1, 2. (a) Kasi ni ulongozgi wuli uwo Solomoni wakatumika kuti walembere ŵawukirano? (b) Cifukwa wuli ulongozgi wa Solomoni ukuŵakhwaska Ŵakhristu awo ŵali na vyaka 50 panji kujumphirako?

CIUTA wakatuma Themba Solomoni kuti liphalire ŵawukirano kuti: “Kumbuka Mlengi wako mu mazuŵa gha uphya wako, ghandafike mazuŵa ghaheni.” Kasi “mazuŵa ghaheni” ni vici? Solomoni wakayowoya mazgu ghakuyelezgera pakulongosora mazuŵa ghaheni gha ucekuru. Wakayowoya vya kumbwambwantha kwa mawoko, malundi ghambura nkhongono, nchende, kulaŵiska na kupulika mwakusuzgikira, mbuha, na kwenda mwakusindama. Nchiwemi yayi kulindilira kuti nyengo iyi yikwane dankha ndipo tizakambenge kuteŵetera Yehova.—Ŵazgani Mupharazgi 12:1-5.

² Ŵakhristu ŵanandi awo ŵali na vyaka 50 panji kujumphirako ŵacali na nkhongono. Ŵangaŵa kuti ŵali na nyivwi kweni ŵandafike mu mazuŵa ghaheni agho Solomoni wakalongosora. Kasi Ŵakhristu aŵa ŵangasanga candulo na ulongozgi uwo ukapelekeka ku ŵawukirano, wakuti: “Kumbuka Mlengi wako”? Kasi mazgu agha ghakung’anamuraci?

3. Kasi cinyake ico cikukhumbikwa pakukumbuka Mlengi withu nchivici?

 ³ Nangauli tingaŵa kuti tateŵetera Yehova kwa vyaka vinandi, kweni nchakuzirwa kuti nyengo na nyengo tighanaghanirengepo pa umo Mlengi withu waliri. Kasi umoyo ngwakuzizwiska yayi? Umo vyamoyo vili kulengekera, nchakuzizika comene ku ŵanthu. Yehova wali kutipa vinthu vyakupambanapambana, ntheura nchamacitiko kukondwa na umoyo. Para tikughanaghanirapo pa cilengiwa ca Yehova, tikukumbuka citemwa cake, vinjeru na nkhongono zake. (Sal. 143:5) Kweni cinyake ico cikukhumbikwa pakukumbuka Mlengi withu nkhughanaghanira ivyo ise tikwenera kumucitira. Para tikughanaghanirapo, tikuŵikapo mtima kuti tilongore kuwonga Mlengi withu mwa kumuteŵetera mwakukwana umoyo withu wose.—Muph. 12:13.

4. Ni fumbo wuli ilo Ŵakhristu awo ŵakumanya vinandi ŵangajifumba, ndipo cifukwa wuli?

⁴ Pakuŵa munthu uyo wakhala kwa vyaka vinandi, mukwenera kuti mukumanya vinthu vinandi. Ntheura, mukwenera kujifumba fumbo lakuzirwa ili lakuti, ‘Kasi nicitengeci pa umoyo wane sono apo nicali na nkhongono?’ Pakuŵa Mkhristu uyo wakumanya vinandi, muli na mwaŵi wapadera comene. Mungaphalirako ŵawukirano vinthu ivyo mwasambira kwa Yehova. Mungakhozga ŵanji usange mungaŵaphalirako vyakucitika ivyo mwasangwa navyo pakuteŵetera Ciuta. Themba Davide likalomba kuti liŵe na mwaŵi wa kucita nthena. Likalemba kuti: “A Ciuta, mwandisambizga kwamba ku wanici wane . . . Nanga mphakucekura ine na kuŵa na mbuha, A Ciuta, mungandisidanga, ndisuke ndipharazge nkhongono zinu ku nthanga yinyake.”—Sal. 71:17, 18.

