1, 2. Longosorani ivyo Yesu wakacita pamanyuma pa Paska mu 33 C.E.

 YIKAŴA mise pa Nisani 14 mu caka ca 33 C.E. Yesu na ŵasambiri ŵake ŵakaŵa kuti ŵamalizga waka kukondwelera Paska, ilo likaŵakumbuska umo Ciuta wakawombolera ŵasekuru ŵawo ku wuzga ku Eguputo. Kweni ŵasambiri ŵake ŵakugomezgeka ŵakalindizganga “kuwombokwa kwamuyirayira.” Macero ghake, Mulongozgi wawo wambura kwananga wakaŵa kuti wazamukomeka na ŵalwani ŵake. Kweni Ciuta wakazgora nyifwa iyi kuŵa thumbiko. Ndopa izo Yesu wakathiska zikapeleka lufura lwakuti ŵanthu ŵawombokwe ku kwananga na nyifwa.—Heb. 9:12-14.

² Kuti tileke kuluwa cawanangwa ici, Yesu wakambiska Cikumbusko cakuti cicitikenge caka na caka, ico cili kunjira m’malo gha Paska. Wakatora cingwa cambura nthukumusi na kucimenya, ndipo pakucipeleka ku ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka 11, wakati: “Ici cikwimira thupi lane ilo lipelekekenge cifukwa ca imwe. Lutilirani kucita ici kuti munikumbukenge.” Ndimo wakacitiraso na nkhombo ya vinyo liswesi, ndipo wakaŵaphalira kuti: “Nkhombo iyi yikwimira phangano liphya cifukwa ca ndopa zane, izo zithiskikenge cifukwa ca imwe.”—Luka 22:19, 20.

3. (a) Kasi nchivici ico cikasintha Yesu wakati wafwa? (b) Kasi tikwenera kughanaghanirapo mafumbo wuli ghakukhwaskana na lurombo lwa Yesu ulo luli pa Yohane 17?

³ Phangano la Dango, ilo likaŵa pakati pa Ciuta na ŵana ŵa Israyeli, likaŵa pafupi kumara. Phangano liphya, la pakati pa Yehova na ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakuphakazgika, ndilo likaŵa kuti linjirenge m’malo ghake. Yesu wakaghanaghaniranga comene umo mtundu uphya wauzimu uwu ukhalirenge. Mtundu wa Israyeli wakuthupi ukaŵa wakugaŵikana comene pa kasopero na pa kakhaliro, ndipo ici cikatukiskanga zina lituŵa la Ciuta. (Yoh. 7:45-49; Mil. 23:6-9) Mwakupambana na mtundu uwu, Yesu wakakhumbanga  kuti ŵalondezgi ŵake ŵaŵenge ŵakukolerana mwakuti ŵateŵeterenge lumoza kuti ŵapeleke ucindami ku zina la Ciuta. Ntheura, kasi Yesu wakacita vici? Wakapeleka lurombo lwakupulikikwa makora comene, ulo munthu waliyose wangawona kuti ni mwaŵi kuliŵazga. (Yoh. 17:1-26; wonani cithuzithuzi cakwamba.) Pakuwona vinthu ivyo vyacitika kumanyuma, kasi Ciuta wazgora lurombo lwa Yesu? Kweniso tikwenera kujisanda na kujifumba kuti: “Kasi nkhucita vinthu mwakukolerana na lurombo ulu?”

4, 5. (a) Kasi tikusambirapo vici pa mazgu ghakwamba gha lurombo lwa Yesu? (b) Kasi Yehova wakazgora wuli pempho la Yesu lakukhwaskana na munthazi mwake?

