Uheni wake: Soni zingakupangiska kuti utondeke kuŵa na ŵabwezi ŵawemi panji kumanya vinthu vinandi.

 Uwemi wake: Nyengo zinyake soni ni ziwemi waka. Zingakovwira kuti ughanaghanirengepo dankha pambere undayowoye, uwoneseskenge ivyo vikuchitika kweniso kuti utegherezge makora ivyo vikuyowoyeka.

 Fundo yakukhozga: Chifukwa chakuti soni ni suzgo lakukhalilira yayi, ntchamachitiko kutonda suzgo ili. Nkhani iyi yikovwirenge umo ungachitira.

•  Manya icho chikukuchitiska soni

•  Ivyo ungachita

•  Ivyo ŵanyinu ŵakuyowoya

 Soni zingakuchitiska kuti uŵe na wofi kuyowoyeskana na ŵanthu maso na maso. Ivi vingakupangiska kuti ujiwonenge nga kuti uli wekha mu chipinda cha mdima bii. Ivi vingaŵa vyakofya chomene. Kweni usange ungamanya icho chikukuchitiska soni, ungawamo kuti palije chifukwa chakuchitira wofi. Wona viyelezgero vitatu ivi.

•   Wofi wakwamba: “Nkhumanya yayi chakuti ningayowoya.”

   Unenesko: Ŵanthu ŵakukumbuka chomene umo wachitira nawo vinthu m’malo mwa unandi wa vinthu ivyo wayowoya nawo. Ungachepeska soni usange ukutegherezga, na kulongora kuti ukuŵikako nadi mahara ku ivyo ŵakuyowoya.

   Fundo yakuti ughanaghanirepo: Kasi iwe ukutemwa mubwezi nju? Uyo wakutemwa kuti wayowoyenge waka yekha panji uyo wakutegherezga para ukuyowoya nayo?

•   Wofi ŵachiŵiri: “Ŵanthu ŵangamba kuvuka nane.”

   Unenesko: Mulimose umo vingaŵira, ŵanthu ŵayowoyenge nipera umo ŵakukuwonera, kwali ndiwe wasoni panji yayi. Ndipo ungachepeska wofi kweniso kupangiska ŵanthu kuti wakuwonenge mwakwenelera, usange ukuleka kujibisa umo uliri nadi.

   Fundo yakuti ughanaghananirepo: Usange ukughanaghana kuti waliyose wakukuwona mwambura kwenelera, kasi vingaŵa kuti ndiwe ukuwona ŵanyako mwambura kwenelera?

•   Wofi Ŵachitatu: “Nikhozgekenge soni para nabudiska chinthu chinyake.”

   Unenesko: Waliyose wakubudiska nyengo zinyake. Ndipo ungachepeska wofi uwu usange ukuzomera ivyo wabudiska na kulongora kuti nawe ukubudiska vinthu vinyake.

   Fundo yakuti ughanaghanirepo: Kasi ukukondwa kuchezga na ŵanthu awo ŵakuzomerezga kuti nawo ŵakubudiska vinthu vinyake?

 Kasi ukumanya? Ŵanthu ŵanyake ŵakughanaghana kuti ŵalije soni chifukwa chakuti ŵakutumizgirana mameseji na ŵanthu ŵanandi. Kweni unenesko ngwakuti wamunthu ungasanga ŵabwezi ŵanadi para mukuyowoyeskana maso na maso. Sherry Turkle uyo ni nkhwantha ya vya wongo kweniso tekinoloje wali kulemba kuti: “Para mwaŵanthu mukuwonana kweniso kuyowoyeskana maso na maso, chikuŵa chipusu kuti muŵe paubwezi.” a

•   Leka kujiyaniska na ŵanyako. Vikuthemba kuti wamunthu uŵe wakutemwa kuyowoyayowoya yayi. M’malo mwake, ukwenera kuŵikapo waka mtima kuti uchepeskeko soni kuti usange ŵabwezi kweniso umanye vinthu vinandi.

   “Kulimbana na kuyowoya vinthu vinandinandi yayi, panji kuchita vinthu vyakujiwoneska pa gulu la ŵanyako. Ungajiphara waka kuti ndiwe njani ku awo ŵakuleka kukumanya, panji na kufumbapo tumafumbo tupusu tuchoko waka.”—Alicia.

   Fundo ya mu Baibolo: “Waliyose wapime mulimo wake, apo ndipo waŵenge na chifukwa chakukondwera pa iyo yekha, kwambura kujiyaniska na munthu munyake.”—Ŵagalatiya 6:4.

•   Uwoneseskenge. Wona umo ŵanthu awo ŵakutemwa kuchezga ŵakuchitira kuti ŵambe kudumbiskana na ŵanyawo. Ntchivichi chikuŵawovwira? Kasi ni vichi ivyo vikovwira yayi? Kasi ni maluso wuli agho ukuwona kuti ghangakovwira?

   “Ukwenera kuwoneseska na kusambirako ku ŵanthu awo vikuŵasuzga yayi kusanga ŵabwezi. Ukwenera kuwona umo ŵakuchitira kweniso ivyo ŵakuyowoya para ŵasangana waka kakwamba na munthu.”—Aaron.

   Fundo ya mu Baibolo: “Nga umo chisulo chikunolera chisulo chinyake, ndimo munthu nayo wakunolera mubwezi wake.”—Zintharika 27:17.

•   Ufumbenge mafumbo. Ntchiwemi kufumbanga mafumbo, chifukwa kanandi ŵanthu ŵakutemwa kuti ŵayowoyenge maghanoghano ghawo pa vinthu vinyake. Ndipo ivi vikovwira kuti ŵanthu ŵaleke kuŵika chomene maghanoghano pa iwe.

   “Kunozgekerathu kungakovwira kuti uleke kufipa chomene mtima. Nyengo zinyake unganozgerathu mafumbo panji nkhani izo ungakayowoya kuti para wasangana na munthu wachilendo, wofi ukaŵe uchoko.”—Alana.

   Fundo ya mu Baibolo: “Kulaŵiska pa ivyo imwe mukukhumba pera yayi, kweniso ivyo ŵanyinu ŵakukhumba.”—Ŵafilipi 2:4.