TIMOTIYA u le ku fambeni hi ku hatlisa a suka ekaya naswona u swi langutele hi mahlongati ku vona leswi nga ta endleka. Vanghana vakwe a va rhangile, loko va ri karhi va hundza emasin’wini lawa a ma tiva swinene. Loko va ri karhi va famba hakatsongotsongo va hundze muti wa Listra, lowu a wu ri exintshabyanini. Timotiya a n’wayitela loko a ri karhi a ehleketa hi mana wakwe ni kokwana wakwe wa xisati, lava a va tinyungubyisa loko hi hala tlhelo va tengatenga mihloti, va ri karhi va n’wi languta a famba. Xana a fanele a hundzuluka a va lela ro hetelela?

Nkarhi ni nkarhi, muapostola Pawulo a a hundzuluka kutani a languta Timotiya a ri karhi a n’wayitela. Pawulo a a swi tiva leswaku Timotiya a fanele a hlula tingana leti a a ri na kona, kambe a a tsakile ku vona ndlela leyi jaha leri a ri tinyiketele ha yona. Timotiya a ha ri ntsongo, kumbexana a ha ri emalembeni ya va-20 naswona a n’wi xixima Pawulo a tlhela a n’wi rhandza. Sweswi Timotiya a ri eku landzeleni ka wanuna loyi wo tshembeka eka riendzo leri a ri ta teka tikhilomitara ta madzana. A va ta famba hi milenge ni hi byatso, va hlangavetana ni makhombo yo tala endleleni. Timotiya a nga tiyiseki leswaku a a ta tlhela a ri vona kaya rakwe.

I yini lexi endleke leswaku jaha leri ri hlawula ku hanya hi ndlela leyi? I vuyelo byihi lebyi veke kona hikwalaho ka leswi ri titsoneke swo karhi? Xana ripfumelo ra Timotiya ri nga hi pfuna njhani?

A hi tlheleleni endzhaku eka malembe mambirhi kumbe manharhu lama hundzeke, naswona hilaha swi vonakaka ha kona onge Timotiya u huma eListra. A ku ri ximutana lexi rhuleke naswona a xi ri etlhelo ka nambu. Swi nga ha endleka leswaku vanhu va kona a va xi tiva Xigriki, kambe a va vulavula Xilikawoniya. Siku rin’wana, eximutanini xexo ku ve ni hasahasa. Vakreste vambirhi lava nga varhumiwa, ku nga muapostola Pawulo ni munghana wakwe Barnaba va fike eIkoniya, ku nga doroba lerikulu leri nga ekusuhi na Listra. Loko va ri karhi va chumayela endhawini ya mani na mani, Pawulo u vone wanuna loyi a lamaleke loyi a kombiseke leswaku u ni ripfumelo leri tiyeke. Kutani Pawulo u n’wi horise hi singita!—Mintirho 14:5-10.

Vanhu vo tala va le Listra a va tshembela eka mintsheketo ya kwalaho ya leswaku ku ni vanhu lava a va tekiwaka tanihi swikwembu, lava tshameke va ta exifundzheni xexo enkarhini lowu hundzeke. Kutani hi xihoxo a va ehleketa leswaku Pawulo i Hermesi kasi Barnaba i Zewusi! Vakreste lava, lava titsongahataka va tsandzekile ku sivela vanhu leswaku va nga va gandzeli.—Mintirho 14:11-18.

Kambe eka vanhu va nga ri vangani eListra, xiendlakalo xexo a ku nga ri ku endza ka swikwembu; a va swi teka ku ri mhaka ya xiviri ni leyi hlamarisaka. Hi xikombiso, Yunisi wansati wa Muyuda loyi a tekiwe hi wanuna wa Mugriki loyi a a nga ri mupfumeri, * ku katsa ni mana wakwe, Luwisa, handle ko kanakana va yingisele Pawulo na Barnaba hi vukheta ni hi ntsako. Eku heteleleni, ku twakale mahungu lawa Muyuda un’wana ni un’wana a a lava ku ma twa—ya leswaku Mesiya u tile naswona u hetisise vuprofeta byo tala lebyi a byi vulavula hi yena eMatsalweni!

Ehleketa ndlela leyi Timotiya a khumbekeke ha yona hi riendzo ra Pawulo. Timotiya u dyondzisiwe ku rhandza Matsalwa yo kwetsima ya Xiheveru ku ‘sukela loko a ha ri ricece.’ (2 Timotiya 3:15) Ku fana ni mana  wakwe ni kokwa wakwe, a a swi vona leswaku Pawulo na Barnaba a va vulavula ntiyiso hi Mesiya. Nakambe ehleketa hi wanuna loyi a a lamarile loyi Pawulo a n’wi horiseke. Ku sukela loko Timotiya a ha ri ntsongo swi nga endleka leswaku u vone wanuna loyi eswitarateni swa Listra minkarhi yo tala. Sweswi Timotiya u vone wanuna loyi a famba ro sungula! A swi hlamarisi leswi Yunisi na Luwisa va veke Vakreste, na yena Timotiya u ve Mukreste. Ninamuntlha, vakokwana ni vatswari va nga dyondza swo tala eka Luwisa na Yunisi. Xana na wena u nga va xikombiso lexinene eka vantshwa?