⁴ Yesu wakayowoya mpaka usiku comene, ndipo wakasambizga ŵasambiri ŵake vinthu vyakuzirwa vyakufuma kwa Ciuta. Kufuma apo, wakinuska maso ghake kucanya na kulomba kuti: “Ŵadada, ora liza; pelekani ucindami kwa mwana winu, mwakuti mwana winu wamupani ucindami, mwakuyana na umo mwamupira mazaza pa ŵanthu wose, mwakuti wose awo imwe mwamupa, iyo waŵape umoyo wamuyirayira. . . . Namupani ucindami pa caru capasi, cifukwa namalizga mulimo uwo mukanipa kuti nicite. Ntheura sono, Ŵadada, nicindikani pamoza na mwaŵene na ucindami uwo nkhaŵa nawo pamoza na imwe pambere caru cindaŵeko.”—Yoh. 17:1-5.

⁵ Wonani ivyo Yesu wakaŵika pakwamba mu lurombo lwake. Cikuru comene nchakuti Awiske ŵa kucanya ŵapike ucindami, ndipo ici cikukolerana na pempho lakwamba mu lurombo lwake lwakuwonerapo, lakuti: “Ŵadada, zina linu lituŵiskike.” (Luka 11:2) Cinyake ico Yesu wakafipiranga mtima, ni vinthu vyakukhumbikwa ku ŵasambiri ŵake, mwakuti “waŵape umoyo wamuyirayira.” Kufuma apo, Yesu wakapempha kuti: “Ŵadada, nicindikani pamoza na mwaŵene na ucindami uwo nkhaŵa nawo pamoza na imwe pambere caru cindaŵeko.” Yehova wakamupa njombe yikuru Mwana wake wakugomezgeka yakuluska ivyo wakalomba. Wakapa Yesu “zina lakuluska” la mungelo waliyose.—Heb. 1:4.

6. Kuti ŵapositole ŵasange umoyo wamuyirayira, kasi ŵakeneranga kucita vici, ndipo tikumanya wuli kuti ŵakacita makora pa nkhani iyi?

⁶ Kweniso Yesu wakalomba za ivyo taŵanthu ŵakwananga tikwenera kucita kuti tiŵe ŵakwenelera kupokera cawanangwa ca umoyo wamuyirayira. (Ŵazgani Yohane 17:3.) Yesu wakati tikwenera kulutilira ‘kumanya’ Ciuta na Khristu. Nthowa yimoza yakucitira nthena, nkhusambira vinandi vyakukhwaskana na Yehova na Mwana wake kwizira mu ivyo tikuwona na kupulika. Nthowa yinyake yakuzirwa iyo tikumanyira Ciuta nkhulondezga ivyo tikusambira vyakukhwaskana na iyo. Ŵapositole ŵakalondezga ulongozgi uwu, cifukwa Yesu wakalutizga lurombo lwake, wakati: “Mazgu agho mukanipa ine naŵapa, ndipo ŵaghapokera.” (Yoh. 17:8) Kweni kuti ŵasange umoyo wamuyirayira, ŵakeneranga kulutilira kughanaghanirapo pa mazgu gha Ciuta na kulondezga mazgu agha mu umoyo wawo wa zuŵa na zuŵa. Kasi ŵapositole ŵakugomezgeka ŵakacita makora pa nkhani iyi mpaka paumaliro wa umoyo wawo wa pa caru capasi? Enya. Tikumanya fundo iyi cifukwa mazina ghawo ghali kulembeka pa malibwe 12 gha lufura lwa Yerusalemu Muphya wa kucanya.—Uvu. 21:14.

