1, 2. (a) Leswaku hakunene nyiko yi va ya nkoka swinene eka wena, yi fanele yi va njhani? (b) Ha yini ku nga vuriwaka leswaku nkutsulo i nyiko ya risima swinene eka tinyiko hinkwato leti u nga nyikiwaka tona?

HI YIHI nyiko ya nkoka leyi u nga tshama u nyikiwa yona? A swi bohi leswaku nyiko yi durha leswaku yi va ya nkoka. Phela, nyiko a yi vi ya nkoka hileswi yi durhaka. Kambe yi va ya risima swinene loko yi ku tsakisa kumbe yi enerisa xilaveko xo karhi evuton’wini bya wena.

² Eka tinyiko hinkwato leti u nga navelaka ku nyikiwa tona, ku ni leyi nga ya nkoka swinene ku ti tlula hinkwato. I nyiko leyi Xikwembu xi yi nyikeke vanhu. Yehovha u hi nyika swilo swo tala ngopfu kambe nyiko ya nkoka swinene eka hina i xitlhavelo xa N’wana wa yena, Yesu Kreste, lexi veke nkutsulo. (Matewu 20:28) Hilaha hi nga ta swi vona hakona eka ndzima leyi, nkutsulo i nyiko ya risima swinene ku tlula hinkwato leti u nga nyikiwaka tona, hikuva yi nga endla leswaku u tsaka hilaha ku nga heriki naswona yi nga enerisa swilaveko swa wena swa nkoka. Hakunene, nkutsulo i ndlela leyikulu eka hinkwato, leyi kombisaka leswaku Yehovha wa ku rhandza.

3. I yini nkutsulo naswona i yini lexi hi faneleke hi xi twisisa leswaku hi ta kota ku tlangela nyiko leyi ya risima?

³ Hi ku kongoma hi nga ku, nkutsulo i ndlela leyi Yehovha a ponisaka vanhu ha yona eka xidyoho ni rifu. (Vaefesa 1:7) Leswaku hi twisisa dyondzo leyi ya Bibele, hi fanele hi anakanya hileswi endlekeke le nsin’wini ya le Edeni. Hi ta kota ku twisisa leswaku nkutsulo i nyiko ya risima swinene eka hina loko ho rhanga hi twisisa leswi Adamu a lahlekeriweke hi swona loko a dyoha.

4. Xana vutomi lebyi hetisekeke lebyi Adamu a nyikiweke byona a byi ri njhani?

⁴ Loko Yehovha a vumba Adamu, u n’wi nyike nchumu wun’wana wa risima swinene—ku nga vutomi lebyi hetisekeke. Anakanya leswaku sweswo a swi ta vula yini eka Adamu. Leswi a a vumbiwe a ri ni miri ni mianakanyo leswi hetisekeke, a a nga ta vabya, a dyuhala kumbe a fa. Leswi a a ri munhu la hetisekeke, a a ri ni vuxaka byo hlawuleka na Yehovha. Bibele yi vula leswaku Adamu a a ri “n’wana wa Xikwembu.” (Luka 3:38) Hikwalaho, Adamu a a ri ni vuxaka lebyikulu na Yehovha Xikwembu, lebyi fanaka ni bya n’wana ni tata wakwe la nga ni rirhandzu. Yehovha a a vulavula ni n’wana wa yena wa laha misaveni, a nyika Adamu mintirho leyi enerisaka a tlhela a n’wi byela leswi a swi languteleke eka yena.—Genesa 1:28-30; 2:16, 17.

5. Bibele yi vula yini loko yi ku Adamu a a endliwe hi “xifaniso xa Xikwembu”?

⁵ Adamu a a endliwe hi “xifaniso xa Xikwembu.” (Genesa 1:27) Sweswo a swi nga vuli swona leswaku loko u vone Adamu swi fana niloko u vone Xikwembu. Hilaha hi dyondzeke hakona eka Ndzima 1 ya buku leyi, a swi koteki ku vona Yehovha hikuva i moya. (Yohane 4:24) Hikwalaho Yehovha a nga na miri wa nyama ni ngati. Loko hi ku Adamu u vumbiwe hi xifaniso xa Xikwembu, hi vula leswaku u ni timfanelo leti fanaka ni ta Xikwembu, leti katsaka rirhandzu, vutlhari, vululami ni matimba. Xin’wana lexi Adamu a a fana ni Tata wa yena ha xona hileswaku a a ri ni ntshunxeko wo tihlawulela. Leswi vulaka leswaku  Adamu a a nga fani ni muchini lowu endlaka ntsena leswi wu endleriweke swona. Yena a a kota ku tiendlela swiboho, a hlawula leswinene eka leswo biha. Loko a a lo hlawula ku yingisa Xikwembu, a a ta hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga Paradeyisi.