Lava veke Vakreste eListra va nga ha va va tsakile loko va dyondza hi ntshembo lowu kumiwaka hi valandzeri va Kreste. Kambe va tlhele va dyondza leswaku ku va vadyondzisiwa a swi ta koxa swo karhi. Vayuda lava nga vakaneti vo huma eIkoniya ni le Antiyoka va te eximutanini xexo, kutani va kucetela vanhu va le Listra leswaku va pfukela Pawulo na Barnaba. Hi nkarhinyana, ntshungu lowu nga ni madzolonga wu hlasele Pawulo wu n’wi fayetela hi maribye. Wu n’wi fayeterile ku kondza a wela ehansi. Wu n’wi humesele ehandle ka muti leswaku a ta fela kona.—Mintirho 14:19.

Hambiswiritano, vadyondzisiwa va le Listra va ye eka Pawulo kutani va fika va n’wi rhendzela. Ehleketa ndlela leyi va titweke ha yona loko a pfuka kutani hi xivindzi a tlhelela eListra! Hi siku leri landzelaka, yena na Barnaba va fambile kutani va ya emutini wa Derbe leswaku va ya emahlweni va chumayela. Endzhaku ko endla vadyondzisiwa lavantshwa kwalaho, va kanye mbilu kutani va tlhelela eListra. Ku humelele yini loko va fika kwalaho? Rungula ri hi byela leswaku ‘va tiyise vadyondzisiwa, va va khutaza leswaku va tshama eripfumelweni.’ Ehleketa Timotiya a yingiserile, a pfule ni mahlo, loko Pawulo na Barnaba va ri karhi va dyondzisa Vakreste volavo leswaku ntshembo wa vona lowu vangamaka hi vumundzuku a wu ri wa nkoka ku tlula ndlela leyi va xanisekaka ha yona sweswi. Va te: “Hi fanele ku nghena emfun’weni wa Xikwembu hi mahlomulo yo tala.”—Mintirho 14:20-22.

Timotiya u n’wi vonile Pawulo loko a hanya hi ku pfumelelana ni marito wolawo, u langutane ni maxangu hi xivindzi leswaku a chumayela van’wana mahungu lamanene. Hikwalaho Timotiya a a swi tiva leswaku loko a landzela xikombiso xa Pawulo, vanhu va le Listra a va ta n’wi kaneta ni leswaku swi nga ha endleka ni tata wakwe a n’wi kaneta. Kambe, Timotiya a nga swi pfumelelanga sweswo leswaku swi n’wi cincisa xiboho lexi a xi endleke xo tirhela Xikwembu. Namuntlha, ku ni vantshwa vo tala vo fana na Timotiya. Hi vutlhari, va lava vanghana lava nga ni ripfumelo leri tiyeke, lava nga ta va khutaza ni ku va tiyisa. Nakambe a va pfumeleli nkaneto wu va tshikisa ku tirhela Xikwembu xa ntiyiso!

Hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni, swi nga ha endleka Pawulo u tlhele a va endzela endzhaku ka malembe mambirhi kumbe manharhu lama landzeleke. Ehleketa ndlela leyi ndyangu wa ka va Timotiya a wu tsake ha yona loko Pawulo a fika, kambe enkarhini wa sweswi a a famba na Silasi. Handle ko kanakana na yena Pawulo a a tsakile. A kota ku vona leswaku vanhu va amukele ntiyiso hikwalaho ka mbewu leyi a yi byaleke eListra. A ku ri na Luwisa swin’we ni n’wana wakwe Yunisi, lava sweswi a va ri vavasati vo tshembeka lava nga Vakreste, lava nga ni ‘ripfumelo leri nga riki na vukanganyisi’ leri a ri ri ra nkoka eka Pawulo. (2 Timotiya 1:5) Ku vuriwa yini hi Timotiya?

Pawulo u twe leswaku jaha leri ri sale ri endla nhluvuko endzhaku ka riendzo ra vona ro sungula. Timotiya a “ku vulavuriwa kahle ha yena hi vamakwavo,” ku nga ri eListra ntsena kambe ni le Ikoniya, laha ku ya kona swi tekaka kwalomu ka tikhilomitara ta 32 ku ya en’walunguvuxa. (Mintirho 16:2) Xana u swi endlise ku yini ku tiendlela ndhuma yo tano?