7. Kasi ‘kumanya’ Ciuta cikung’anamuraci, ndipo cifukwa wuli nchakuzirwa?

⁷ Kuyana na nkhwantha za ciyowoyero ca Cigiriki, lizgu ilo lili kung’anamulika kuti “ŵakwenera kumumanyani” lingang’anamulikaso kuti “ŵakwenera kulutilira kumumanyani.” Ntheura, mazgu ghakuti ‘ŵakwenera kumumanya’ Ciuta ghakung’anamura kuti  ŵakwenera kulutilira kumanya vinandi vyakukhwaskana na iyo. Kweni ici cikukhumba kuti ticite vinandi kuluska kumanya waka mikhaliro yake na khumbo lake. Tikulongora kuti tikumumanya Yehova para tikumutemwa comene kweniso para tikutemwa Ŵakhristu ŵanyithu. Baibolo likulongosora kuti: “Uyo wakuleka kutemwa wandafike pa kumumanya Ciuta.” (1 Yoh. 4:8) Ntheura, tikulongora kuti tikumumanya Ciuta para tikumupulikira. (Ŵazgani 1 Yohane 2:3-5.) Ni mwaŵi ukuru comene kuŵa yumoza wa ŵanthu awo ŵakumanya Yehova. Kweni nga umo vikaŵira na Yudasi Isikariyoti, ubwezi wapadera uwu ungamara. Tiyeni tifwilirepo kuti ubwezi uwu ulutilire. Para vyaŵa nthena, tizamuŵa ŵakwenelera kupokera cawanangwa cikuru ca umoyo wamuyirayira.—Mat. 24:13.

8, 9. Nchivici ico Yesu wakafipiranga mtima comene apo wakacitanga uteŵeti wake wa pa caru capasi, ndipo nkhaluso wuli ka cisopa ako iyo wakwenera kuti wakakana?

⁸ Para tikuŵazga lurombo ulo luli pa Yohane 17, vikulongolerathu kuti Yesu wakatemwanga ŵapositole ŵake na ise wuwo. (Yoh. 17:20) Kweniso tikwenera kumanya kuti ciponosko cithu ndico Yesu wakuŵika pakwamba yayi. Cilato cake cikuru, kufuma pakwamba mpaka paumaliro wa uteŵeti wake wa pa caru capasi, cikaŵa cakuti watuŵiske na kupeleka ucindami ku zina la Awiske. Mwaciyelezgero, mu sunagoge la mu Nazarete, apo wakapharazganga vya mulimo uwo wakatumika, Yesu wakaŵazga mu mpukutu wa Yesaya kuti: “Mzimu wa Yehova uli pa ine, cifukwa wali kuniphakazga kuti nipharazge makani ghawemi ku ŵakavu.” Tikukayika yayi kuti Yesu wakalizunura mwakupulikikwa makora zina la Ciuta apo wakaŵazganga vya mulimo uwu.—Luka 4:16-21.

⁹ Kuyana na mdauko wa Ŵayuda, ŵalongozgi ŵa cisopa ŵakamba kukanizga ŵanthu kuzunura zina la Ciuta kale comene pambere Yesu wandize pa caru capasi. Tili ŵakusimikizga kuti Yesu wakakana kaluso kambura kufuma mu malemba aka. Wakaphalira awo ŵakamususkanga, kuti: “Niza mu zina la Ŵadada, kweni mukunipokelera cara; usange munyake wangiza mu zina la iyomwene, mbwenu mumupokelerenge.”  (Yoh. 5:43) Kufuma apo, mazuŵa ghacoko waka pambere wandafwe, Yesu wakayowoya ico wakafipiranga mtima comene. Wakalomba kuti: “Ŵadada, cindikani zina linu.” (Yoh. 12:28) Ntheura, nchakuzizika yayi kuwona kuti mu lurombo lwake lose ulo tikudumbiskana pano, Yesu wakalongora kuti wakafipiranga mtima zina la Awiske.

10, 11. (a) Kasi Yesu wakasambizga vici vya Awiske? (b) Kasi ŵasambiri ŵa Yesu ŵakupharazga na cilato wuli?

¹⁰ Yesu wakalomba kuti: “Navumbura zina linu ku ŵanthu awo mukanipa kufuma mu caru. Ŵakaŵa ŵinu, ndipo mukaŵapeleka kwa ine, ndipo ŵasungilira mazgu ghinu. Kweniso ine niliso mu caru cara, kweni iwo ŵali mu caru ndipo ine nkhwiza kwa imwe. Ŵadada Ŵatuŵa, ŵavikilirani cifukwa ca zina linu ilo mwanipa ine, mwakuti ŵaŵenge ŵamoza umo ise tiliri.”—Yoh. 17:6, 11.

