DAVITI wa lipongiya oku liyaka pokati kasualali va kala oku lisindila kokuaye. Ovo va kala lusumba walua, eci va tila kocitumãlo cuyaki. Momo lie va kuatela usumba? Citava okuti, Daviti olonjanja vialua wa kala oku yeva ndomo ovo va fetika oku pitulula ondaka yimue omo liusumba. Va kala oku tukula onduko yulume umue. Pocitumãlo cuyaki pa kala ulume waco wa kala unene calua kuenda Daviti lalimue eteke a muile ulume walepa ndoco.

Goliata! Daviti wa ponduile oku limbuka esunga lieci asualali va kuatela usumba. Ndaño okuti ka walele ovimalẽho viuyaki pole, etimba liaye lia kala linene calua. Pole, eye wa limalehẽle ciwa, kuenda wa pamele calua haye wa kala ukuakuyaka. Goliata wa yonguile oku yaka. Sokolola ndomo a kala oku kaloloka poku vangula lasualali a va isareli kuenda soma yavo Saulu. Eye wa kala oku vilikiya alume oco va yake laye!​—1 Samuele 17:4-10.

Va isareli va kuata usumba walua. Soma Saulu wa kuatavo usumba walua. Daviti wa limbuka okuti tunde eci ocitangi caco ca fetika, pa pitile ale osãi yimosi! Olohoka via va Isareli kuenda via va Filisiti, ka via tẽlele oku linga cimue, osimbu Goliata a kala oku vangula. Daviti wa sumuile calua omo liocitangi caco. Sokolola usumba Soma ya va isareli kumue lolohoka viaye oku kongelamo vamanji vatatu va Daviti va kuata! Kovaso a Daviti, Goliata ka kale lika oku saluisa olohoka via va Isareli, pole wa kala oku popia lãvi Yehova Suku ya va Isareli! Nye Daviti a sukilile oku linga ndaño okuti wa kala umalẽhe? Kuenda nye tu lilongisila kekolelo lia Daviti?​—1 Samuele 17:11-14.

Tu konomuisi kefetikilo osimbu ka pa pitile olosãi vimue oco ulandu waco u fetike. Daviti wa kala oku lisa olomeme via isiaye kocitumãlo cimue ci kasi ocipepi Lombeteleme. Eye wa kala umãlẽhe umue wa posokele calua, ovaso aye a posoka haye wa loñolõhẽle. Vapuluvi epuyuko, wa enda oku sika ohalupa. Ovina Yehova a lulika via enda oku u vetiya kuenda osimbu a enda oku sika olonjanja vialua, uloño waye wa livokiya. Pole keteke limue luteke Daviti wa vilikiyiwa. Isiaye wa yonguile oku u mola lonjanga.​—1 Samuele 16:12.

Eye wa sanga okuti Isiaye Jese, o kasi oku sapela lulume wa kuka. Ulume waco, uprofeto Samuele ukuekolelo. Yehova wa tuma uprofeto waco oco a waveke umue pokati komãla va Jese okuti, o kala osoma ya va Isareli! Samuele wa muile ale vamanji a Daviti okuti vahuvaye va soka epanduvali, pole, Yehova wa lekisa kokuaye okuti ka nõlelepo laumue pokati kavo. Eci Daviti a pitĩla Yehova wa sapuila Samuele hati: “U waveka momo eye muẽle!” Samuele wa nyañula ombinga yulela, wo wavekela pokati ka vahuvaye. Tunde eci Daviti a wavekiwa, ekalo liomuenyo waye lia pongoloka. Embimbiliya li popia hati: “Espiritu lia Yehova lia wila Daviti lunene walua tunde keteke liaco.”​—1 Samuele 16:1, 5-11, 13.

