I TE 1970, ne keli aka ne tino sukesuke ki mea mua se peluga tusi telā ne ‵ka i se afi i Ein Gedi, Isalaelu, i tafa o te tafatai ki te feitu ki togala o te Tai Mate. Ne maua ne latou te peluga tusi i te taimi ne keli ei ne latou se sunako telā ne ‵ka i te taimi ne fakamasei ei te fakai tenā, kāti i te ono senitenali T.A. Ko se mafai eiloa o faitau se mea mai te peluga tusi; e se mafai foki o ‵tala aka. Kae fakafetai tatou ki te poto fou ko te 3-D, ne mafai o “‵tala aka” te peluga tusi tenei. Kae mai te fesoasoani o mea faigaluega ‵fou i mea tau komupiuta ne mafai o faitau aka a mea i loto i te peluga tusi tenā.

Ne a mea ne maua aka i ei? A te peluga tusi tenā ne tusi i ei a tusitusiga mai te Tusi Tapu. A mea kolā ne ‵toe mai i ei ne fuaiupu mai te kamataga o te tusi ko Levitiko. E aofia i fuaiupu konei a te igoa totino o te Atua i te ‵gana Epelu, telā e fakaaoga i ei te Tetragrammaton. E foliga mai me i mea konā ne maua, kāti ne tusi i te va o te āfa ki tua o senitenali muamua T.A. mo te fa senitenali T.A., ko fai ei pelā me ko te ‵toe peluga tusi mua o te Tusi Tapu i tusitusiga Epelu ke maua aka talu mai tusitusiga o te Qumran kolā ne maua aka. “Ke oko ki te taimi ne ‵tala aka ei a vaega o te peluga tusi o Levitiko telā ne maua i Ein Gedi,” ko te tusi a Gil Zohar i The Jerusalem Post, “ne nofo ki se 1,000 tupu tausaga te va o tusitusiga mua kolā ne maua aka, telā ko Peluga Tusi Mai te Tai Mate telā kāti ne tusi i te 100 T.L.M. ki te suā tusitusiga mua telā ko te Aleppo Codex telā ne tusi i te 10 senitenali T.A.” E ‵tusa mo fakamatalaga a tino ‵poto, a te peluga tusi tenei telā ne ‵tala aka e fakaasi mai i ei me tusitusiga a te kau Masoretes ko te Torah “ne tausi faka‵lei eiloa i te fia afe o tausaga, kae e seai ne mea ‵se a tino laga tusi ne maua atu i ei.”