5. Kasi Ŵakhristu ŵalara mu vyaka ŵangasambizga wuli ŵanji ivyo iwo ŵasambira?

⁵ Kasi mungaŵagaŵirako wuli ŵanji vinjeru ivyo mwavisanga kwa vyaka vinandi? Mungacema ŵateŵeti ŵa Ciuta awo mbawukirano kuti ŵize ku nyumba yinu na kucezga nawo vinthu vyakukhozga. Mungaŵapempha kuti mwende nawo mu uteŵeti kuti ŵawone cimwemwe ico muli naco pakuteŵetera Yehova. Elihu wa mu nyengo yakale wakati: “Ghayowoye mazuŵa, unandi wa vilimika ndiwo usambizge vinjeru.” (Job 32:7) Mpositole Paulosi wakaciska Ŵakhristu ŵanakazi awo ŵakaŵa ŵalara mu vyaka kuti ŵakhwimiskenge ŵanji kwizira mu ivyo ŵakuyowoya na kucita. Wakalemba kuti: “Ŵanakazi ŵalara nawo ŵaŵenge . . . ŵasambizgi ŵa ivyo ni viwemi.”—Tito 2:3.

6. Cifukwa wuli Ŵakhristu awo ŵakumanya vinandi mbakukhumbikwa?

⁶ Usange ndimwe Mkhristu uyo wakumanya vinandi, manyani kuti mungacita vinandi. Ghanaghanirani ivyo mukumanya sono vyeneivyo mukavimanyanga yayi vyaka 30 panji 40 ivyo vyajumpha. Mukumanya umo mungalondezgera fundo za mu Baibolo pa umoyo winu. Tikukayika yayi kuti muli na luso lwa kusambizga ŵanji unenesko wa mu Baibolo mwakucontha mtima. Usange ndimwe mulara, mukumanya kovwira ŵabali awo ŵapuluka. (Gal. 6:1) Panji mukumanya kulaŵilira milimo ya mpingo, madipatimenti gha pa ungano, panji mulimo wa kuzenga Nyumba za Ufumu. Mungaŵa kuti mukumanya umo mungaciskira ŵadokotala kuti ŵacizgenge kwambura ndopa. Nanga ni para mwasambira sonosono unenesko, mukumanya vinthu vinandi comene pa umoyo. Mwaciyelezgero, usange muli na ŵana, ndikuti mukumanya vinandi pa kalelero ka ŵana. Ŵakhristu awo mbalara mu vyaka, ŵangakhwimiska comene ŵanthu ŵa Yehova para ŵakusambizga, kudangilira, na kuŵakhozga.—Ŵazgani Job 12:12.

7. Kasi ni vinthu wuli vyakuzirwa ivyo Ŵakhristu ŵalara mu vyaka ŵangasambizga ŵaciwukirano?

⁷ Kasi mungacita wuli kuti mucite vinandi?  Panji mungasambizga ŵaciwukirano umo ŵangacitira kuti ŵambiske na kucitiska masambiro gha Baibolo. Usange ndimwe mudumbu, mungapeleka masacizgo ku nchembere pa umo zingacitira vinthu vyauzimu uku zikupwelelera ŵana ŵawo ŵacokoŵacoko. Usange ndimwe mubali, mungasambizga ŵabali ŵaciwukirano kuti ŵayowoyenge nkhani mwakuthukutera na kupharazga makani ghawemi mwakucontha mtima. Mungaŵalongora umo mukucitira pakwendera ŵabali na ŵadumbu awo mbacekuru kuti muŵakhwimiske mwauzimu. Nanga ni para mulije nkhongono izo mukaŵa nazo kale, muli na mwaŵi wa kusambizga ŵaciwukirano. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Ucindami wa ŵapungwe ndi nkhongono zawo, ndipo utozi wa ŵacekuru ndi mbuha zawo.”—Zinth. 20:29.

