Лүк 20:1—47

20  Бер көнне Гайсә халыкны гыйбадәтханәдә өйрәтеп һәм яхшы хәбәрне игълан итеп йөргәндә, аның янына өлкән руханилар, канунчылар һәм өлкәннәр килделәр. 2  Алар аңа: «Синең боларны эшләргә ни хакың бар? Сиңа бу вәкаләтне кем бирде? Әйт безгә»,— диделәр.+ 3  Моңа ул болай диде: «Минем дә сезгә бер соравым бар, җавап бирегез: 4  Яхъяга суга чумдырырга* вәкаләт күктән яки кешеләрдән бирелгән булганмы?» 5  Шунда алар үзара фикер алыша башладылар: «Әгәр: „Күктән“,— дисәк, ул: „Алайса, ни өчен сез аңа ышанмадыгыз?“ — дип сорар. 6  Ә: „Кешеләрдән“,— дисәк, бар халык безне ташлар атып үтерәчәк, чөнки барысы Яхъяның пәйгамбәр булганына инанган».+ 7  Шуңа күрә алар кайдан икәнен белмибез дип әйттеләр. 8  Шунда Гайсә аларга: «Мин дә сезгә боларны эшләргә ни хакым барлыгын әйтмим»,— диде. 9  Шуннан соң ул халыкка мондый мисал китерде: «Бер кеше йөзем бакчасы утырткан+ һәм, аны йөзем үстерүчеләргә куллануга биреп, озак вакытка чит илгә киткән.+ 10  Йөзем җыю вакыты җиткәч, ул йөзем үстерүчеләр янына бер хезмәтчене алар аңа йөзем бакчасыннан җимешләр бирсеннәр өчен җибәргән. Әмма йөзем үстерүчеләр аны тотып кыйнаганнар да буш кул белән кайтарып җибәргәннәр.+ 11  Ләкин ул тагын бер хезмәтчене, инде башкасын җибәргән. Алар монысын да кыйнаганнар һәм, аны хур итеп,* буш кул белән кайтарып җибәргәннәр. 12  Ул өченчесен җибәргән. Алар аны да җәрәхәтләп, чыгарып ташлаганнар. 13  Шунда йөзем бакчасының хуҗасы болай дигән: „Нәрсә эшләргә инде? Яраткан улымны җибәрим.+ Бәлки, алар аны хөрмәт итәрләр“. 14  Ләкин йөзем үстерүчеләр аны күреп алгач, үзара фикер алыша башлаганнар: „Бу мирасчы. Мирас безнеке булсын өчен, аны үтерик“. 15  Шунда алар аны йөзем бакчасыннан өстерәп чыгарганнар да үтергәннәр.+ Йөзем бакчасының хуҗасы алар белән нәрсә эшләр? 16  Ул килеп, бу йөзем үстерүчеләрне үтерәчәк, ә йөзем бакчасын башкаларга тапшырачак». Моны ишеткәч, алар: «Андый хәл була күрмәсен!» — диделәр. 17  Ләкин ул аларга карап алды да болай диде: «Алайса, „Төзүчеләр кире каккан таш иң мөһим почмак ташы булып китте“+,— дигән сүзләр нәрсәне аңлата? 18  Шул таш өстенә егылган һәркем челпәрәмә киләчәк,+ ә таш үзе кемнең дә булса өстенә төшсә, аны сытачак». 19  Канунчылар һәм өлкән руханилар аның бу мисалны аларны күздә тотып китергәнен аңлады. Алар аны шунда ук тотып алырга теләде, әмма халыктан курыкты.+ 20  Аның артыннан игътибар белән күзәткәннән соң, алар аның янына кешеләр җибәрде. Бу кешеләр, Гайсәне хөкүмәт башлыгына тапшырыр өчен, бәйләнерлек берәр сүз әйтмәсме дип,+ тәкъва булып кыланырга тиеш булганнар. 