Naoko, loyi a boxiweke eka xihloko lexi hundzeke, u hi byela leswi nga n’wi pfuna leswaku a tshika ku dzaha, u ri: “Ndzi kote ku cinca vutomi bya mina hileswi a ndzi dyondza ntiyiso malunghana ni timfanelo ta Xikwembu ni xikongomelo xa xona.” Leswi a swi dyondzeke swi kumeka eBibeleni. Hambileswi Bibele yi nga vulavuliki hi fole, ya hi pfuna leswaku hi tiva langutelo ra Xikwembu hi ku dzaha. * Vutivi byebyo byi pfune vo tala leswaku va papalata kumbe va tshika mukhuva wolowo. (2 Timotiya 3:16, 17) A hi kambisiseni makhombo manharhu lawa ma vangiwaka hi ku dzaha kutani hi xiya leswi Bibele yi swi vulaka malunghana na wona.

Fole ri ni xin’wana xa swidzidziharisi lexi godzombelaka ngopfu lexi vuriwaka nikhothini. Xi ku nyika matimba xi tlhela xi ku vangela gome. Loko munhu a dzaha, hi ku hatlisa nikhothini yi tsutsumela ebyongweni hi ku phindha-phindha. Tanihi leswi ku mpakuta kan’we ku nghenisaka mpimo wo karhi wa nikhothini, hi xiringaniso loko munhu a dzahe phakete rin’we ra fole hi siku, u va a dzahe tinikhothini ta kwalomu ka 200, ku nga mpimo lowu nga ehenhla swinene ku tlula swidzidziharisi swin’wana. Ku mpakutela nikhothini hi ndlela yoleyo swa godzombela swinene. Loko munhu a godzomberiwile, loko se a navele fole ku na leswi endlekaka emirini wakwe.

Bibele ya hi pfuna leswaku hi va ni langutelo lerinene hi mhaka leyi, yi ri: “Xana a mi swi tivi leswaku loko mi hambeta mi tinyikela eka mani na mani tanihi mahlonga leswaku mi n’wi yingisa, mi mahlonga ya yena hikwalaho ka leswi mi n’wi yingisaka.” (Varhoma 6:16) Loko mianakanyo ni swiendlo swa munhu swi lawuriwa hi ku va a navela fole, u hundzuka hlonga ra rona. Hambiswiritano, Yehovha Xikwembu u lava leswaku hi va lava ntshunxekeke eka mikhuva leyi vavisaka miri wa hina ni le ka leyi thyakisaka moya wa hina, ku nga mboyamelo wa hina wa ku anakanya. (Pisalema 83:18; 2 Vakorinto 7:1) Hikokwalaho, loko munhu a ya a n’wi tlangela swinene Yehovha ni ku n’wi xixima, wa swi xiya leswaku Yehovha u lava leswaku a tinyiketela hi mbilu hinkwayo ni leswaku a nge swi koti ku endla tano loko a ha ri hlonga ra mukhuva lowu thyakeke. Ku tinyiketela koloko, ku pfuna munhu leswaku a hlula ku navela loku nga ni khombo.

Olaf, loyi a tshamaka eJarimani, la sunguleke ku dzaha a ri ni malembe ya 12, u swi kotile ku hlula mukhuva wa ku dzaha tisigarete lowu a wu n’wi godzombele malembe ya 16. U ri: “Loko ndzi dzaha sigarete yo sungula a swi vonaka swi nga ri na khombo. Kambe eka malembe lama landzeleke a ndzi godzomberiwile swinene. Siku rin’wana loko ndzi heleriwe hi tisigarete, a ndzi hlanga-hlangane nhloko swinene lerova ndzi hlengelete switompi swa fole kutani ndzi chulula masalela ya kona eka phepha-hungu ivi ndzi tsondzela. Loko ndzi swi tsundzuka ndza swi xiya leswaku a swi khomisa tingana.” Xana Olaf u wu hlule njhani mukhuva wo biha wa ku dzaha? U ri: “Ndzi pfuniwe hileswi a ndzi lava ku tsakisa Yehovha. Ndlela leyi  Yehovha a va rhandzaka ha yona vanhu ni xitshembiso lexi a hi nyikaka xona, swi ndzi nyike matimba yo hlula mukhuva lowu.”

Buku leyi nge, The Tobacco Atlas yi ri: “Hi ku ya hi sayense swi xiyiwile leswaku ku dzaha tisigarete . . . swi vavisa swirho swa le ndzeni naswona swi vanga mavabyi yo tala naswona swa dlaya.” Swa tiviwa leswaku ku dzaha ku vanga mavabyi lama nga tshungulekiki yo fana ni khensa, mavabyi ya mbilu ni ku pfimba ka mahahu. Kambe hi ku ya hi Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo [World Health Organization (WHO)], ku dzaha hi kona ku tlhelaka ku vanga ni mavabyi lama nga ni khombo, yo fana ni rifuva.

Yehovha Xikwembu u tirhisa Rito rakwe, ku nga Bibele leswaku a hi dyondzisa ndlela leyi hi faneleke hi byi languta ha yona vutomi, miri wa hina ni vuswikoti bya hina. N’wana wakwe Yesu, u vulavule hi yona mhaka leyi loko a ku: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.” (Matewu 22:37) Swi le rivaleni leswaku Xikwembu xi lava leswaku hi xixima ni ku byi tirhisa kahle vutomi bya hina ni mimiri ya hina. Loko hi dyondza hi Yehovha ni switshembiso swakwe, swi endla leswaku hi n’wi rhandza hi tlhela hi tlangela hinkwaswo leswi a hi endlelaka swona. Leswi swi hi pfuna leswaku hi papalata xilo xin’wana ni xin’wana lexi nga thyakisaka mimiri ya hina.