8. Kasi mpositole Paulosi wakacita vici apo wakaŵa mulara mu vyaka?

⁸ Mpositole Paulosi wakalutilira kucita vinandi pakuteŵetera Ciuta nanga nkhu ucekuru wake. Pa nyengo iyo wakafumanga mu jele ku Romu ca mu 61 C.E., wakaŵa kuti wacita umishonale kwa vyaka vinandi ndipo wakhumbenge mphanyi wakakhala mu Romu na kupharazga mwenemumo. (2 Kor. 11:23-27) Ŵabali ŵa mu Romu mphanyi ŵakakondwa comene na wovwiri wake. Kweni Paulosi wakawona kuti cikaŵa cakwenelera kuti wakapharazgeso kunyake. Wakalutilizga mulimo wake wa umishonale lumoza na Timote na Tito. Ŵakaluta ku Efeso, kufuma apo ku Kerete, kweniso panji ku Makedoniya. (1 Tim. 1:3; Tito 1:5) Tikumanya yayi usange wakafika ku Spain, kweni wakakhumbanga kukafikako.—Rom. 15:24, 28.

9. Mphawuli apo Petrosi wakwenera kuti wakasamira uko kukakhumbikwanga ŵapharazgi? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.)

⁹ Mpositole Petrosi wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vyakujumpha 50 apo wakasamiranga uko kukakhumbikwanga ŵapharazgi. Tikumanya wuli? Usange vyaka vyake vikayananga na vya Yesu, panji usange wakaŵako mulara, wakwenera kuti wakaŵa na vyaka pafupifupi 50 apo wakakumana na ŵapositole ŵanyake mu Yerusalemu mu 49 C.E. (Mil. 15:7) Ivi vikati vyajumphapo, Petrosi wakaluta ku Babuloni. Tikukayika yayi kuti wakaluta ku malo agha kuti wakapharazgire Ŵayuda ŵanandi awo ŵakakhalanga ku malo agha. (Gal. 2:9) Wakaŵa ku malo agha apo wakalembanga kalata yake yakwamba, cadera mu 62 C.E. (1 Pet. 5:13) Cingaŵa cakusuzga kukhala mu caru cacilendo, kweni Petrosi wakalutilira kuŵa wacimwemwe pakuteŵetera Yehova nangauli wakaŵa mulara mu vyaka.

10, 11. Yowoyani cakucitika ca munthu munyake mulara mu vyaka uyo wakaluta kukateŵetera uko ŵapharazgi mbacoko.

¹⁰ Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵanandi awo ŵali na vyaka 50 panji kujumphirako, ŵakuwona kuti ŵangateŵetera Yehova mu nthowa ziphya cifukwa cakuti vinthu vyasintha pa umoyo wawo. Ŵanyake ŵasamira uko ŵapharazgi mbacoko. Mwaciyelezgero, Robert wakalemba kuti: “Muwoli wane na ine tikaŵa na vyaka vya m’ma 50 apo tikamanyira kuti tili na mwaŵi. Mwana withu wakaŵa kuti wafumapo kale pa nyumba, ŵapapi ŵithu awo tikaŵapweleleranga ŵakaŵa kuti ŵafwa, kweniso tikaŵa na ciharo cicoko waka. Tikawona kuti usange tingaguliska nyumba yithu, tingasanga ndalama izo zingakwana kuwezga ngongoli iyo tikazengera nyumba iyi, na kutovwira mpaka apo nizamwambira kupokera ndalama zane za penshoni. Tikapulika kuti ku Bolivia kuli ŵanthu ŵanandi awo ŵakuzomera kusambira Baibolo kweniso kuti mitengo ya vinthu njakukhira. Ntheura, tikasama. Cikaŵa cakusuzga comene kuzgoŵera cikaya ciphya. Cilicose cikaŵa cakupambana na ivyo tikazgoŵera ku North America. Kweni tikatumbikika cifukwa ca kufwilirapo.”

¹¹ Robert wakasazgirapo kuti: “Sono tikutangwanika na vinthu vyauzimu pera. Ŵanji awo  tikasambiranga nawo Baibolo ŵali kubapatizika. Mbumba yinyake iyo tikasambiranga nayo Baibolo njikavu comene ndipo yikukhala mu muzi uwo uli pa mtunda wa makilomita ghanandi. Kweni sabata yiliyose, ŵamumbumba iyi ŵakwenda kwiza ku maungano mu tawuni. Ghanaghanirani waka cimwemwe ico tikuŵa naco para tikuwona umo mbumba iyi yikucitira makora ndiposo kuti mwana wawo mulara wamba kucita upayiniya.”