21  Алар аңа болай диделәр: «Остаз, без синең дөрес сөйләгәнеңне һәм өйрәтүеңне, шулай ук кешеләрне аермыйча Аллаһы юлына хакыйкать буенча өйрәтүеңне беләбез. 22  Әйт әле, кайсарга салым түләү дөресме яки юкмы?» 23  Ләкин ул, аларның хәйләләрен белеп алып, болай диде: 24  «Миңа динар күрсәтегез. Монда кем күрсәтелгән һәм кемнең исеме язылган?» Алар: «Кайсарныкы»,— дигәч, 25  ул аларга: «Шулай булгач, кайсарныкын — кайсарга,+ ә Аллаһыныкын Аллаһыга бирегез»,— дип әйтте.+ 26  Алар аның халык алдында сөйләгән сүзләренә бәйләнерлек бер нәрсә дә таба алмадылар һәм, аның җавабына хәйран калып, тынып калдылар. 27  Аннан соң аның янына үлеләрнең терелүен инкяр итүче саддукейларның+ кайберләре килде һәм мондый сорау бирде:+ 28  «Остаз, Муса безгә болай дип язган: „Берәр өйләнгән кеше бала калдырмыйча үлсә, энесе аның хатынына өйләнеп, шул абыйсына нәсел булдырырга тиеш“.+ 29  Менә җиде бертуган бар иде. Аларның беренчесе өйләнде һәм бала калдырмыйча үлеп китте. 30  Аннан соң икенчесе, 31  ә шуннан өченчесе, шулай итеп җидесе дә шул хатынга өйләнде. Барысы да үлде һәм берсе дә бала калдырмады. 32  Ахырда хатын да үлеп китте. 33  Үлеләр терелгәч, ул кайсысының хатыны булачак? Җидесе дә аңа өйләнгән иде бит». 34  Гайсә аларга болай диде: «Бу дөнья төзелешенең балалары өйләнәләр һәм кияүгә чыгалар, 35  ә киләчәк дөнья төзелешендәге тормышка һәм үледән терелүгә ирешергә лаек булучылар өйләнмәячәк тә, кияүгә дә чыкмаячак.+ 36  Алар инде үлмәячәк, чөнки фәрештәләрдәй булачак, һәм, терелү балалары булганга, алар Аллаһы балалары булачак. 37  Ә үлгәннәр терелә икәнен Муса да күрсәткән, ул янып торган куак турында сөйләгәндә,+ Йәһвәне „Ибраһим Аллаһысы, һәм Исхак Аллаһысы, һәм Ягъкуб Аллаһысы“ дип атаган.+ 38  Ул — үлеләрнең түгел, ә тереләрнең Аллаһысы, чөнки аның өчен барысы да тере».+ 39  Кайбер канунчылар моңа: «Остаз, син яхшы әйттең»,— диделәр 40  һәм башка бернәрсә турында сорарга батырчылык итмәделәр. 41  Ә ул аларга болай диде: «Ни өчен Мәсих — ул Давыт улы диләр?+ 42  Давыт үзе Зәбур китабында болай дип әйткән бит: „Йәһвә минем Хуҗама: „Мин дошманнарыңны аяк астыңа салганчы, 43  утыр минем уң ягымда“+,— дигән“. 44  Шулай итеп, Давыт аны „Хуҗам“ дип атый. Алайса, ничек соң ул аның улы була ала?» 45  Бөтен халык аны тыңлап торганда, ул шәкертләренә болай диде: 46  «Озын киемнәр киеп йөрергә һәм базар мәйданнарында үзләрен сәламләүләрен яратучы канунчылардан сакланыгыз. Алар синагогаларда алгы урыннарны, кичке мәҗлесләрдә иң хөрмәтле урыннарны яраталар,+ 47  тол хатыннарның йортларын* талыйлар һәм кешеләр күрсен дип,* озак итеп дога кылалар. Алар тагы да катырак җәза алачак».

