MUNTSHWA un’wana wa le Japani u khumbiwe hi musa wa wanuna la kuleke loyi a rhuleke. Wanuna loyi, loyi a nga murhumiwa a a nga si tshama etikweni leri ra Asia ku ringana malembe yo tala naswona a nga se swi kota ku ri vulavula kahle ririmi ra Xijapani. Kambe, vhiki na vhiki a a endzela muntshwa loyi ekaya ka vona leswaku a ya bula na yena hi Bibele. Hi ndlela leyi kombisaka xinghana ni musa, u lehise mbilu a hlamula swivutiso swo tala leswi a vutisiweke swona hi xichudeni lexa ha riki muntshwa lexi rhandzaka ku tiva.

Musa wa murhumiwa loyi i nchumu wun’wana lowu muntshwa loyi a nga taka a nga wu rivali. Muntshwa loyi u anakanye leswi, ‘Loko Bibele yi endla munhu a va ni musa ni rirhandzu swi vula leswaku ndzi fanele ndzi dyondza ha yona.’ Leswi swi n’wi susumetele ku dyondza nchumu lowu a nga wu tolovelanga nikatsongo. I ntiyiso leswaku musa wu khumba mbilu ya munhu naswona wu nga yi cinca, hakanyingi wu ni matimba swinene ku tlula marito.

I swa ntumbuluko leswaku hi va ni musa eka maxaka ya hina. Hambiswiritano, musa i mfanelo ya Xikwembu. Yesu u vule leswaku Tata wakwe wa le tilweni a nga na musa ntsena eka lava N’wi rhandzaka kambe ni le ka “lava nga nkhensiki.” Yesu u khutaze valandzeri vakwe leswaku va tekelela Xikwembu hi ku endlela vanhu hinkwavo swilo swa musa, u te: “Mi va lava hetisekeke, tanihi leswi Tata wa n’wina wa le tilweni a hetisekeke.”—Luka 6:35; Matewu 5:48; Eksoda 34:6.

Vanhu lava vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu va ni vuswikoti byo kombisa mfanelo ya musa. (Genesa 1:27) I ntiyiso leswaku hi nga tekelela Xikwembu ni ku dyondza ku va ni musa eka van’wana ku nga ri eka maxaka ya hina ntsena. Bibele yi hlamusela musa tanihi xiphemu xa mihandzu leyi navelekaka ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu kumbe matimba lama tirhaka. (Vagalatiya 5:22) Hikwalaho wu nga hlakuleriwa loko munhu a dyondza swo tala hi Xikwembu, lexi nga Muvumbi, kutani a tshinela eka xona.

Leswi musa ku nga nchumu lowu munhu a vumbiweke na wona naswona wu tsakeriwaka swinene hi Xikwembu, hikokwalaho swa twala leswi xi hi byelaka leswaku hi ‘kombana musa.’ (Vaefesa 4:32) Hi tlhela hi tsundzuxiwa leswi: “Mi nga rivali malwandla.”—Vaheveru 13:2.

Emisaveni ya namuntlha leyi nga riki na musa naswona yi nga nkhensiki, xana swa koteka leswaku hi va ni musa eka van’wana, hambi ku ri eka vanhu vambe? I yini lexi nga hi pfunaka ku endla tano? Entiyisweni, ha yini hi fanele hi karhateka ha wona?

Lexi tsakisaka hileswaku muapostola Pawulo endzhaku ko vulavula hi ku kombisa musa eka vanhu vambe u ye emahlweni a ku: “Ha wona van’wana, va nga swi tivi, va rhurhele tintsumi.” Xana u ehleketa leswaku a wu ta titwa njhani loko a wu nyikiwe lunghelo ro rhurhela tintsumi? Kambe Pawulo u rhange hi ku vula xiga lexi nge “va nga swi tivi.” Hi marito man’wana, yinhla yakwe a ku ri leswaku loko hi va ni mukhuva wo kombisa musa eka van’wana, ku katsa ni vanhu vambe kumbe vanhu lava hi nga va tiviki hi ku helela hi ta hakeriwa hi tindlela leti hi nga ti langutelangiki.

Vuhundzuluxeri byo tala bya Bibele byi hlanganisa marito ya Pawulo ni marungula lama vulavulaka hi Abrahama na Lota lama nga eka Genesa ndzima 18 na 19. Eka swiendlakalo leswi haswimbirhi, hi hlaya hi tintsumi leti humeleleke eka vona tanihi vanhu vambe lava nga ni marungula  ya nkoka. Emhakeni ya Abrahama, rungula a ri vulavula hi ku hetiseka ka xitshembiso xa Xikwembu xa n’wana kasi emhakeni ya Lota, a ri vulavula hi ku kutsuriwa eka ndzoviso lowu tshineleke wa miti ya Sodoma na Gomora.—Genesa 18:1-10; 19:1-3, 15-17.

Loko u hlaya Matsalwa lama tshahiweke laha henhla u ta swi xiya leswaku Abrahama na Lota va kombise musa eka vanhu vambe lava teke endhawini ya vona. I ntiyiso leswaku eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele ku kombisa malwandla eka vafambi ni vahundzi va ndlela—ku nga khathariseki leswaku i vanghana, maxaka kumbe vanhu vambe—a swi tolovelekile. Entiyisweni, Nawu wa Muxe a wu lava leswaku Vaisrayele va khathalela swilaveko swa vanhu lava nga riki Vaisrayele endhawini yoleyo. (Deteronoma 10:17-19) Hambileswi ku kombisa malwandla a swi tolovelekile enkarhini wa khale, Abrahama na Lota a va lo endla ntsena leswi hi ku famba ka nkarhi nawu a wu lava swona. Va endle matshalatshala lamakulu yo kombisa musa eka vanhu vambe naswona va katekisiwile hikwalaho ko endla tano.