Anga hẽ Daviti wa fetika oku litunula omo lioku wavekiwa oco a kale osoma? Eye ka ci lingile,  pole wa ecelela okuti espiritu lia Yehova liusonguila loku u kuatisa oku kũlĩha otembo a laikele oku tẽlisa ocikele caco. Vokuenda kuotembo yaco, wa amamako oku lekisa umbombe loku talavaya kupange waye woku kala ungombo. Eye wa likolisilako oku tẽlisa upange waco, kuenda wa lekisa utõi poku ci linga. Olomeme via isiaye via saluisiwa olonjanja vivali. Onjanja yatete lohosi yimue, kuenda onjanja yavali lokanyani. Daviti ka setekele lika oku lupuisa ovinyama viaco. Eye wa fetika oku yaka lonjanga oco a teyuile olomeme via isiaye. Vapuluvi aco avali, eye wa ponda ovinyama viaco lika liaye!​—1 Samuele 17:34-36; Isaya 31:4.

Vokuenda kuotembo Daviti wa vilikiyiwa vali. Ovilinga viaye viwa via komohĩsa Soma Saulu. Ndaño okuti Saulu handi wa kuatele unene woku yaka, pole, Yehova wa liwekapo oku u kuatisa, momo Saulu ka kapeleko olonumbi viaye. Saulu ka kuatele vali espiritu lia Yehova, kuenje wa enda oku linga ovina vĩvi omo lionyeño, ekambo liekolelo kuenda ungangala. Eci espiritu lĩvi liya kokuaye, ocina cimue ca enda oku u lembeleka oku yevelela ovisikilo. Oloñuatisi via Saulu, via yeva okuti Daviti wa loñoloha koku sika kuenda koku linga uyaki. Kuenje, Saulu wa tuma oku vilikiya Daviti kuenda wa linga ukuakusika kelombe lia Saulu loku ambayata ovimãleho viaye.​—1 Samuele 15:26-29; 16:14-23.

Amãlehe va pondola oku lilongisa ovina vialua kekolelo lia Daviti. Eye wa sanda otembo yoku linga ovina viu kuatisa oku kuata ukamba la Yehova. Wa lilongisa ovoloño o kuatisa oku kuata upange umue. Handi vali, eye wa tava oku songuiwa lespiritu lia Yehova. Ocili okuti, tu pondola oku lilongisa ovina vialua kulandu waco!​—Ukundi 12:1.

Daviti osimbu a kala oku vumbila soma Saulu, wa enda oku tiukila konjo oku ka lisa olomeme kuenda olonjanja vimue wa enda oku kalako otembo yalua. Votembo yaco, Jese wa tuma Daviti oku ka nyula vahuvaye vatatu va kala asualali va Saulu. Kuenje, Daviti wa tava, wa longeka okulia oco a ka tualileko vamanjaye va kala Vocimbota ca Ela. Eci a pitĩla, wa kuata usumba poku mola olohoka vivali via tukuiwa kefetikilo liocipama cilo. Olohoka viaco vivali, via kala oku liyaka kolonele vivali viocimbota.​—1 Samuele 17:1-3, 15-19.

Daviti wa limbuka okuti ocitangi caco ka ca lelukile. Momo lie olohoka via Yehova Suku ukuamuenyo via sukililile oku kuatela usumba ulume umue? Daviti wa mola ndomo Goliata a kala oku pembula Yehova. Omo liaco, eye wa sapela lolohoka ndomo va pondola oku ponda Goliata. Vepuluvi liaco, Huvaye Eliava wa yeva ovina a kala oku vangula. Kuenje wa fetika oku popia lãvi manjaye loku u sapuila okuti wa lokila lika oku tala ovita. Pole, Daviti wa tambulula hati: “Nda linga nye nga? Siti oku pula nda pula ño?” Eye wa amamako oku vangula lutõi catiamẽla koku ponda Goliata, toke eci umue a ka sapuilile Saulu ovina viaco. Noke Soma wa handeleka oku vilikiya Daviti.​—1 Samuele 17:23-31.

Daviti wa pamisa Soma poku popia olondaka viatiamẽla ku Goliata hati: “Lomue ka ka konyohe vutima omo eye wa va lingisa usumba.” Saulu kumue lolohoka viaye, va kuatela usumba Goliata.  Citava okuti va lisokisa lulume waco okuti unene, loku sokolola ndomo va pondola oku yaka laye. Ovo va sima okuti va ponduile oku yuliwa lonjanga lunyãli waco. Pole, Daviti ka kuatele ocisimĩlo ndeci. Ndomo tua ci konomuisa, eye wa tenda ocitangi caco lonjila yimue ya litepa. Omo liaco, wa lieca eye muẽle oco a liyake la Goliata.​—1 Samuele 17:32.