Искәрмәләр

^ Яки «суга батырып алырга».
^ Яки «оятка калдырып».
^ Яки «милкен».
^ Яки «акланыр өчен».

Искәрмәләр

өлкән руханилар: Мт 2:4 кә аңлатманы кара.

канунчылар: Мт 2:4 кә аңлатманы кара.

өлкәннәр: Мт 16:21 гә аңлатманы кара.

мисал: Яки «гыйбрәтле хикәя». (Мт 13:3 кә аңлатманы кара.)

куллануга биреп: Мт 21:33 кә аңлатманы кара.

озак вакытка: Бу сүзтезмәне явыз йөзем үстерүчеләр турындагы ачык мисалда Лүк кенә өстәгән. (Мт 21:33 һәм Мк 12:1 дәге параллель хәбәрләр белән чагыштыр.)

иң мөһим почмак ташы: Мт 21:42 гә аңлатманы кара.

кайсарга: Мт 22:17 гә аңлатманы кара.

динар: Кайсарның сурәте төшерелгән римлыларның бу көмеш тәңкәсе римлылар яһүдләрдән җыйган еллык «салымны» түләр өчен кулланылган булган (Мт 22:17, 19; Лк 20:22). Гайсә көннәрендә авыл хуҗалыгы эшчесенә 12 сәгать эшләгәне өчен бер динар түләгәннәр. Һәм Мәсихче Грек Язмаларында еш кына динар берәр хезмәт я товар бәясен күрсәтер өчен кулланыла (Мт 20:2; Мк 6:37; 14:5; Ач 6:6). Исраилдә төрле бакыр һәм көмеш тәңкәләр, шул исәптән Тирда сугылган көмеш тәңкәләр, кулланышта булган; соңгылары гыйбадәтханә хакына салым түләр өчен кулланылган. Әмма римлылар җыйган салымны түләр өчен, кешеләр, күрәсең, кайсарның сурәте төшерелгән көмеш динарны кулланган. (Сүзлекне һәм Ә14 кушымт. кара.)

күрсәтелгән һәм... исеме язылган: Мт 22:20 гә аңлатманы кара.

кайсарныкын — кайсарга: Монда һәм параллель урыннарда Мт 22:21 һәм Мк 12:17 дә язылган җавабында гына Гайсә Рим императорын искә ала. «Кайсарныкын» бирү хөкүмәт башкарган хезмәт өчен түләүне, шулай ук андый хакимиятләргә күрсәтелергә тиеш хөрмәт һәм чагыштырмача буйсынуны үз эченә ала (Рм 13:1—7).

Аллаһыныкын Аллаһыга: Мт 22:21 гә аңлатманы кара.

бирегез: Мт 22:21 гә аңлатманы кара.

үлеләрнең терелүен: Монда кулланылган грек сүзе ана́стасис сүзгә-сүз «күтәрелү; тору» дигәнне аңлата. Бу сүз Мәсихче Грек Язмаларында якынча 40 тапкыр үлеләрнең терелтелүенә карата кулланыла (Мт 22:23, 31; Лк 20:33; Рс 4:2; 24:15; 1Кр 15:12, 13). Септуагинтада Иш 26:19 да ана́стасис сүзенең фигыль формасы кулланыла; ул «Синең үлеләрең яшәр» сүзтезмәсендә «яшәргә» дигән еврей фигылен күрсәтә. (Сүзлекне кара.)

саддукейларның: Лүк хәбәрендә саддукейлар монда гына искә алына. (Сүзлекне кара.) Бу исем (грекча саддука́йос), күрәсең, Садыйк (Септуагинтада еш кына Садду́к дип языла) исеме белән бәйле. Садыйк Сөләйман көннәрендә баш рухани итеп куелган булган һәм аның токымнары, күрәсең, гасырлар буе руханилар булып хезмәт иткән (1Пат 2:35).

энесе: Мт 22:24 кә аңлатманы кара.

хатынга өйләнде: Мк 12:21 гә аңлатманы кара.

Бу дөнья төзелешенең: Грек сүзе айо́н «гасыр» дигән төп мәгънә йөртә; ул ниндидер хәл-вакыйгаларны я билгеле бер вакыт аралыгы, чор я гасырның үзенчәлекләрен аңлатырга мөмкин. Бу контекстта ул хәзерге дөнья төзелешен күрсәтә. (Мт 12:32; Мк 10:30 га аңлатмаларны һәм сүзлектән «Дөнья төзелеш(ләр)е» кара.)

балалары: Яки «кешеләре». Сүзгә-сүз «уллары». Бу контекстта «угыл» дигәнне аңлаткан грек сүзе киңрәк мәгънәдә кулланыла. Аның монда ир-атларны да, хатын-кызларны да аңлатканын кияүгә чыгалар дип тәрҗемә ителгән грек сүзенең кулланылуы күрсәтә; бу төшенчә хатын-кызларга карата кулланыла. Шушы контекстта «бу дөнья төзелешенең балалары» дигән сүзтезмә, күрәсең, хәзерге дөнья төзелешенә хас тормыш рәвешен алып барган һәм карашларны чагылдырган кешеләрне күрсәтүче идиоманы белдерә.