Swiendlo swa Abrahama swa musa a swi tisanga mikateko eka yena ntsena hileswi a veke na n’wana kambe na hina swi hi tisele mikateko. Hi ndlela yihi? Abrahama ni n’wana wakwe Isaka va hoxe xandla swinene eku hetisekeni ka xikongomelo xa Xikwembu. Va ve ni xiphemu xa nkoka eka nxaxamelo wa rixaka ra Mesiya, ku nga Yesu. Nakambe swiendlo swo tshembeka swa Abrahama na Isaka swi fanekisela ndlela leyi ha yona Xikwembu xi nga ta kutsula vanhu hi rirhandzu ni hi musa lowu nga faneriwiki.—Genesa 22:1-18; Matewu 1:1, 2; Yohane 3:16.

Marungula wolawo ma kombisa leswi Xikwembu xi swi languteleke eka vanhu lava xi va rhandzaka ni ndlela leyi xi yi tsakelaka ha yona mfanelo ya musa. A hi nchumu wo tihlawulela kambe i wa nkoka emahlweni ka Xikwembu.

Bibele yi vula leswaku enkarhini wa hina vanhu vo tala a va ta va “lava nga nkhensiki, lava nga tshembekiki, lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko.” (2 Timotiya 3:1-3) Swi le rivaleni leswaku u hlangana ni vanhu vo tano siku ni siku. Kambe sweswo a swi fanelanga swi hi tshikisa ku va ni musa eka van’wana. Vakreste va tsundzuxiwa leswi: “Mi nga tlheriseli swo biha hi swo biha hambi eka mani. Endlani swilo leswi nga swinene emahlweni ka vanhu hinkwavo.”—Varhoma 12:17.

Hi fanele hi tikarhatela ku kombisa musa. Bibele yi ri: “Mani na mani la nga ni rirhandzu . . . u tiva Xikwembu” naswona ndlela yin’wana leyi hi nga kombisaka rirhandzu ha yona i ku va ni musa eka van’wana. (1 Yohane 4:7; 1 Vakorinto 13:4) I ntiyiso leswaku loko hi va ni musa eka vanhu-kulorhi, swi endla leswaku hi tiva Xikwembu ku antswa naswona sweswo swi hi endla hi va ni ntsako. Yesu u vule marito lawa eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni: “Va tsaka lava nga ni musa,  hikuva va ta kombiwa musa. Va tsaka lavo tenga embilwini, hikuva va ta vona Xikwembu.”—Matewu 5:7, 8, Young’s Literal Translation.

Xiya xikombiso xa Aki muntshwa wa le Japani loyi a nga manana wa ndyangu loyi a nga ni vana vambirhi va majaha. Endzhakunyana ko feriwa hi mana wakwe, u ve ni ntshikilelo swinene. Minkarhi yin’wana a a tshikileleka swinene lerova a boheka ku ya vona dokodela. Kutani ndyangu wun’wana wu rhurhele ekusuhi ni laha a tshamaka kona. Tatana wa ndyangu wolowo a ha ku fa eka mhangu naswona manana wa kona a sale a ri yexe ni swihlangi swa ntlhanu. Aki u wu twele vusiwana ndyangu wolowo hiloko a endla matshalatshala lamakulu ya leswaku a va munghana wa manana yoloye ni vana vakwe. Hi ku endla hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a pfuna ndyangu wolowo—ku avelana swakudya na vona, swiambalo leswi va nga ha swi tirhisiki ni swin’wana swo tala—Aki u chavelelekile. U vone ntiyiso wa leswi Bibele yi swi vulaka loko yi ku: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Mintirho 20:35) I ntiyiso leswaku ku kombisa van’wana musa ku nga va nchumu lowunene lowu u nga wu endlaka loko u tshikilelekile.

A swi kali swi lava u tirhisa mali yo tala leswaku u kombisa musa. Nakambe a swi titsheganga hi vuswikoti bya wena kumbe matimba ya wena. Ku n’wayitela, marito lama chavelelaka, ku pfuna van’wana, nyiko leyi humaka embilwini kumbe ku pfumelela van’wana lava yimeke elayinini leswaku va nghena hina hi nga si nghena swi nga tlangeriwa swinene. Loko u nga tiyiseki leswaku hi wihi nchumu lowunene lowu u nga wu vulaka kumbe ku wu endla ehansi ka xiyimo xo karhi, vula kumbe u endla nchumu lowu kombisaka musa. Muntshwa loyi a boxiweke eku sunguleni ka xihloko lexi u khumbiwe swinene hi musa wa murhumiwa la kuleke, ku tlula leswi a swi vuleke. A swi hlamarisi leswi xin’wana xa swilaveko swa Xikwembu eka vagandzeri va xona ku nga ku “rhandza musa”!—Mikiya 6:8.

Loko hi kombisa vanhu musa swi nga va ni vuyelo lebyinene. Loko hi wu kombisa hi xikongomelo lexinene naswona ngopfu-ngopfu wu fambisana ni ku rhandza ka Xikwembu, swi nga tsakisa timbilu ta hinkwavo lava katsekeke. Hambiloko musa wa wena wu nga tlangeriwi, sweswo a swi vuli swona leswaku i nyuku wa mbyana. Musa i wa nkoka emahlweni ka Xikwembu. Bibele yi hi byela leswaku loko hi endlela van’wana swiendlo swa musa, entiyisweni hi “lomba Yehovha.” (Swivuriso 19:17) Ha yini u nga xalamukeli minkarhi leyi u nga kombisaka musa eka lava nga ekusuhi na wena?