12, 13. Yowoyani cakucitika ca Mkhristu uyo wakamba kuteŵetera Yehova mu cigaŵa ca ciyowoyero cinyake wakati wafiska vyaka vyakupumulira pa nchito.

¹² Mipingo na magulu gha viyowoyero vinyake ghangasanga candulo cikuru comene na ivyo ŵabali na ŵadumbu ŵalara mu vyaka ŵangacita. Kweniso upharazgi unganozga comene mu vigaŵa ivi. Mwaciyelezgero, Brian wakalemba kuti: “Ine na muwoli wane tikaŵavya vyakucita nkhati nafiska vyaka 65 vyakupumulira pa nchito ku Britain. Ŵana ŵithu ŵakaŵa kuti ŵafumapo pa nyumba, ndipo nkhanandi viŵi yayi apo tikasanganga ŵakunweka ŵakuti tisambirenge nawo Baibolo. Mbwenu nkhakumana na munthu wa ku China, uyo wakagwiranga nchito ku yunivesite ya mu caru cithu. Wakazomera kwiza ku maungano, ndipo nkhamba kusambira nayo Baibolo. Pakati pajumpha masabata ghacoko waka, wakamba kwiza na munyake, uyoso wakaŵa wa ku China. Pakati pajumpha masabata ghaŵiri wakiza na munyake wacitatu, kufuma apo wacinayi.

¹³ “Pa nyengo iyo munthu wacinkhondi wa ku China wakapemphanga sambiro la Baibolo, nkhaghanaghana kuti, ‘Nangauli nili na vyaka 65, kweni nkhwenera kupumura yayi kuteŵetera Yehova.’ Ntheura, nkhafumba muwoli wane, uyo nkhumujumphirako na vyaka viŵiri, usange wangatemwa kusambira Cichayinizi. Tikasambira ciyowoyero ici pa tepi. Ivi vikacitika vyaka 10 ivyo vyajumpha. Apo tikapharazganga mu cigaŵa ca ciyowoyero cinyake, tikajipulikanga nga ticali ŵanici. Pa nyengo yasono, tasambira Baibolo na ŵanthu 112 ŵa ku China. Pa ŵanthu aŵa, ŵanandi ŵali kwizako ku maungano. Yumoza wakuteŵetera nase ndipo ni mupayiniya.”

14. Kasi Ŵakhristu awo mbalara mu vyaka ŵakwenera kukondwa na vici, ndipo cifukwa wuli ciyelezgero ca Paulosi nchakukhozga kwa iwo?

¹⁴ Nangauli Ŵakhristu ŵanandi awo ŵali na vyaka vya m’ma 50 ŵali na mwaŵi wakucitira vinandi pakuteŵetera Yehova, kweni ni wose yayi awo ŵangacita nthena. Ŵanji ŵakulwaralwara, ndipo ŵanji ŵakupwelelera ŵapapi ŵawo ŵacekuru panji ŵana ŵawo awo ŵacali ŵacoko. Mungakondwa kumanya kuti Yehova wakuwonga cilicose ico mungacita pakumuteŵetera. M’malo mwa kudandawura na ivyo mukutondeka kufiska, kondwani na ivyo mukufiska. Wonani ciyelezgero ca mpositole Paulosi. Kwa vyaka vinandi wakaŵa wakukakika mu Romu, ndipo cikaŵa cakusuzga kucita uteŵeti wake wa umishonale. Kweni nyengo yiliyose para ŵanthu ŵiza kuzakamuwona, wakaŵalongosoleranga Malemba na kukhozga cipulikano cawo.—Mil. 28:16, 30, 31.

15. Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵacekuru ŵakuwongeka?