6. Loko Adamu a honisa ku yingisa Xikwembu, i yini lexi a lahlekeriweke hi xona naswona sweswo swi hi khumbe njhani hina vana va yena?

⁶ Kutani swi le rivaleni leswaku loko Adamu a hlawula ku nga xi yingisi Xikwembu kutani a gweviwa rifu, u lahlekeriwile swinene. Xidyoho xa yena xi endle leswaku a lahlekeriwa hi nyiko liya ya vutomi lebyi nga heriki ni mikateko hinkwayo leyi a yi ta tisiwa hi byona. (Genesa 3:17-19) Khombo ra kona, a hi Adamu ntsena la lahlekeriweke hi nyiko leyi ya risima, ni vana lava a a ta va na vona enkarhini lowu taka a va ta lahlekeriwa na vona. Rito ra Xikwembu ri ri: ‘Xidyoho xi nghene emisaveni hi munhu un’we Adamu, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.’ (Varhoma 5:12) Ina, hinkwerhu hi tswariwe hi ri ni xidyoho hikwalaho ka Adamu. Hi yona mhaka leyi Bibele yi vulaka leswaku u ‘tixavisile’ evuhlongeni bya xidyoho ni rifu a tlhela a xavisa ni vana va yena. (Varhoma 7:14) Adamu na Evha a va rivaleriwanga xidyoho xa vona hikuva va hlawule ku nga xi yingisi Xikwembu hi vomu. Kambe, ku vuriwa yini hi vana va vona, ku katsa na hina?

7, 8. Kahle-kahle nkutsulo wu katsa swilo swihi swimbirhi?

⁷ Yehovha u ponise vanhu hi nkutsulo. I yini nkutsulo? Nkutsulo wu katsa swilo swimbirhi. Xo sungula, nkutsulo i hakelo leyi humesiwaka leswaku nchumu wo karhi wu tlhelela eka n’wini wa wona. Hi nga wu fanisa ni mali leyi humesiwaka leswaku ku ntshunxiwa socha leri khomiweke hi valala. Xa vumbirhi, nkutsulo i hakelo leyi sivaka, kumbe leyi hakelaka nchumu wo karhi. Wu fana ni mali leyi hakeriwaka leswaku ku lunghisiwa nchumu lowu onhakeke kumbe munhu la vavisiweke. Hi xikombiso, loko munhu a vange mhangu yo karhi, u fanele a humesa mali leyi ringanaka kahle ni ntikelo wa leswi onhiweke.

 ⁸ Xana a swi ta kotekisa ku yini ku hakela nchumu lowu Adamu a endleke leswaku hinkwerhu hi lahlekeriwa hi wona naswona a hi ta ntshunxiwa njhani evuhlongeni bya xidyoho ni rifu? A hi voneni nkutsulo lowu Yehovha a wu humeseke ni leswi wu nga ku pfunaka ha swona.

9. A ku laveka nkutsulo wa muxaka muni?

⁹ Leswi ku lahlekeke vutomi bya munhu la hetisekeke, a byi kona vutomi bya munhu la nga hetisekangiki lebyi a byi ta kota ku byi kutsula. (Pisalema 49:7, 8) A ku laveka nkutsulo lowu ringanaka hi ku pakanisa ni leswi lahlekeke. Leswi swi pfumelelana ni nawu wa vululami lebyi hetisekeke, lowu kumekaka eRitweni ra Xikwembu, lowu nge: “Moya-xiviri wu ta hakeriwa hi moya-xiviri.” (Deteronoma 19:21) Kutani, i yini lexi a xi ta kota ku kutsula moya-xiviri lowu hetisekeke kumbe vutomi lebyi lahliweke hi Adamu? A ku laveka vutomi byin’wana lebyi hetisekeke lebyi a byi ta va “nkutsulo lowu yelanaka” na byona.—1 Timotiya 2:6.

