha zuŵa la Sabata chifukwa achitanga mabizinesi pa zuŵa lenili. Ŵanthu anguleka kusopa. Nehemiya wati wawona vo vachitikanga, pa zuŵa la 6, wangulangula kuti ajali visasa lumwi lichisere ndipu zuŵa la Sabata lechendayambi, wangudikiska alendu wo aziguliskanga malonda.
14, 15. (a) Nchinthu wuli chingachitika asani timaliya nyengu yidu yosi pakupenja ndalama? (b) Kumbi tingapumuwa wuli limoza ndi Chiuta?
14 Kumbi tingasambiranjipu pa chakuwoniyapu chaku Nehemiya? Tisambirapu kuti tikhumbika cha kuti timaliyengi nyengu yidu yosi pa kupenja ndalama. Asani tingamaliya nyengu yidu yosi pa nchitu yo tigwira, tikhoza kutimbanyizgika. Kumbukani vo Yesu wangutcheŵeska pa nkhani yakuteŵete ambuya ŵaŵi. (Ŵerengani Mateyu 6:24.) Nehemiya watingi wasaniyengi ndalama kwambula kusuzga kweni wangugwiriskiya nchitu umampha nyengu yaki po wenga ku Yerusalemu. (Neh. 5:14-18) M’malu mwakuchita mabizinesi ndi ŵanthu a ku Turo pamwenga ŵanthu anyaki, iyu wangujipereka kovya abali ŵaki kweniso kuchita vinthu vo vinguwovya kutoweska zina laku Yehova. Mwakuyanana ŵaka, ŵara achikhristu ndi ateŵeti akovya mazuŵa nganu, atesesa kuchita vinthu vo vingawovya mpingu ndipu ŵara ayanjika ndi Akhristu anyawu chifukwa cha mtima wa viyo. Ivi vichitiska kuti ŵanthu aku Chiuta ayanjanengi, ajengi mwachimangu ndipuso mwakuvikilirika.—Ezek. 34:25, 28.
15 Chinanga kuti Akhristu akhumbika cha kupumuwa pa Sabata, Paulo watitikambiya kuti “chipumuwa cha sabata chajariya ku khamu laku Chiuta.” Ndipu wangulutirizga kukamba kuti: “Yo wasere mu chipumulu chaki [chaku Chiuta, NW], iyu nayu wapumuliya ku nchitu zaki, uli ndimo Chiuta wangupumuliya ku nchitu zaki.” (Ŵah. 4:9, 10) Nge Akhristu, tingapumuwa limoza ndi Chiuta asani tivwiya ndi kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laki. Kumbi imwi ndi a m’banja linu muŵika panthazi kusopa kwa pabanja, kuwungana ndipuso kupharazga? Nyengu zinyaki tingavwanana cha ndi abwana ŵidu pamwenga wo tichita nawu bizinesi, ukongwa asani avwisisa cha chifukwa cho tiŵikiya vinthu venivi panthazi. Tingakamba kuti, tikhumbika ‘kujala visasa ndi kudikiskiya kutali ŵanthu a ku Turo’ ndi chilatu chakuti tiŵiki panthazi ndipuso tiphwere vinthu vakupaturika. Chifukwa chakuti tikupaturika, tingachita umampha kujifumba kuti, ‘Kumbi vo ndichita vilongo kuti Yehova wakundipatuwa kuti ndimuteŵete?’—Mat. 6:33.
LUTIRIZGANI KUZIŴIKA KUTI NDIMWI MKHRISTU
16. Nchifukwa wuli kunguja kamanavi kuti Ayisraele aleki kuja mtundu wakupaturika waku Chiuta mu nyengu yaku Nehemiya?
16Ŵerengani Nehemiya 13:23-27. Mu nyengu yaku Nehemiya anthurumi achiyisraele atonga anthukazi achilendu. Pa nyengu yo Nehemiya wanguza kakwamba ku Yerusalemu, wangukambiya ŵara wosi kuti alembi mazina ngawu pachikalata, kuti anthurumi achiyisraele atongi cha anthukazi wo asopanga achiuta aboza. (Neh. 9:38; 10:30) Pati pajumpha vyaka, Nehemiya wangusaniya kuti anthurumi achiyuda anguto anthukazi achilendu ndipu ŵenga pafupi kuleka kuja ŵanthu akupaturika aku Chiuta. Ŵana wo abaliyananga ndi anthukazi ŵenaŵa atondekanga kuŵerenga pamwenga kulemba Chiheberi. Kumbi ŵana ŵenaŵa, atingi ajiziŵikiskengi kuti mbayisraele pa nyengu yo atingi akuliyengi pamwenga atingi ajengi a Ashidodi, Amoni ndipuso Amoabu? Kuleka kuziŵa Chiheberi, kwatingi kuchitiskengi kuti aleki kuziŵa Marangu ngaku Chiuta. Yiwu atingi amuziŵengi cha Yehova ndipuso atingi amuteŵetiyengi cha m’malu mwaki atingi asopengi achiuta aboza wo anyinawu asopanga. Mwaviyo, Nehemiya wanguchitapu kanthu mwaliŵi ndipuso mwanthazi.—Neh. 13:28.
