Ku tikhoma swi katsa ku

• ka hi nga lavi swilo hi xihatla

• ka hi nga vi na magugu

• hetisisa leswi hi faneleke ku swi endla

• rhangisa swilaveko swa van’wana

Vana lava kotaka ku tikhoma va nga ha ala swilo swo biha hambiloko va vona onge swi nga va vuyerisa swa xinkarhana. Ku hambana na sweswo, vana lava nga kotiki ku tikhoma va tala

• ku va ni madzolonga

• ku va ni ntshikilelo

• ku dzaha kumbe ku tirhisa byala ni swidzidziharisi hi ndlela yo biha

• ku dya swakudya leswi nga riki na rihanyo

Ndzavisiso wun’wana wu kume leswaku vana lava kotaka ku tikhoma, a va tali ku va ni swiphiqo swa rihanyo kumbe swa timali loko se va kurile naswona va wu landzela swinene nawu. Ndzavisiso wolowo wu endle leswaku Profesa Angela Duckworth wa Yunivhesiti ya le Pennsylvania a vula marito lawa: “Ku tikhoma a swi bihanga nikatsongo.”

Dyondza ku ala naswona u yima hi rero.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e.”—Matewu 5:37.

Vana va nga ha hlundzuka kumbe va kalakala leswaku mutswari a va nyika leswi va swi lavaka, va nga ha endla sweswo exikarhi ka vanhu. Loko mutswari a nyika n’wana lexi a xi lavaka hileswi a vonaka a kalakala, u ta ya emahlweni a endla tano loko a lava xo karhi.

Hi hala tlhelo, loko mutswari a nga n’wi nyiki leswi a swi lavaka, n’wana u ta dyondza leswaku a hi mikarhi hinkwayo hi kumaka leswi hi swi lavaka. Dokodela David Walsh, u ri: “Hambileswi u nga ha ehleketaka leswaku vanhu lava kumaka xin’wana ni xin’wana va tsakile kambe ntiyiso hileswaku a va tsakanga. A ho va rhandza vana va hina loko hi va endla va kula va ri karhi va ehleketa leswaku mikarhi hinkwayo va ta kuma swilo hinkwaswo leswi va swi lavaka.” *

Loko u alela n’wana wa wena ku va ni xin’wana ni xin’wana swi ta n’wi olovela ku tikhoma loko se a kurile,  hi xikombiso, a nge pfumeli ku kuceteriwa ku tirhisa swidzidziharisi, ku endla timhaka ta masangu a nga si nghenela vukati kumbe ku endla swilo leswi nga ta n’wi vavisa kumbe ku vavisa van’wana.

N’wi pfune a vona vuyelo bya ku tikhoma hi ndlela leyinene ni leyi nga riki yinene.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Xin’wana ni xin’wana lexi munhu a xi byalaka, u ta tlhela a tshovela xona.”—Vagalatiya 6:7.

N’wana wa wena u fanele a twisisa leswaku munhu u tshovela leswi a swi byaleke kutani loko a tsandzeka ku tikhoma u ta va ni vuyelo byo vava. Hi xikombiso, loko n’wana wa wena a hlundzuka hi ku olova loko a karhatekile, swi nga ha endleka vanhu va n’wi papalata. Loko n’wana wa wena a tikhoma hambiloko va n’wi tlhontlha kumbe a swi ba hi makatla leswi vanhu va swi vulaka, vanhu va ta n’wi tsakela. Pfuna n’wana wa wena a twisisa leswaku swi ta n’wi fambela kahle evuton’wini loko a dyondza ku tikhoma.

Dyondzisa n’wana wa wena ku rhangisa swilo swa nkoka.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Tiyiseka hi swilo swa nkoka swinene.”—Vafilipiya 1:10.

Ku tikhoma a swo hi pfuna ntsena ku fularhela ku endla swo biha kambe swi katsa ku endla swilo leswinene hambiloko swi nga tsakisi ku swi endla. I swa nkoka ku dyondzisa n’wana wa wena leswaku hi swihi swilo leswi a faneleke a swi rhangisa naswona a hambeta a endla tano. Hi xikombiso, u fanele a rhanga hi ku endla ntirho wakwe wa xikolo ku ri kona a nga ta ya eku tlangeni.

N’wi vekele xikombiso lexinene.

NSINYA WA NAWU WA LE BIBELENI: “Ndzi mi vekele ntila, leswaku, hilaha ndzi endleke hakona eka n’wina, na n’wina mi endla hakona.”—Yohane 13:15.

N’wana wa wena u ta vona ndlela leyi u angulaka ha yona loko ku ri ni nchumu lowu ku khunguvanyisaka. Endla leswaku n’wana wa wena a swi vona leswaku swilo swi ta n’wi fambela kahle loko a tikhoma. Hi xikombiso, loko n’wana wa wena a endla swilo leswi ku karhataka, xana wa hlundzuka kumbe wa tikhoma?