Loko u feyila tinhlayo, u nga ha tibyela leswaku lexi u faneleke u xi endla i ku hlaya swinene. Loko swi nga ku fambeli kahle eka swa mitlango, u nga ha tibyela leswaku u fanele u praktisa swinene. Kambe eka swilo leswi hinkwaswo, lexi u faneleke u xi endla i ku etlela nkarhi lowu ringaneke. A hi kambisiseni leswaku hikwalaho ka yini.

•  Hikwalaho ka yini u fanele u etlela?

•  I yini lexi endlaka leswaku u nga etleli?

•  U nga swi kotisa ku yini ku etlela nkarhi lowu ringaneke?

•  Leswi tintangha ta wena ti swi vulaka

 Vativi va vula leswaku vantshwa vo tala va fanele va etlela tiawara to sukela eka nhungu ku ya eka khume. Hikwalaho ka yini swi ri swa nkoka ku etlela nkarhi lowu ringaneke?

•   Ku etlela swi endla leswaku u ehleketa kahle. Ku etlela swi endla leswaku byongo byi tirha kahle. Swi ta ku pfuna leswaku u pasa exikolweni, eka swa mitlango ni ku endla leswaku u lulamisa swiphiqo hi ndlela leyinene.

•   Ku etlela swi endla leswaku u tshama u tsakile. Vanhu lava nga etleliki va tala ku va ni swipfukela, va titwa va nga tsakanga kumbe va tshikilelekile naswona swa va tikela ku hanyisana ni van’wana.

•   Ku etlela swi ku endla u va muchayeri lonene. Xiviko xin’wana xa le United States xi kombisa leswaku vachayeri lava nga ni malembe ya 16 ku ya eka 24 va kumeka va endle nghozi hikwalaho ko twa vurhongo ku tlula vachayeri lava nga ni malembe ya 40 ku ya eka 59.

•   Ku etlela swi endla leswaku u va ni rihanyo lerinene. Ku etlela swi endla leswaku miri wa wena wu tirha kahle, wu vumba tisele tin’wana, timayisele ni ku endla leswaku misiha ya ngati yi tirha kahle. Ku etlela nkarhi lowu ringaneke swi endla leswaku u nga vi ekhombyeni ro nyuhela ngopfu, ku khomiwa hi vuvabyi bya chukele ni stroke.

 Hambileswi hi buleke hi vuyelo bya kona, vantshwa vo tala a va etleli nkarhi lowu ringaneke. Hi xikombiso, Elaine loyi a nga ni malembe ya 16 u ri:

 “Mudyondzisi u vutise vana etlilasini leswaku va etlela hi nkarhi muni. Vo tala va te va etlela kwalomu ka 2 ya matakuxa. Van’wana va ku hi 5 nimpundzu.” Ku lo va xichudeni xin’we ntsena lexi nga te xi etlela hi 9:30 nivusiku.”

 I yini leswi nga ku sivelaka ku etlela?

 Vuhungasi. “Swa olova ku va ndzi nga etleli, ndzi dya nkarhi kukondza ku va vusiku, ngopfungopfu loko ndzi ti humesile nimadyambu ni vanghana va mina.”—Pamela

 Vutihlamuleri. “Ndza swi rhandza ku etlela, kambe swa ndzi tikela ku etlela nkarhi lowu ringaneke hikuva ndzi tshama ndzi khomekile.”—Ana.

 Thekinoloji. “Foni ya mina hi yona yi endlaka leswaku ndzi nga etleli. Swa ndzi tikela ku nga yi khomi loko ndzi ri emubedweni.”—Anisa.

•   Kambisisa ndlela leyi u swi tekaka ha yona ku etlela. Bibele yi ri: “Voko leri teleke ku wisa ra antswa ku ri ni mavoko mambirhi lama teleke ntirho wa matimba ni ku hlongorisa mheho.” (Eklesiasta 4:6) Ku etlela swa boha. Loko u nga etleli, a wu nge wu endli kahle ntirho wa wena naswona a wu nge tiphini eka swa vuhungasi.