10. Yehovha u wu humese njhani nkutsulo?

¹⁰ Yehovha u wu humese njhani nkutsulo lowu a wu laveka? U rhumele un’wana wa vana va yena va moya lava hetisekeke leswaku a ta emisaveni. Kambe, Yehovha a nga pambulanga ntsena n’wana wihi na wihi eka vana va yena va moya a n’wi rhumela emisaveni. U rhumele loyi a nga wa risima swinene eka yena, N’wana wa yena la tswariweke a ri swakwe. (1 Yohane 4:9, 10) N’wana loyi u siye kaya ra yena, etilweni, a ta emisaveni hi ku tirhandzela. (Vafilipiya 2:7) Hilaha hi dyondzeke hakona eka ndzima leyi hi humaka eka yona, Yehovha u endle singita loko a nghenisa vutomi bya N’wana wa yena embelekweni wa Mariya. Moya wo kwetsima wa Xikwembu wu endle leswaku Yesu a velekiwa a ri munhu la hetisekeke wa nyama naswona a nga ri na xidyoho.—Luka 1:35.

11. Xana munhu un’we a nga swi kotisa ku yini ku kutsula vanhu va timiliyoni?

¹¹ Xana munhu un’we u swi kotise ku yini ku kutsula vanhu  va timiliyoni? Kasi swi tise ku yini leswaku vanhu va timiliyoni va tikuma va ri vadyohi? U nga rivali leswaku loko Adamu a dyoha, u lahlekeriwe hi nyiko ya risima ya vutomi lebyi hetisekeke. Kutani a nga swi kotanga ku byi hundzisela eka vana va yena. U lo kota ku va hundzisela xidyoho ni rifu. Yesu, loyi Bibele yi n’wi vitanaka “Adamu lowo hetelela” a a ri ni vutomi lebyi hetisekeke bya munhu wa nyama naswona a nga si tshama a dyoha. (1 Vakorinto 15:45) Hi nga ha vula leswaku Yesu u sive Adamu leswaku a ta hi ponisa. U hakele nkutsulo lowu xidyoho xa Adamu xi laveke leswaku wu hakeriwa, hi ku nyikela hi vutomi bya Yena lebyi hetisekeke kutani a tshama a ri la yingisaka Xikwembu. Hi ndlela yoleyo, Yesu u endle leswaku vana va Adamu va tlhela va va ni ntshembo.—Varhoma 5:19; 1 Vakorinto 15:21, 22.

12. Ku ringiwa ka Yesu ku kombise yini?

¹² Bibele yi ku hlamusela hi vuxokoxoko ku xaniseka loku Yesu a ku tiyiseleke loko a nga si fa. Yi vula leswaku u biwe hi ndlela ya tihanyi, a beleriwa hi ndlela yo vava kutani a fa rifu ro vava emhandzini ya nxaniso. (Yohane 19:1, 16-18, 30; Xiengetelo eka matluka 204-6) Ha yini a swi fanerile leswaku Yesu a twisiwa ku vava konghasi? Eka ndzima yin’wana leyi hi nga si fikaka eka yona, hi ta vona ndlela leyi Sathana a yi kanakaneke ha yona mhaka ya leswaku Yehovha u na wona malandza lama nga ta tshama ma tshembekile loko ma ringiwa. Hi ku tiyisela nxaniso lowukulu a tshembekile, Yesu u kote ku khomisa Sathana tingana eka leswi a swi vuleke. U kombise leswaku munhu la hetisekeke, la nga ni ntshunxeko wo tihlawulela, a nga swi kota ku tshama a tshembekile eka Xikwembu ku nga khathariseki leswaku Diyavulosi u n’wi ringa hi ndzingo wa njhani. Yehovha u fanele a tsakile swinene loko a vona N’wana wa yena la rhandzekaka a tshama a tshembekile!—Swivuriso 27:11.

13. Xana nkutsulo wu hakeriwe njhani?

¹³ Xana nkutsulo wu hakeriwe njhani? Hi siku ra vu-14 ra n’hweti ya Xiyuda ya Nisani, hi lembe ra 33 C.E., Yehovha u pfumele leswaku N’wana wa yena la hetisekeke a dlayiwa. Hi ndlela yoleyo Yesu u nyikele “kan’we swi helela kwalaho” hi vutomi  bya yena lebyi hetisekeke bya munhu wa nyama. (Vaheveru 10:10) Hi siku ra vunharhu endzhaku ka loko Yesu a file, Yehovha u n’wi pfuxile leswaku a tlhela a hanya vutomi bya moya. Loko Yesu a fika etilweni, u nyike Xikwembu ntikelo wa vutomi bya yena bya munhu wa nyama, lebyi a nyikeleke ha byona leswaku byi va nkutsulo eka vana va Adamu. (Vaheveru 9:24) Yehovha u wu amukerile ntikelo wa xitlhavelo xa Yesu lexi a xi ri nkutsulo lowu lavekaka leswaku ku ponisiwa vanhu evuhlongeni bya xidyoho ni rifu.—Varhoma 3:23, 24.