Saulu wa popia hati: “Ove ku tẽla oku enda ku Filisiti u okuti o liyaka laye omo ove umalẽhe, eye esualali tunde kutila waye.” Anga hẽ Daviti wa kala omõla? Sio, pole, ka kuatele utunga woku enda kusualali, kuenda wa kala umãlehe. Pole, Daviti wa kũlĩhĩwile ale okuti wa kala ulume umue ukuakuyula kuenda citava okuti kotembo yaco wa kala handi umãlehe.​—1 Samuele 16:18; 17:33.

Daviti wa sapuila Saulu ovina a linga lohosi kuenda okanyani. Anga hẽ, Daviti wa kala oku litunula? Sio. Daviti wa kũlĩhĩle eci co kuatisa oku yula ovinyama viaco. Eye wa popia hati: “Yehova una wa mopela kekasa liohosi kuenda kekasa liokanyani eye o mopela peka liu Filisiti u.” Saulu loku tava kocisimĩlo caco, wa tambulula hati: “Kuende. Suku a kale love.”​—1 Samuele 17:37.

O yongola hẽ oku kuata ekolelo ndeli lia Daviti? Limbuka okuti Daviti ka lekisile lika okuti o kuete ekolelo. Eye wa kolelele ku Suku yaye omo liukũlĩhiso a kuata kuenda ovolandu. Eye wa kũlĩhile okuti Yehova Ukuakuteyuila kuenda o tẽlisa olohuminyo viaye. Nda tu yongola oku kuata ekolelo limuamue, tu sukila oku amamako oku lilongisa ovina viatiamẽla ku Suku Vembimbiliya. Nda tua kapako ovina tu lilongisa, tu ka kuata onima yiwa okuti yi ka pamisa ekolelo lietu.​—Va Heveru 11:1.

Kefetikilo, Saulu wa seteka oku mãleha Daviti lovimãleho viuyaki. Ovimãleho viaco via kala ndevi via Goliata, okuti via pangiwa lutale kuenda citava okuti wa kongelamo ocikutu covivela. Daviti wa seteka oku wala ovimãleho viaco, pole wa limbuka okuti ka laikele oku yaka ciwa lovimãleho viaco. Omo okuti ka tambuile epindiso lioku yaka, ka tẽlele oku yaka ciwa lovimãleho viaco. Ca piãla enene ocimaleho Saulu a enda oku yaka laco, momo wa kala ulume umue wa lepata calua vepata lia va Isareli! (1 Samuele 9:2) Omo liaco, wa lula ocikutu caco kuenda wa nõlapo oku wala uwalo una a enda oku lisa lawo olomeme kuenda oku vi teyuila.​—1 Samuele 17:38-40.

Daviti wambata ombueti, ekolombele kuenda epipili liaye. Koloneke vilo, citava okuti epipili ka li kuete esilivilo, pole, kotembo yaco ocimãleho caco ca kuata esilivilo lialua. Ungombo umue wa sukilile oku ambata epipili liaco vekolombele limue oco a li teyuile. Eye o kapa ewe limue vepipili, o li ñualisa vilu, noke eca onepa yimue yukolo kuenje imba ewe liaco longunsu yalua. Ocimãleho caco ca kuata esilivilo lialua ku vakuakuyaka.

Noke lioku limalẽha, Daviti wa enda oku ka ñualehela lunyãli waye. Tu pondola oku sokolola ndomo Daviti a kala oku likutilila eci a talama polui loku nõla otuvawe tutãlo tu sielena. Kuenje wa lupukila kocilombo cuyaki!