киләчәк дөнья төзелешендәге: Грек сүзе айо́н «гасыр» дигән төп мәгънә йөртә; ул ниндидер хәл-вакыйгаларны я билгеле бер вакыт аралыгы, чор я гасырның үзенчәлекләрен аңлатырга мөмкин. Монда ул Аллаһы идарәсе астында булачак дөнья төзелешен аңлата; ул вакытта үледән терелү булачак. (Мт 12:32; Мк 10:30 га аңлатмаларны һәм сүзлектән «Дөнья төзелеш(ләр)е» кара.)

балалары: Сүзгә-сүз «уллары». «Угыл» дигәнне аңлаткан грек сүзе бу шигырьдә ике мәртәбә очрый. Кайбер контекстларда ул «угыл» дигән мәгънә белән генә чикләнми, ә киңрәк мәгънәдә кулланыла. (Лк 20:34 кә аңлатманы кара.)

Муса да күрсәткән: Мк 12:26 га аңлатманы кара.

Йәһвәне „Ибраһим Аллаһысы...“ дип атаган: Яки «„Ибраһим Аллаһысы... Йәһвә“,— дигән». Монда Гайсә аңлатканча, Муса Йәһвәне ыруг башлыкларының, алар инде күптән үлгән булса да, Аллаһысы дип атый. Бу шигырьдәге өземтә Чг 3:6 дан алынган. Моңа кадәрге шигырьләр (Чг 3:4, 5) күрсәткәнчә, сөйләүче — «Йәһвә», һәм Чг 3:6 да Йәһвә Мусага болай ди: «Мин ата-бабаларыңның Аллаһысы — Ибраһим Аллаһысы, Исхак Аллаһысы һәм Ягъкуб Аллаһысы». Ул вакытта Ибраһим инде 329 ел, Исхак 224 ел, ә Ягъкуб 197 ел үле булган. Шулай да Йәһвә: «Мин аларның Аллаһысы идем»,— дип түгел, ә: «Мин аларның Аллаһысы»,— дип әйткән. Еврей Язмаларындагы бу контекст «Яңа дөнья тәрҗемәсе»ндә ни өчен Йәһвә исеменең кулланылганына сәбәпләрнең берсе булып тора. (Б1 кушымт. һәм Б3 кушымт. кереш сүз; Лк 20:37 кара.)

аның өчен барысы да тере: Яки «аның карашыннан барысы да тере». Изге Язмалар буенча, Аллаһыдан читләшеп яшәгән тере кешеләр аның карашыннан үле (Эф 2:1; 1Тм 5:6). Ә Аллаһының хупланган хезмәтчеләре, үлсәләр дә, Йәһвәнең карашыннан әле дә тере, чөнки аның аларны үледән терелтү нияте, һичшиксез, үтәләчәк (Рм 4:16, 17).

Йәһвә: Монда өземтә итеп китерелгән Зб 110:1 дә Аллаһының дүрт тартык еврей хәрефе белән бирелгән исеме (ЙҺВҺ) еврей телендәге төп нөсхәдә очрый. Әмма А5 кушымт. аңлатылганча, Изге Язмаларның күпчелек тәрҗемәләрендә, Яңа Васыятьтә, хәтта Еврей Язмаларыннан китерелгән өземтәләрдә дә, Аллаһының исеме кулланылмый. Күпчелек Изге Язмаларда «Раббы» сүзе кулланыла. Шулай да, Б кушымт. күрсәтелгәнчә, Изге Язмаларның кайбер тәрҗемәләрендә Мәсихче Грек Язмаларында төп текстта Йәһвә, Яхве, יהוה (ЙҺВҺ, тетраграмматон), зур хәрефләр белән РАББЫ һәм АДОНАЙ (Аллаһы исеме урынына куелган икәнен күрсәтә) дип языла. XVII гасырда бастырылган «Яков патша тәрҗемәсе»нең кайбер чыгарылышларында бу шигырьдә һәм Зб 110:1 өземтә итеп китерелгән Мәсихче Грек Язмаларының башка өч урынында зур хәрефләр белән «РАББЫ» диелгән (Мт 22:44; Мк 12:36; Рс 2:34). Аннан соңгы чыгарылышларда да шулай диелгән. Ул тәрҗемәнең Еврей Язмаларында «РАББЫ» сүзе, еврей телендәге төп нөсхәдә Аллаһы исеменең кая торганын күрсәтер өчен, кулланыла. Димәк, Мәсихче Грек Язмаларында да «РАББЫ» дип язылганда, бу тәрҗемәчеләрнең анда сүз Йәһвә турында бара дип уйлаганнарын күрсәтә. Шунысы да игътибарга лаек: «Яков патша тәрҗемәсенең яңа чыгарылышы»нда (беренче тапкыр 1979 елда чыккан) Еврей Язмаларыннан китерелгән өземтәләрдә, «РАББЫ» сүзе Аллаһы исемен күрсәткән бар урыннарда, «РАББЫ» сүзе кулланыла.