14, 15. Hi fanele hi endla yini leswaku hi ‘rivaleriwa swidyoho swa hina’?

¹⁴ Hambileswi hi nga ni xidyoho, hi nga swi kota ku tiphina hi mikateko yo tala hikwalaho ka nkutsulo. A hi voneni yin’wana ya mikateko leyi hi yi kumaka sweswi ni leyi hi nga ta yi kuma enkarhini lowu taka hikwalaho ka nyiko leyi ya risima, leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona.

¹⁵ Ku rivaleriwa swidyoho. Hikwalaho ka leswi hi tswariweke hi ri ni xidyoho, a swi olovi leswaku hi endla leswinene. Hinkwerhu ha dyoha hileswi hi swi vulaka kumbe hileswi hi swi endlaka. Kambe xitlhavelo xa Yesu xa nkutsulo xi endla leswaku hi kota ku ‘rivaleriwa swidyoho swa hina.’ (Vakolosa 1:13, 14) Hambiswiritano, leswaku swidyoho swa hina swi rivaleriwa hakunene, hi fanele hi hundzuka hi ku helela. Nakambe hi fanele hi kombela Yehovha hi ku titsongahata leswaku a hi rivalela hikwalaho ka leswi hi nga ni ripfumelo eka xitlhavelo xa nkutsulo xa N’wana wa yena.—1 Yohane 1:8, 9.

16. I yini lexi endlaka leswaku hi gandzela Xikwembu hi ripfalo leri baseke, naswona ripfalo ro tano ri hi pfuna njhani?

¹⁶ Ku va ni ripfalo leri baseke emahlweni ka Xikwembu. Loko hi titwa hi ri ni nandzu, hi nga hatla hi heleriwa hi matimba ni ku tivona hi nga pfuni nchumu. Hambiswiritano, hi tintswalo ta yena, Yehovha u hi pfulele ndlela leswaku hi n’wi gandzela hi mapfalo lama baseke, hi ku endla leswaku hi rivaleriwa swidyoho hi nkutsulo lowu a wu humeseke, hambileswi hi nga vanhu lava nga hetisekangiki. (Vaheveru 9:13, 14) Leswi swi endla  leswaku hi vulavula na Yehovha hi ntshunxekile. Hikwalaho hi nga vulavula na yena hi xikhongelo hi ntshunxekile. (Vaheveru 4:14-16) Ku tshama u ri ni ripfalo leri baseke swi endla leswaku munhu a va ni ku rhula endzeni ka yena, a nga tilanguteli ehansi naswona ku endla leswaku a tsaka.

17. Hi yihi mikateko leyi veke kona hileswi Yesu a hi feleke?

¹⁷ Ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi. Varhoma 6:23 yi ri: “Hakelo leyi tisiwaka hi xidyoho i rifu.” Ndzimana yoleyo yi tlhela yi ku: “Kambe nyiko leyi nyikiwaka hi Xikwembu i vutomi lebyi nga heriki ha Kreste Yesu Hosi ya hina.” Eka Ndzima 3 ya buku leyi, hi hlamusele mikateko leyi nga ta va kona eParadeyisini kwala misaveni. (Nhlavutelo 21:3, 4) Hikwalaho ka leswi Yesu a hi feleke, hi ta kota ku kuma mikateko yoleyo hinkwayo, ku katsa ni vutomi lebyi nga heriki hi ri vanhu lava hanyeke kahle emirini. Leswaku hi kuma mikateko yoleyo, hi fanele hi kombisa leswaku ha yi tlangela nyiko leyi ya nkutsulo.