¹¹ Yesu wakacita vinandi kuti wamanyiske ŵasambiri ŵake zina la Awiske kuluska kulizunura waka. Yesu wakaŵawovwira kumanya ivyo zina la Ciuta likwimira. Kuti likwimira mikhaliro yakukondweska ya Ciuta na umo wakucitira vinthu na ise. (Ex. 34:5-7) Cinyakeso nchakuti, kucanya uko wali, Yesu wacali kovwira ŵasambiri ŵake kupharazga zina la Yehova pa caru cose. Na cilato wuli? Wakukhumba kuti ŵasambiri ŵanandi ŵize mu gulu la Yehova pambere umaliro wa mgonezi uheni uwu undize. Kufuma apo, Yehova wazamujipangira zina apo wazamucitapo kanthu kuti wawombore ŵakaboni ŵake ŵakugomezgeka.—Ezek. 36:23.

12. Kasi ni vinthu wuli vitatu ivyo vikukhumbikwa kuti ticite makora mulimo withu wakuponoska umoyo?

¹² Apo Yesu wakaŵa pa caru capasi, wakafwilirapo comene kovwira ŵasambiri ŵake kuti ŵamalane na mauteciteci ghawo. Ici cikaŵa cakukhumbikwa kuti ŵacite makora mulimo uwo Yesu wakambiska. Yesu wakalomba kuti: “Umo mukanitumira ine mu caru, naneso nkhuŵatuma iwo mu caru.” Yesu wakadidimizga vinthu vitatu vyakukhumbikwa kuti ŵasambiri ŵake ŵacite makora mulimo wakuponoska umoyo uwu. Cakwamba, wakalomba kuti ŵasambiri ŵake ŵaleke kuŵa ku cigaŵa ca caru ca Satana. Caciŵiri, wakalomba kuti ŵatuŵiskike, mwa kulondezga unenesko wa Mazgu gha Ciuta. Cacitatu, Yesu wakalomba mwakuwerezgawerezga kuti ŵasambiri ŵake ŵaŵe ŵakukolerana mu citemwa nga umo iyo wakaŵira na Awiske. Ici cikukhumba kuti tijisandenge. Waliyose wa ise wakwenera kujifumba kuti: ‘Kasi nkhucita vinthu mwakuyana na vinthu vitatu ivyo Yesu wakalomba?’ Pakuyowoya cifukwa ico wakalombera vinthu ivi, Yesu wakati “mwakuti caru cigomezge kuti imwe mukanituma.”—Ŵazgani Yohane 17:15-21.

13. Kasi lurombo lwa Yesu lukazgoreka wuli mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira?

¹³ Ukaboni wakuti lurombo lwa Yesu lukazgoreka tikuwusanga mu buku la Milimo ya Ŵapositole. Mu mpingo wakwambilira mukaŵa Ŵakhristu Ŵaciyuda na Ŵamitundu, ŵasambazi na ŵakavu, ŵazga na mabwana ghawo. Ici cikate cipangiskenge kuti ugaŵikane. Ndipouli, wose ŵakaŵa ŵakukolerana mwakuti ŵakayaniskika na viŵaro vya thupi la munthu ndipo Yesu wakaŵa mutu wa thupi ili. (Efe. 4:15, 16) Ni munthondwe kuti ŵanthu ŵakolerane nthena mu caru ca Satana cakugaŵikana ici. Yehova ndiyo wakwenera kulumbika pa nkhani iyi, pakuti ndiyo wakacita ici kwizira mu mzimu wake utuŵa.—1 Kor. 3:5-7.