“Matsalwa yo kwetsima” lawa Timotiya a dyondzisiweke wona hi mana wakwe ni kokwa wakwe ku ‘sukela loko a ha ri ricece’ a ma katsa ndzayo leyi twisisekaka leyi kongomisiweke eka vantshwa. (2 Timotiya 3:15) Hi lexi xikombiso xin’wana: “Sweswi tsundzuka Mutumbuluxi wa wena Lonkulu emasikwini ya [vuntshwa] bya wena.” (Eklesiasta 12:1) Timotiya u teke marito wolawo ma ri ya nkoka swinene endzhaku ka loko a ve Mukreste. U vone leswaku ndlela leyinene yo tsundzuka Mutumbuluxi Lonkulu, a yi katsa ku chumayela mahungu lamanene hi Kreste N’wana wa Xikwembu. Hi ku famba ka nkarhi Timotiya u dyondze ku hlula tingana leti a ti n’wi sivela ku va ni xivindzi ni ku byela van’wana mahungu lamanene hi Yesu Kreste.

Vavanuna lava rhangelaka emavandlheni va xiye nhluvuko lowu Timotiya a a wu endla. Handle ko kanakana va tsakisiwe hi ku vona jaha leri ri ya emahlweni ri rhandza Yehovha ni ku khutaza van’wana. Kambe, xa nkoka swinene hileswaku Yehovha u xiye nhluvuko lowu Timotiya a wu endla. Xikwembu xi vule vuprofeta byin’wana lebyi a byi vulavula hi yena—kumbexana lebyi hlamuselaka ntirho lowu a ta wu endla emavandlheni yo tala. Loko Pawulo a endzile, u vone leswaku Timotiya a nga va mupfuni lonene loko va ri karhi va endla maendzo ya vurhumiwa. Vamakwerhu va le Listra va pfumerile. Va ri tlhandleke mavoko jaha leri, ku kombisa leswaku ri hlawuriwile eka xiavelo xo hlawuleka xa ntirho wa Yehovha Xikwembu.—1 Timotiya 1:18; 4:14.

Vona Timotiya hi tihlo ra mianakanyo, a a tsakile swinene hikwalaho ka leswi va kombiseke ndlela leyi va n’wi tshembaka ha yona hi ku n’wi nyika vutihlamuleri lebyi. A a tiyimisele ku famba. * Kambe, xana tata wa Timotiya loyi a a nga ri mupfumeri, u angule njhani eka xiavelo lexintshwa xa n’wana wakwe xo va mutirheli wa Mukreste loyi a fambafambaka? Kumbexana a a lava leswaku jaha rakwe ri endla swin’wana leswi hambaneke ni leswi ri swi hlawuleke. Ku vuriwa yini hi manana ni kokwana wa Timotiya? Xana a va tinyungubyisa hi jaha leri kambe va ringeta ku tumbeta leswaku va karhatekile hi vuhlayiseki bya rona? Sweswo swi tolovelekile.

Lexi hi tiyisekaka ha xona hileswaku Timotiya u fambile. Hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni ka xihloko lexi, u hlawule ku famba na muapostola Pawulo. Loko a suka eListra, goza rin’wana ni rin’wana leri a a ta ri teka a ri n’wi kongomisa lomu a a nga ku tivi, ekule ni le kaya. Endzhaku ko famba siku hinkwaro, vavanuna lava vanharhu va fike eIkoniya. Timotiya u sungule ku xiya ndlela leyi Pawulo na Silasi va wu hundziseleke ha yona nkongomiso lowu humaka eka huvo leyi fumaka ya le Yerusalema ni ndlela leyi va tirheke hi matimba ha yona ku tiyisa ripfumelo ra vapfumeri va le Ikoniya. (Mintirho 16:4, 5) Kambe wolawo a ko va masungulo.

Endzhaku ko endzela mavandlha ya le Galatiya, varhumiwa va tshike magondzo lama anameke, lama rhideriweke kahle ya le Rhoma kutani va famba tikhilomitara ta madzana va tsemakanya etintshaveni ta Frigiya va kongoma en’walungu, eku heteleleni va hambukela evupeladyambu. Loko va ri karhi va landzela nkongomiso wa moya lowo kwetsima wa Xikwembu, va fike eTrowasi kutani va khandziya xikepe va ya eMakedoniya. (Mintirho 16:6-12) Hi nkarhi wolowo, Pawulo u xiye ndlela leyi Timotiya a a n’wi pfuna ha yona. Pawulo u siye Timotiya eBeriya na Silasi. (Mintirho 17:14) U tlhele a rhuma Timotiya eTesalonika. Loko a fika kwalaho u kombise timfanelo leti a ti dyondzeke kutani a tiyisa Vakreste vo tshembeka.—1 Vatesalonika 3:1-3.