Dokodela Jayavanth wa le India, u hete malembe ya 38 a ri karhi a dzaha. U te: “Ndzi dyondze hi makhombo ya ku dzaha eka minkandziyiso ya vudokodela. A ndzi swi tiva leswaku swi hoxile naswona ndzi tlhele ndzi khutaza vanhu lava a ndzi va tshungula leswaku va tshika ku dzaha. Ndzi ringete minkarhi ya ntlhanu kumbe tsevu, kambe swi ndzi tsandzile ku tshika ku dzaha.” I yini lexi nga n’wi pfuna leswaku eku heteleleni a tshika? U ri: “Ku dyondza Bibele swi ndzi pfunile leswaku ndzi tshika ku dzaha. Ku navela ka mina ku tsakisa Yehovha ku ndzi endle leswaku ndzi ku wu thya mukhuva lowu.”

Moya lowu humaka eka munhu wo dzaha loko a ri karhi a hefemula ni musi lowu a wu humesaka loko a ri karhi a dzaha, wu ni khombo. Ku hefemula musi wa fole leri dzahiwaka hi munhu un’wana swi nga ku vangela khensa ni mavabyi man’wana. Vanhu va 600 000 lava  nga dzahiki va fa lembe ni lembe, ngopfu-ngopfu vavasati ni vana. Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo ri ri: “A swi koteki ku tisirhelela eka musi lowu vangiwaka hi vadzahi va fole.”

Yesu u kombise nkoka wa rirhandzu loko a vula leswaku hi fanele hi rhandza Xikwembu ku sungula swin’we ni vanhu van’wana. U te: “U fanele u rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39) Loko hi ri ni mukhuva wa ku vavisa van’wana, hi va hi nga kombisi leswaku ha va rhandza. Rirhandzu ra ntiyiso ri hi susumetela ku landzela xilemukiso lexi humaka eBibeleni lexi nge: “Un’wana ni un’wana a a hambete a lava leswaku ku pfuneka un’wana, hayi yena n’wini.”—1 Vakorinto 10:24.

Armen, loyi a tshamaka eArmenia, u ri: “Ndyangu wa ka hina wu ndzi kombele leswaku ndzi tshika ku dzaha hikuva a swi wu vavisa. A ndzi nga swi lavi ku twa leswi va ndzi byelaka swona.” Loko a hlamusela leswi cinceke langutelo ra yena u ri: “Ku va ndzi kume vutivi bya Bibele ni ku va ndzi dyondza ku rhandza Yehovha, swi ndzi pfune leswaku ndzi tshika ku dzaha ni ku va ndzi swi xiya leswaku a swi nga vavisi mina ntsena kambe ni vanhu lava nga ekusuhi na mina.”

Vutivi bya le Bibeleni byi pfune Olaf, Jayavanth na Armen leswaku va tshika mukhuva lowu thyakeke lowu a wu vavisa vona ni van’wana. Va tshike ku dzaha hi leswi a va rhandza Yehovha ni leswi a va lava ku n’wi tsakisa, ku nga ri hi leswi a va tiva leswaku ku dzaha swi ni khombo. Nkoka wa rirhandzu wu kandziyisiwe eka 1 Yohane 5:3, leyi nge: “Hikuva ku rhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swa xona a swi tiki.” I ntiyiso leswaku ku yingisa milawu ya le Bibeleni a swi olovi minkarhi hinkwayo, kambe loko munhu a rhandza Xikwembu, ku yingisa a swi nge vi ndzhwalo.

Yehovha u tirhisa ntirho wo chumayela emisaveni hinkwayo leswaku a pfuna vanhu va timiliyoni leswaku va tshika kumbe va papalata ku va mahlonga ya fole. (1 Timotiya 2:3, 4) Ku nga ri khale Yehovha u ta tirhisa Mfumo wa yena lowu nga hulumendhe ya le tilweni lowu mufumi wa wona ku nga N’wana wakwe Yesu Kreste, loyi a nga ta herisa vaxavisi hinkwavo lava nga ni makwanga lava hlohlotelaka vanhu va timiliyoni leswaku va va mahlonga ya fole. U ta herisa ntungu wa ku dzaha kutani lava n’wi yingiseke, u ta va pfuxa va ri ni miri ni mianakanyo leyi hetisekeke.—Esaya 33:24; Nhlavutelo 19:11, 15.

Loko u ringeta ku tshika ku dzaha, u nga heli matimba. Loko u dyondza ku rhandza Yehovha ni ku tlangela ndlela leyi a ku langutaka ha yona ku dzaha, na wena u nga kuma xikhutazo lexi u xi lavaka leswaku u kota ku tshika. Timbhoni ta Yehovha ti tsakela ku ku pfuna leswaku u dyondza ni ku tirhisa milawu ya le Bibeleni. Tiyiseka leswaku loko u lava Yehovha a ku pfuna leswaku u tshika ku dzaha, u ta ku nyika matimba lawa u ma lavaka.—Vafilipiya 4:13.