18. Ha yini hi fanele hi nkhensa Yehovha hileswi a humeseke nkutsulo?

¹⁸ Ha yini hi fanele hi nkhensa Yehovha hi mbilu hinkwayo hikwalaho ka nkutsulo? Phela, nyiko yi va ya risima swinene loko munhu wa kona a tirhise nkarhi wa yena, matimba kumbe mali leswaku a yi kuma. Ha tsaka loko hi vona leswaku nyiko  leyi munhu a hi nyikeke yona yi huma embilwini. Nkutsulo i nyiko ya risima eka tinyiko hinkwato hikuva Xikwembu xi nyikele hi nchumu lowu ku nga si tshamaka ku nyikeriwa ha wona. Yohane 3:16 yi ri: “Xikwembu xi rhandze misava swinene xi kala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe.” Nkutsulo wu kombisa leswaku Yehovha u hi rhandza hi mbilu ya yena hinkwayo. Nakambe wu kombisa leswaku Yesu na yena wa hi rhandza hikuva u nyikele hi vutomi bya yena hi ku tirhandzela hikwalaho ka hina. (Yohane 15:13) Hikwalaho, nyiko ya nkutsulo yi fanele yi hi khorwisa leswaku Yehovha ni N’wana wa yena va hi rhandza.—Vagalatiya 2:20.

19, 20. Hi tihi tindlela leti u nga kombisaka ha tona leswaku wa yi tlangela nyiko leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona ya nkutsulo?

¹⁹ Kutani ke, u nga swi kombisa hi ndlela yihi leswaku wa yi tlangela nyiko ya nkutsulo leyi Xikwembu xi hi nyikeke yona? Xo sungula, tiva leswi engetelekeke hi Munyiki Lonkulu, Yehovha. (Yohane 17:3) Ku dyondza Bibele hi ku tirhisa buku leyi swi ta ku pfuna leswaku u endla tano. Loko u ri karhi u kurisa vutivi bya wena ha Yehovha, u ta ya u n’wi rhandza. Kutani rirhandzu rero ri ta endla leswaku u lava ku n’wi tsakisa.—1 Yohane 5:3.

²⁰ Kombisa ripfumelo exitlhavelweni xa nkutsulo wa Yesu. Yesu hi byakwe u te: “Loyi a kombisaka ripfumelo eka N’wana u ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:36) Hi nga ri kombisa njhani ripfumelo eka Yesu? Munhu a nga vi na ripfumelo hi ku vula ntsena hi nomu. Yakobo 2:26 yi ri: “Ripfumelo leri nga riki na mintirho ri file.” Ina ripfumelo ra xiviri ri vonaka hi “mintirho” ku nga swiendlo swa hina. Ndlela yin’wana yo kombisa leswaku hi ni ripfumelo eka Yesu i ku endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi n’wi tekelela, ku nga ri hileswi hi swi vulaka ntsena kambe ni hi swiendlo swa hina.—Yohane 13:15.

21, 22. (a) Ha yini hi fanele hi va kona enkhubyeni wa Xilalelo xa Hosi lowu vaka kona lembe ni lembe? (b) I yini lexi nga ta hlamuseriwa eka Ndzima leyi landzelaka?

²¹ Vana kona enkhubyeni wa lembe ni lembe wa Xilalelo xa Hosi. Hi vusiku bya Nisani 14, 33 C.E., Yesu u simeke nkhuvo wo hlawuleka lowu Bibele yi wu vitanaka “xilalelo xa Hosi.” (1 Vakorinto 11:20; Matewu 26:26-28) Nkhuvo lowu wu tlhela wu  vitaniwa Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste. Yesu u simeke nkhuvo lowu leswaku a pfuna vaapostola va yena ni Vakreste hinkwavo va ntiyiso, lava veke kona endzhaku ka vona, leswaku va tsundzuka leswaku hi ku fa ka yena tanihi munhu wa nyama la hetisekeke, u nyikele moya-xiviri wa yena kumbe vutomi bya yena byi va nkutsulo. Malunghana ni nkhuvo lowu, Yesu u lerise a ku: “Tshamani mi ri karhi mi endla leswi leswaku mi ndzi tsundzuka.” (Luka 22:19) Ku va kona eXitsundzuxweni, ku hi tsundzuxa leswaku Yehovha na Yesu va hi rhandza ngopfu lerova va kale va hi kutsula. Hi nga kombisa leswaku ha wu tlangela nkutsulo hi ku va kona eXitsundzuxweni xa rifu ra Yesu, lembe ni lembe. *

²² Hakunene lunghiselelo ra Yehovha ra nkutsulo i nyiko ya risima swinene. (2 Vakorinto 9:14, 15) Nyiko leyi nga pimanisiwiki na nchumu yi kota ku pfuna ni lava feke. Ndzima 6 na 7 ti ta hlamusela leswaku swi endlekisa ku yini.