Hi 2007, tiko ra Ecuador ri endle kungu ro hlengeleta mali leswaku ri ta hlayisa xiphemu xa kwalomu ka 10 000 wa swikwere-khilomitara xa khwati leri rhandziwaka hi timpfula ra Amazon leswaku ri tshama ri basile, ematshan’weni yo tswonga oyili eka rona. Kungu rero a ri humelelanga hikwalaho ka leswi matiko ya misava ma nga humesiki mali yo seketela kungu leri. Eka xiphemu lexi xa khwati leri randziwaka hi timpfula ra Amazon, ku kumeka swimilana ni swiharhi swo hambana-hambana.

Phepha hungu ra The Japan News ri vula leswaku swa tika ku kambela ngati hinkwayo ku vona loko yi nga ri na switsongwatsongwana. Xiviko lexi xi humesiwe endzhaku ka xiviko xa mahungu xa 2013, lexi vuleke leswaku wanuna un’wana loyi a nga ni malembe ya kwalomu ka va-60 u ngheniwe hi HIV hikwalaho ko mpomperiwa ngati. Loko ngati leyi vanhu va yi nyikelaka yi ri ni HIV, ku va ni nkarhi wo karhi lowu swi nga kotekiki ku vona xitsongwatsongwana lexi.

Hambileswi nyimpi ya le Zimbabwe yo lwa ni vapfukela-mfumo le ndzilakanini wa tiko rero ni tiko ra Mozambhiki se yi nga ni malembe lama tlulaka 30 yi herile, tibomo leti fuhlekiweke kwalaho ta ha lamata ni ku dlaya vanhu. Nhlangano wa International Committee of the Red Cross wu ri: “Ku sukela hi 1980, swifuwo leswi tlulaka 120 000 ni vanhu lava tlulaka 1 500 va dlayiwile naswona vanhu lava tlulaka 2 000 va lamatiwe hi tibomo leti fuhlekiweke etlhelo ka ndzilakano wa Zimbabwe.”

Ndzavisiso lowu endliweke wu kombisa leswaku, yi ya yi tlakuka nhlayo ya mimpatswa leyi loko yi thalana yi lwelaka ku hlayisa swifuwo swa le kaya leswi tshamaka ni vanhu. Ku engetela eka swilo leswi mimpatswa leyi thalanaka yi lwelaka swona, ku va ku ri swifuwo swa le kaya leswi tshamaka ni vanhu, mali ni nhundzu leyi munhu a nga tixavela yona.