Kafukufuku wakulongora kuti ŵanthu awo ŵakuwonga ŵakuŵa ŵakukondwa kweniso ŵakuŵa ŵa umoyo uwemi, ŵakuzizipizga masuzgo ndipo ŵakuŵa paubwezi wakukhora na ŵanji. Nkhwantha yinyake zina lake Robert A. Emmons yikati munthu wakuwonga “wakuvikilirika ku mikhaliro iyo yingamupweteka nga ni sanji, kusunga vyakusingo, uryezi, na ukali.” a

 Kasi ŵana ŵakusanga phindu wuli usange mbakuwonga? Pa kafukufuku uyo ukatora vyaka vinayi ndipo ŵakasandanga ŵawukirano 700, ŵakasanga kuti awo ŵakaŵa ŵakuwonga ni viŵi yayi kubekera mayeso, kugwiliskira ntchito munkhwala wakutimbanizga wongo, panji kuŵa na nkharo yiheni.

•   Mtima wakuti ndivyo nkhwenera kale kupokera, ungatondeska munthu kuŵa wakuwonga. Ŵana ŵanandi ŵakuwona kuti vinthu viwemi ivyo ŵakuchitirika ndivyo ŵakwenelera nakale. Ntchakusuzga kuti munthu waŵe wakuwonga para wakuwona kuti vyawanangwa ivyo wapokera ndivyo weneranga nakale kupokera.

   Nakuti ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ndiwo mtima ŵali nawo. Mama munyake zina lake Katherine wakati: “Charu chikusambizga kuti munthu wakwenera kuŵa na chilichose icho wakukhumba. Pa intaneti tikuwona vithuzi vya vinthu ivyo charu chikuti ‘tikwenera’ kuŵa navyo ndipo chikutichiska kuti tikwenera kuŵa ŵakwamba kugura vinthu ivi.”

•   Ŵana ŵangasambira kuwonga kufuma waka pawanichi. Mama munyake zina lake Kaye wakati: “Ŵana ŵakuchita kusambira. Ntheura para tikuŵasambizga makhaliro ghawemi uku ŵachali ŵachoko, vingaŵa nga kuti tikujinthilira tumakuni ku mbewu mwakuti yikure yakunyoloka makora.”

•   Ŵasambizgani ivyo ŵakwenera kuyowoya. Nanga ŵangaŵa ŵana ŵachoko ŵangasambira kuyowoya kuti tawonga para munthu waŵapa chawanangwa panji waŵalongora lusungu. Apo ŵakukura na kuŵa ŵalara, ŵalutilirenge kulongora kuwonga kufumira pasi pa mtima para ŵanthu ŵaŵachitira viwemi.

   Fundo ya mu Baibolo: “Longorani kuti muli ŵakuwonga.”—Ŵakolose 3:15.

   “Muzukuru withu wa vyaka vitatu wakutemwa kuyowoya kuti ‘nawonga,’ kweniso ‘wakupempha’ para wakukhumba timovwireko chinyake. Iyo wakasambira kuchita nthena kufuma ku ŵapapi ŵake. Umo ŵapapi ŵake ŵakuchitira vinthu kweniso umo ŵakulongolera kuwonga vikumusambizga kuti nayo wawongenge.”—Jeffrey.

•   Ŵasambizgani ivyo ŵakwenera kuchita. Mungaphalira ŵana ŵinu kuti ulendo unyake para munthu waŵapa chawanangwa ŵazakalembe mazgu ghakuwonga pa kapepara na kumupa. Nyengo zinyakeso mungachita makora kuŵagaŵira ntchito ŵana ŵinu, ivi vingaŵawovwira kumanya ntchito iyo yikuŵapo kuti panyumba pawonekenge makora kweniso vyose viŵe m’malo ghake.

   Fundo ya mu Baibolo: “Uyo wakupeleka wakukondwa chomene kuluska uyo wakupokera.”—Milimo 20:35.

   “Ŵana ŵithu ŵaŵiri ŵakovwirapo ntchito za panyumba nga nkhunozga na kuphika chakurya, na ntchito zinyake. Ivi vikuŵawovwira kuti ŵamanye ntchito iyo taŵapapi tikuŵa nayo, ndipo ŵakwamba kuwonga chomene ivyo tikuŵachitira.”—Beverly.

•   Ŵasambizgani umo ŵakwenera kuwonera vinthu. Yezgelerani kuti mtima wakuwonga uli nga ni mbewu ndipo yikukura mu dongo liwemi ilo tingaliyelezgera na kujiyuyura. Ŵanthu ŵakujiyuyura ŵakumanya fundo yakuti ŵakukhumbikwira wovwiri wa ŵanji kuti vinthu vyende, ndipo ivi vikuŵapangiska kuwonga ŵanji chifukwa cha wovwiri uwo ŵapokera.

   Fundo ya mu Baibolo: “Muŵe ŵakujiyuyura na kuwona ŵanyinu kuti ŵakumuluskani. Kulaŵiska pa ivyo imwe mukukhumba pera yayi, kweniso ivyo ŵanyinu ŵakukhumba.”—Ŵafilipi 2:3, 4.

   “Nyengo zinyake tikuchitanga maseŵera gha ‘kuwonga’ para tikurya chakurya cha namise. Waliyose wakulongosoranga chinthu icho wakuwonga pa zuŵa ilo. Ivi vikovwira kuti waliyose waghanaghanenge viwemi, na vyakukhozga, m’malo mwa kujighanaghanira yekha na kughanaghana viheni.”—Tamara.

 Chitani ivi: Ŵani chiyelezgero chiwemi. Ŵana ŵakusambira luŵiro chomene kuwonga para ŵakumupulikani mwaŵapapi mukuwonga ŵanji pafupipafupi, kweniso para mukuŵawonga ŵana ŵinu.