17. Kumbi apapi angawovya wuli ŵana ŵawu kuti aje pa ubwezi wakukho ndi Yehova?
17 Mazuŵa nganu tikhumbika kuchitapu kanthu, kuwovya ŵana ŵidu kuti aziŵikengi kuti mbakhristu. Apapi, jifumbeni kuti, ‘Kumbi ŵana ŵangu akamba “kalongororedu . . . kamampha” ka uneneska wa m’Malemba? (Zef. 3:9) Kumbi vo ŵana ŵangu aŵereŵeta, vilongo kuti alongozgeka ndi mzimu waku Chiuta pamwenga wacharu?’ Mungathaŵiriyanga kuguŵa cha asani muwona kuti ŵana ŵinu akhumbika kusintha. Kuti tisambiri kalongororedu kamampha pakhumbika nyengu, ukongwa asani pe vinthu vinandi vakutimbanyizga. Ŵana ŵinu akumana ndi vinthu vinandi vo vingaŵachitiska kuti awele vuli. Mwaviyo, asani tichita Kusopa kwa Pabanja ndipuso asani tasaniya nyengu yinyaki, tikhumbika kuyesesa kuwovya ŵana ŵidu kuti aje pa ubwezi wakukho ndi Yehova. (Mar. 6:6-9) Akambiyeni vo munthu wayanduwa asani waja wakupambana ndi charu chaku Satana. (Yoh. 17:15-17) Yesesani kuti ŵana ŵinu agomezgengi vo mutiŵasambiza.
18. Nchifukwa wuli apapi achikhristu ndiwu atenere kuwovya ŵana ŵawu kuti ajipatuliyi kwaku Yehova?
18 Kuchita viyo, kungawovya mwana weyosi kuti wasankhi yija kuteŵete Chiuta. Kweni pe vinandi vo apapi angachita. Yiwu akhumbika kuja chakuwoniyapu chamampha, kukambiya ŵana ŵawu vo akhumbika cha kuchita kweniso kukambiskana nawu vo angakumana navu chifukwa cha vo angasankha. Apapi, ndimwi akwenere kuruska munthu weyosi kuwovya ŵana ŵinu kuti ajipatuliyi kwaku Yehova. Ŵana ŵinu akhumba chovyu chinu kuti asambiri ndipuso alutirizgi kuja Akhristu. Mbuneneska kuti tosi tikhumbika kuwonesesa kuti tilivi kutaya ‘minjirira yidu’ yakuyeruzgiya, yo ndi mijalidu ndipuso fundu zo zititiziŵikiska kuti ndisi akulondo Khristu.—Chiv. 3:4, 5; 16:15.
WAZAKUTIKUMBUKA CHIFUKWA CHAKUGOMEZGEKA KWIDU
19, 20. Kumbi tingachitanji kuti Yehova wazitikumbuki “chifukwa cha umampha” widu?
19 Mchimi Malaki wangukonkhoska kuti Yehova wakumbuka ‘wo atimuwopa, ndi kuŵanaŵana pa zina laki’ ndipu walemba mazina ngawu ‘m’buku lachikumbusku.’ (Mal. 3:16, 17) Chiuta wazakuŵaluwa cha wo atimuwopa ndipuso atanja zina laki.—Ŵah. 6:10.
20 Nehemiya wangulomba kuti: “Mundikumbuki ini, Chiuta wangu chifukwa cha umampha.” (Neh. 13:31) Nge Nehemiya, mazina ngidu ngalembekengi m’buku laku Chiuta lachikumbusku asani tileka kwanjana ndi ŵanthu a mijalidu yiheni, tiwovya vo gulu likujalikiska, tiŵika panthazi vinthu vakupaturika ndipuso tilutirizga kuziŵika kuti ndisi Akhristu. Mwaviyo, tiyeni tilutirizgi ‘kujesa, vinu te ŵakukoleze chivwanu.’ (2 Ŵakor. 13:5) Asani tilutirizga kuja ŵanthu akupaturika, Yehova wazakutikumbuka “chifukwa cha umampha” widu.
[Mafumbu]
[Chithuzi papeji 8]
[Chithuzi papeji 10]
Kumbi Nehemiya wangulongo wuli kuti wenga wakugomezgeka kwaku Yehova? (Wonani ndimi 5, 6)
[Chithuzi papeji 12]
Wovyani ŵana ŵinu kuti aje pa ubwezi ndi Yehova (Wonani ndimi 17, 18)