 Endzhaku Pawulo u tsale hi Timotiya a ku: “A ndzi na un’wana la nga ni mboyamelo wo fana ni wa yena loyi a nga ta swi khathalela hakunene swilo leswi khumbaka n’wina.” (Vafilipiya 2:20) A swi nga lo tiendlekela leswaku a va ni ndhuma yo tano. Timotiya u yi kume hileswi a a tirha hi matimba, a a titsongahata, a a tshembeka ni ku tiyisela hambiloko a ri eka swiyimo swo tika. Mawaku xikombiso lexi vantshwa va nga xi tekelelaka namuntlha! U nga tshuki u rivala leswaku hi wena u nga tiendlelaka vito lerinene. Loko u ri muntshwa, u ni lunghelo ro tiendlela vito lerinene hi ku rhangisa Yehovha Xikwembu evuton’wini bya wena ni ku tirhisana ni van’wana hi musa ni xichavo.

Ku hele malembe yo tlula 14, Timotiya a ri karhi a tirha ni munghana wakwe, muapostola Pawulo. U ve na Pawulo eka swiyimo leswinene ni leswi nga riki swinene. (2 Vakorinto 11:24-27) Hi nkarhi wun’wana, Timotiya u khotsiwile hikwalaho ka ripfumelo rakwe. (Vaheveru 13:23) U tlhele a rhandza vamakwerhu swi huma embilwini ku fana na Pawulo. Pawulo u n’wi tsalele a ku: “Ndzi tsundzuka mihloti ya wena.” (2 Timotiya 1:4) Ku fana na Pawulo, swi tikomba onge Timotiya u dyondze ku “rila ni vanhu lava rilaka,” a va twela vusiwana leswaku a kota ku va khutaza ni ku va chavelela. (Varhoma 12:15) Onge un’wana ni un’wana wa hina a nga dyondza ku endla tano!

A swi hlamarisi leswi hi ku famba ka nkarhi Timotiya a veke mulanguteri lonene wa vandlha ra Vukreste. Pawulo a nga n’wi nyikanga vutihlamuleri byo endzela mavandlha leswaku a va tiyisa ni ku va khutaza ntsena, kambe u tlhele a hlawula vavanuna lava fanelekaka ku va vakulu ni ku va malandza ya vutirheli.—1 Timotiya 5:22.

Pawulo a a n’wi rhandza swinene Timotiya, a a n’wi nyika ndzayo leyi pfunaka ni switsundzuxo hilaha tatana a endlaka hakona eka jaha rakwe. U khutaze Timotiya leswaku a tirhisa tinyiko leti a nga na tona ni ku ya emahlweni a endla nhluvuko. (1 Timotiya 4:15, 16) U khutaze Timotiya leswaku a nga pfumeleli vuntshwa byakwe hambi ku ri tingana swi nwi sivela ku seketela leswi nga swinene. (1 Timotiya 1:3; 4:6, 7, 11, 12) Pawulo u tlhele a n’wi pfuna hikwalaho ka leswi a a tshamela ku vabya, kumbexana a a twa ku vava ekhwirini.—1 Timotiya 5:23.

Ku fike nkarhi lowu Pawulo a a swi tiva leswaku u ta dlayiwa ha wona. U rhumele Timotiya papila ro hetelela. A ri ri ni marito lama khumbaka mbilu lama nge: “Endla hinkwaswo leswi u nga swi kotaka leswaku u ta eka mina hi ku hatlisa.” (2 Timotiya 4:9) Pawulo a a n’wi rhandza swinene Timotiya; u n’wi vitane “n’wana wa mina loyi a rhandzekaka ni loyi a tshembekaka eHosini.” (1 Vakorinto 4:17) Hi yona mhaka leyi a a lava leswaku a va swin’we ni munghana wakwe tanihi leswi a a ri kusuhi ni ku fa! Un’wana ni un’wana wa hina a nga tivutisa leswi, ‘Xana vanhu va ta eka mina leswaku ndzi ta va chavelela loko va ri ni swiphiqo?’

Xana Timotiya u swi kotile ku fika eka Pawulo ka ha ri ni nkarhi? A hi swi tivi. Kambe ha swi tiva leswaku minkarhi hinkwayo u endle hinkwaswo leswi a swi koteke leswaku a chavelela ni ku khutaza Pawulo ku katsa ni van’wana. Timotiya u hanye hi ku pfumelelana ni leswi vito rakwe ri vulaka swona, “Loyi A Chavaka Xikwembu.” Nakambe u hi vekele xikombiso lexinene xa ripfumelo lexi hi nga xi tekelelaka hina hinkwerhu, lavatsongo ni lavakulu.