¹⁵ Kweniso Yehova wakuwonga ivyo ŵacekuru ŵakucita pakumuteŵetera. Nangauli Solomoni wakayowoya kuti ucekuru ni mazuŵa ghaheni, kweni Yehova wakuwonga ivyo ŵacekuru ŵakucita pa kumulumba. (Luka 21:2-4) Mipingo yikuŵawonga comene ŵabali na ŵadumbu awo ŵateŵetera Ciuta kwa vyaka vinandi.

16. Kasi ni vinthu wuli ivyo Ana wakwenera kuti wakacitako yayi, kweni wakacitanga vici pakusopa Ciuta?

¹⁶ Baibolo likuyowoya kuti mwanakazi munyake mucekuru zina lake Ana, wakalutilira kulumba Yehova mwakugomezgeka mpaka ku ucekuru wake. Apo Yesu wakababikiranga, mwanakazi uyu wakaŵa cokoro ca vyaka 84. Wakwenera kuti wakakhaliska yayi kuti waŵe msambiri wa Yesu na kuphakazgika na mzimu utuŵa, kweniso kuti wapharazgeko makani ghawemi gha Ufumu. Ndipouli, Ana wakakondwanga kucita ivyo wangafiska. “Wakapambanga cara pa tempele, kucita uteŵeti wakupatulika usiku na muhanya.” (Luka 2:36, 37) Para musofi wakupeleka sembe mu tempile mulenji na mise yiliyose, Ana wakakhalanga lumoza na wumba uwo ukaungananga pa luŵaza na kulomba lurombo lwa mu mtima panji kwa maminiti 30. Wakati wawona Yesu apo wakaŵa bonda, wakamba “kuyowoya vya mwana ku wose awo ŵakalindiliranga kuwombokwa kwa Yerusalemu.”—Luka 2:38.

17. Kasi tingaŵawovwira wuli Ŵakhristu ŵacekuru ndiposo ŵakunyotwa kuti nawo ŵakhozgerenge kusopa kwaunenesko?

¹⁷ Mazuŵa ghano, tikwenera kuŵa maso kuti tovwire Ŵakhristu ŵacekuru panji awo mbakunyotwa. Ŵanji awo ŵakukhumba comene kwiza ku maungano gha mpingo na gha dera, ŵangatondeka kucita nthena. Kunyake mipingo yikunozga vyakuti ŵacekuru ŵanthena aŵa ŵategherezgenge maungano pa telefoni. Kunyake ivi vingacitika yayi. Nangauli vili nthena, Ŵakhristu awo ŵangafika yayi ku maungano nawo ŵangakhozgera kusopa kwaunenesko. Mwaciyelezgero, malurombo ghawo ghakovwira comene kuti mpingo ulutilire kwenda makora.—Ŵazgani Salmo 92:13, 14.

18, 19. (a) Cifukwa wuli nyengo zinyake Ŵakhristu ŵacekuru ŵakumanya yayi umo ŵakukhozgera ŵanji? (b) Mbanjani awo ŵakwenera kukumbuka ulongozgi wakuti: “Kumbuka Mlengi wako”?

¹⁸ Ŵakhristu ŵacekuru ŵangamanya yayi umo ŵakukhozgera ŵanji. Mwaciyelezgero, nangauli Ana wakateŵetera pa tempile mwakugomezgeka kwa vyaka vinandi, kweni wakamanyanga yayi kuti ciyelezgero cake cikhozgenge ŵanji munthazi. Fundo yakuti Ana wakatemwanga Yehova yili kulembeka mu Malemba. Tikukayika yayi kuti ivyo mwaŵacekuru mukucita, kulongora kuti mukutemwa Ciuta, vikulembeka mu mitima ya Ŵakhristu ŵanyinu. Lekani Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Mbuha ndizo mphumphu ya ucindami, zili nga ndi njombe ya umoyo wa urunji.”—Zinth. 16:31.

¹⁹ Tose tikutondeka kucita vinthu vinyake pakuteŵetera Yehova. Kweni tose ise ticali na nkhongono tikumbuke mazgu ghakupelekeka mwa mzimu agha, ghakuti: “Kumbuka Mlengi wako . . . ghandafike mazuŵa ghaheni.”—Muph. 12:1.