14. Kasi lurombo lwa Yesu lwazgoreka wuli mazuŵa ghano?

¹⁴ Cacitima nchakuti umoza uwu ukamara ŵapositole ŵakati ŵafwa. M’malo mwake, nga umo vikayowoyekera, ucigaluka ukuru  ukanjira. Ici cikapangiska kuti paŵe mphatuka zinandi Zacikhristu cautesi. (Mil. 20:29, 30) Kweni mu caka ca 1919, Yesu wakafwatura ŵalondezgi ŵake ŵakugomezgeka ku wuzga wa cisopa cautesi na kuŵawunganya pamoza mu ‘cakukakira cakufikapo ca umoza.’ (Kol. 3:14) Kasi mulimo wawo wa kupharazga wakhwaska wuli caru? Ŵa “mberere zinyake” ŵakujumpha 7 miliyoni, ŵakufuma “mu mitundu yose na mafuko na ŵanthu na malulimi,” ŵaguzikira ku ŵakuphakazgika ŵa Ciuta ndipo wose ni mskambo umoza. (Yoh. 10:16; Uvu. 7:9) Ili ni zgoro lakukondweska la lurombo lwa Yesu lwakuti, “kuti caru cimanye kuti [imwe a Yehova] mukanituma ndipo mukuŵatemwa iwo umo mukunitemwera ine.”—Yoh. 17:23.

15. Kasi Yesu wakaŵalombera vici ŵasambiri ŵake ŵakuphakazgika?

¹⁵ Pambere wandalombe, Yesu wakacindika ŵapositole ŵake, wakacita phangano na iwo lakuti ŵazakawuse lumoza na iyo mu Ufumu wake. (Luka 22:28-30; Yoh. 17:22) Kufuma apo, wakalombera wose awo ŵazamuŵa ŵasambiri ŵake ŵakuphakazgika, wakati: “Ŵadada, nkhukhumba kuti awo mwanipa, nawo ŵaŵenge pamoza na ine uko ine nili, mwakuti ŵawonenge ucindami uwo mwanipa, cifukwa imwe mukanitemwa pambere caru cindazikike.” (Yoh. 17:24) Mberere zinyake za Yesu zikucita sanji yayi na njombe ya ŵakuphakazgika, kweni zikukondwa. Lekani Ŵakhristu ŵaunenesko mbakukolerana.

16, 17. (a) Kasi Yesu wakayowoya fundo wuli pakumalizga lurombo lwake? (b) Kasi ise tasimikizga kucita vici?

¹⁶ Cifukwa ca ŵaliska ŵawo, ŵanthu ŵanandi mu caru ici ŵakuwona yayi ukaboni wakuti Yehova wali na ŵanthu ŵake ŵakukolerana awo ŵakumumanya nadi. Ndimo vikaŵiraso mu nyengo ya Yesu. Ntheura wakamalizga lurombo lwake na mazgu ghacitemwa agha, wakati: “Ŵadada Ŵarunji, caru cindafike nadi pa kumumanyani imwe; kweni ine nafika pa kumumanyani imwe, ndipo aŵa ŵafika pa kumanya kuti imwe mukanituma. Ndipo naŵamanyiska zina linu ndipo nilimanyiskenge, mwakuti citemwa ico mwanitemwa naco ciŵenge mwa iwo ndipo ine mu umoza na iwo.”—Yoh. 17:25, 26.

¹⁷ Tose tikukhorwa kuti Yesu wakucita vinthu mwakukolerana na lurombo lwake. Pakuŵa Mutu wa mpingo, Yesu wacali kutovwira kupharazga zina na khumbo la Ŵawiske. Mphanyi talutilira kupulikira languro lake lakuti tipharazge na kuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. (Mat. 28:19, 20; Mil. 10:42) Kweniso tiyeni tisungilire umoza withu. Para tikucita nthena, ndikuti tikukolerana na ivyo Yesu wakalomba, tikupeleka ucindami ku zina la Yehova, kweniso tikondwenge kwamuyirayira.