базар мәйданнарында: Мт 23:7 гә аңлатманы кара.

алгы урыннарны: Мт 23:6 га аңлатманы кара.

Медиаматериал

Синагогадагы алгы урыннар
Синагогадагы алгы урыннар

Бу видеороликта күрсәтелгән синагога өлешчә Гамладагы беренче гасыр синагогасының калдыкларына нигезләнеп ясалган. Гамла шәһәре Гәлиләя диңгезенең төньяк-көнчыгышына таба якынча 10 км ераклыкта урнашкан. Беренче гасырдагы синагогаларның калдыклары гына сакланып калган, шуңа күрә аларның нинди булганы төгәл билгеле түгел. Бу видеороликта, күрәсең, ул вакыттагы күп синагогаларда булган кайбер үзенчәлекләр күрсәтелә.

1. Синагогадагы алгы, ягъни иң яхшы, урыннар сөйләүче торган мәйданчыкта я аның янында урнашкан булгандыр.

2. Бу мәйданчыкта Язмалардан өзекләр укылган. Төрле синагогаларда мәйданчык төрле урында була алган.

3. Стеналар буендагы урыннарга җәмгыятьтәге дәрәҗәле кешеләр утыргандыр. Башкалар идәндәге камыш паласларга утыргандыр. Гамладагы синагогада, күрәсең, дүрт рәт утыру урыны булган.

4. Изге төргәкләр сакланылган шкаф сыман тартма арткы стена буенда торгандыр.

Синагогадагы утыру урыннары анда килүчеләргә кайберәүләрнең дәрәҗәсе башкаларныкыннан югарырак икәнен һәрвакыт хәтерләтеп торгандыр. Гайсәнең шәкертләре еш кына кем югарырак икәне турында бәхәсләшкән булган (Мт 18:1—4; 20:20, 21; Мк 9:33, 34; Лк 9:46—48).

Кичке мәҗлесләрдә хөрмәтле урыннар
Кичке мәҗлесләрдә хөрмәтле урыннар

Беренче гасырда кешеләр гадәттә табын янында яткан килеш ашаганнар. Һәр кеше сул терсәген мендәргә куеп, уң кулы белән ашаган. Грекларның һәм римлыларның йоласы буенча, гадәти аш бүлмәсендә тәбәнәк өстәл тирәли өч ятак торган. Римлылар андый аш бүлмәсен триклиний (грек теленнән алынган латин сүзе; грек телендә мәгънәсе «өч ятаклы бүлмә») дип атаган. Андый бүлмәләрдә гадәттә 9 кеше, һәр ятакта өчешәр, ятып ашаган. Шулай да анда күбрәк кешене сыйдырыр өчен озынрак ятаклар куллана башлаганнар. Аш бүлмәсендәге һәр урын төрле дәрәҗәгә ия булган дип саналган. Ятакларның берсе дәрәҗә буенча иң түбән (А), икенчесе уртача дәрәҗәле (Ә) һәм өченчесе иң хәрмәтле (Б) булган. Ятаклардагы урыннар төрле дәрәҗәле булган. Ятактагы кеше үзенең уң ягында ятучыдан дәрәҗәсе буенча югарырак, ә сул ягындагы кешедән түбәнрәк дип саналган. Рәсми мәҗлестә хуҗа гадәттә түбән дәрәҗәле ятактагы беренче урынга (1) яткан. Урта ятактагы өченче урын (2) хөрмәтле урын булган. Яһүдләрнең бу йоланы ни дәрәҗәдә үзләштергәне билгеле булмаса да, Гайсә, үз шәкертләрен басынкылыкка өйрәткәндә, шул йоланы искә алган.

ИЗГЕ ЯЗМАЛАР. ЯҢА ДӨНЬЯ ТӘРҖЕМӘСЕ (ӨЙРӘНҮ БАСМАСЫ)
Лүк 20
татар
Изге Язмаларны онлайн укыгыз
https://cms-imgp.jw-cdn.org/img/p/1001070103/univ/art/1001070103_univ_sqr_xl.jpg
nwtsty