•   Kumisisa leswi endlaka u nga etleli. Hi xikombiso, xana mi hungasa kukondza ku va vusiku ni vanghana va wena? Xana u titwa u taleriwe hi homework ni mitirho ya le kaya? Xana selfoni ya wena yi endla leswaku u hundzisa nkarhi lowu u etlelaka ha wona kumbe ya ku pfuxa loko u etlele?

 Mhaka yo anakanyisisa ha yona: Ku hlula leswi endleka leswaku u nga etleli swa tika, kambe swi ta va ni vuyelo lebyinene. Swivuriso 21:5 yi ri: “Makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka.”

 I ntiyiso leswaku leswi nga pfunaka un’wana a swi nge n’wi pfuni un’wana. Hi xikombiso, van’wana va ri loko munhu a etlelanyana ninhlikanhi swi ta n’wi pfuna leswaku a etlela kahle nivusiku. Kambe van’wana va vula leswaku ku etlela ninhlikanhi swi endla leswaku va nga etleli nivusiku. Kuma leswi nga ku pfunaka. Swiringanyeto leswi landzelaka swi nga ku pfuna:

•   Tinyike nkarhi wo wisa. Loko u rhanga hi ku hungasa u nga si ya eku etleleni, swi nga endla leswaku u hatla u khoma hi vurhongo.

   “Swi kahle ku heta mitirho ya le kaya ni vutihlamuleri byin’wana ka ha ri ni nkarhi, u nga si ya eku etleleni leswaku u nga vileli hi swona loko u etlela.”—Maria

•   Hlela leswi u lavaka ku swi endla ka ha ri emahlweni. Ematshan’weni yo pfumelela swiyimo swa wena swi ku lawula, hlela leswi u faneleke u swi endla leswaku u kota ku etlela nkarhi lowu ringaneke.

   “Ndzi fanele ndzi etlela kwalomu ka tiawara ta nhungu masiku hinkwawo. Kutani loko ndzi lava ku hatla ndzi pfuka, ndza hlayela leswaku ndzi fanele ndzi etlela hi nkarhi muni.”—Vincent

•   Etlela hi nkarhi lowu fanaka. Wachi leyi nga endzeni ka miri wa wena yi ta ku pfuna, kambe ntsena loko u yi letela. Vativi va ringanyeta leswaku u fanele u etlela hi nkarhi lowu fanaka u tlhela u pfuka hi nkarhi lowu fanaka masiku hinkwawo. Swi ringete ku ringana n’hweti yin’we u vona leswaku u ta titwa njhani.

   “Loko u etlela hi nkarhi lowu fanaka vusiku byin’wana ni byin’wana, mianakanyo ya wena yi ta va yi phyuphyile eka siku leri landzelaka. Leswi swi ta ku pfuna leswaku u gingiriteka eka mitirho hinkwayo leyi u yi endlaka.”—Jared.

•   Ringanisela loko u hungasa. Bibele yi vula leswaku hi “ringanisela emikhuveni” naswona sweswo swi katsa leswi u swi endlaka hi nkarhi wa wena wo wisa.—1 Timotiya 3:2, 11.

   “A ndzi fanele ndzi hunguta vuhungasi bya mina nimadyambu. Loko ndzi nga hunguti nkarhi wa mina wo hungasa, swin’wana swa kayivela naswona mikarhi yo tala ku kayivela nkarhi wa mina wo etlela!”—Rebecca.

•   Tima foni ya wena! Loko ku sale kwalomu ka awara leswaku u ya eku etleleni, papalata ku nghena eka Internet kumbe ku rhumela vanghana va wena marungula. Entiyisweni, vativi van’wana va vula leswaku rivoni ra foni, ra TV kumbe ra tablet ri nga endla leswaku swi ku tikela ku etlela.

   “Vanhu va langutele leswaku u kumeka nkarhi hinkwawo eka foni. Kambe leswaku u etlela nkarhi lowu eneleke, u fanele u veka foni ya wena ekule.”—Julissa.