Nye Goliata a sima eci a mõla unyãli waye? Tu tanga ndoco: “Wo pembula omo eye umalehe, haeye o kusuka kuenda oku u vanja wa posoka.” Goliata wa popia hati: “Ame nga ndimbua okuti wiya kokuange lombueti?” Ocili okuti eye wa mola lika ocimãleho Daviti ambata pole, ka limbukile okuti wa ambata epipili. Eye wa siñala Daviti vonduko yolosuku via va Filisiti kuenda wa likuminya oku eca ositu yaye kolonjila viovilu kuenda kovinyama viovusenge.​—1 Samuele 17:41-44.

Toke cilo, etambululo Daviti a eca, li lekisa okuti eye kuatele ekolelo lia pama. Tu pondola oku sokolola umãlehe waco oku kalukila Goliata poku popia hati: “Ove wiya kokuange losipata lonjelia kuenda unga. Ame puãi njiya kokuove vonduko ya Yehova ukualohoka haeye Suku yolohoka via va Isareli una ove wa vayela.” Daviti wa kũlĩhĩle okuti unene womunu kuenda ovimãleho viuyaki ka vi kuete esilivilo. Goliata ka lekisile esumbilo ku Yehova Suku, kuenje Yehova wa ponduile oku eca etambululo limue kokuaye. Ndeci Daviti a ci popia, “okuliyaka kuaco kua Yehova.”​—1 Samuele 17:45-47.

Daviti wa mola utunga wa Goliata kuenda  ovimãleho viaye viuyaki. Pole, ka ecelele okuti ovina viaco viu lingisa usumba. Eye ka lingile ovina Saulu kumue lasualali vaye va linga. Daviti ka li sokisile la Goliata. Pole, wa sokisa Goliata la Yehova. Goliata wa lepele eci ci soka 2.9 kolometulu okuti, alume vakuavo va kala laye ci sule. Pole, anga hẽ wa kala unene calua okuti, Ululiki woluali luosi ci sule? Ndeci ci sokisiwa lomanu vosi, eye wa kala ndocipuka cimue okuti Yehova wa ponduile oku u kundula!

Daviti wa lupukila kunyali waye kuenda wopa ewe limue vekolombele liaye. Eye wa li muñila pepipili kuenje wa li ñualisa vilu olonjanja vialua. Goliata wa enda toke ku Daviti kuenda ukuenje waye wambata otevele yaye wo pitila kovaso. Citava okuti utunga wa Goliata ka wo kuatisile, momo ukuenje waye wambata otevele wa kuata utunga umuamue lomanu vosi, kuenda ka ca tavele okuti o yi tulika toke kilu oco a teyuile utue wocindululu. Kuenje oko Daviti a kala oku endela.​—1 Samuele 17:41.

Daviti wa imba ewe liaye. Sokolola ndomo omanu va liwekapo oku yuela osimbu ewe lia kala oku enda kocimãho calio. Yehova wa kuatisa Daviti okuti imba lika ewe limosi. Kuenje ewe liaco lia veta u Filisiti kupõlo. Ulume unene wa kupukila posi! Ukuenje waye wambata otevele wa tila omo liusumba. Daviti wa lupukila ku Goliata, wa kuata kosipata yaye, wa yi somõla vocilalo, kuenje wa teta layo utue waye.​—1 Samuele 17:48-51.

Saulu kumue lolohoka viaye, va kuata vali utõi. Lunene wuyaki, va lupuisa va Filisiti. Uyaki wa sulila ndeci Daviti a sapuilile Goliata okuti: “Yehova . . . eye o ku eca peka lietu.”​—1 Samuele 17:47, 52, 53.

Afendeli va Suku koloneke vilo ka va lingi uyaki. Eci ca pita kosimbu. (Mateo 26:52) Pole, tu sukila oku setukula ekolelo lia Daviti. Ndeci eye a linga, tu sukila oku vumba lika Yehova loku u sumbila. Pamue tu kala ndu okuti ovitangi vietu vinene calua okuti etu tu sule. Pole, nda tua sokisa ovitangi vietu lunene ka u pui wa Yehova, ovio vitito calua. Nda tua nõla Yehova oco a linge Suku yetu loku kolela kokuaye ndeci Daviti a linga, ka kuli ocitangi lacimue ci pondola oku tu saluisa. Ka kuli lacimue ci pondola oku yula unene wa Yehova!