1-3. (a) Ndi ngani Esitere a tshi nga kha ḓi vha o tshuwa musi a tshi ya u amba na munna wawe? (b) Ndi mbudziso dzifhio dzine ra ḓo dzi haseledza nga ha Esitere?

 ESITERE o lingedza u dzika musi e tsini na u swika muṱani wa pfamo ngei Susani. Zwo vha zwi sa leluwi. Zwithu zwoṱhe zwa pfamoni zwo vha zwi tshi akhamadza—zwifanyiso zwa mivhala zwo vhaḓiwaho zwa phulu dzi re na phapha, zwa vhapfuli na zwa dzindau, zwi re kha mbondo dza zwidina zwi penyaho, phuphu dzo itwaho nga matombo o khavhiswaho na zwifanyiso zwihulwane zwo vhaḓiwaho, nahone pfamo ya hone yo vha i tshikwarani tsini na Thavha dza Zagros dze dza vha dzi tshi dzula dzo fukedzwa nga mahaḓa nahone fhasi hu tshi elela mulambo wa Choaspes. Zwenezwi zwithu zwoṱhe zwo vha zwo itelwa u humbudza mueni muṅwe na muṅwe nga ha maanḓa mahulwane a muthu we Esitere a vha a tshi khou ṱoḓa u mu vhona, we a vha a tshi ḓivhidza “khosi khulu.” Onoyo muthu o vha e munna wawe.

² Ee, o vha e munna wawe! Ahasiverosi o vha a fhambana lungafhani na mufuda wa munna ane musidzana naho e ufhio a fulufhedzeaho wa Muyuda a vha a tshi nga ṱoḓa u vhingwa ngae! a O vha a sa lingedzi u edzisa vhanna vha ngaho Abrahamu, munna we a ṱanganedza nga u ḓiṱukufhadza vhulivhisi ha Mudzimu, nahone a thetshelesa mufumakadzi wawe, Sara. (Gen. 21:12) Yeneyo khosi yo vha i sa ḓivhi tshithu nga ha Yehova, Mudzimu wa Esitere kana Mulayo Wawe. Naho zwo ralo, Ahasiverosi o vha tshi ḓivha mulayo wa Peresia, u katela na mulayo we wa vha u tshi dzivhisa zwe Esitere a vha a tshi khou ṱoḓa u zwi ita. Wo vha u tshi ri mini? Wonoyo mulayo wo amba uri muthu naho e ufhio ane a ya ha khosi ya Peresia i songo mu vhidza, u tea u vhulahwa. Esitere o vha e nḓilani ya u ya ha yeneyo khosi, fhedzi o vha a songo vhidzwa. Musi a tshi khou sendela tsini na muṱa wa nga ngomu, he khosi ya vha i tshi kona u mu vhona musi i kha khuluṋoni, a nga kha ḓi vha o vhona u nga u khou ḓidzhenisa mulomoni wa ndau.—Vhalani Esitere 4:11; 5:1.

³ Ndi ngani o ḓivhea khomboni nga u ralo? Ri nga guda mini nga ha lutendo lwa onoyu mufumakadzi a swayeaho? Kha ri thome ri vhone uri zwo ḓa hani uri Esitere a vhe kha honovhu vhuimo vhu songo ḓoweleaho ha u vha mufumakadzi wa khosi ya Peresia.

4. Vhubvo ha Esitere ndi vhufhio nahone zwo ḓa hani uri a dzule na muzwala wawe Maradokai?

⁴ Esitere o vha e tsiwana. A ri ḓivhi zwinzhi nga ha vhabebi vhawe vhe vha mu ira ḽa Hadasa, dzina ḽa Luheberu ḽine ḽa amba “muṱu,” muri muṱuku une wa fhufhuma maluvha matshena. Musi vhabebi vha Esitere vha tshi lovha, o ṱhogomelwa nga Maradokai, munna wa vhuthu, ane a vha muṅwe wa mashaka wawe. Maradokai o vha e muzwala wawe, fhedzi o vha e muhulwane vhukuma khae. O ḓisa Esitere hayani hawe nahone a mu fara sa ṅwana wawe.—Esit. 2:5-7, 15.

5, 6. (a) Maradokai o alusa hani Esitere? (b) Esitere na Maradokai vho tshila vhutshilo ha mufuda-ḓe ngei Susani?

⁵ Maradokai na Esitere vho vha vhe phuli dza Vhayuda dzine dza dzula musanda wa Peresia, he khamusi vha vha vho sedzana na tshiṱalula tshihulwane nga ṅwambo wa vhurereli havho na Mulayo we vha vha vha tshi lingedza u u tevhela. Fhedzi a zwi timatimisi uri Esitere o vha na vhushaka vhuhulwane na muzwala wawe musi a tshi mu funza nga ha Yehova, Mudzimu wa khathutshelo we a vhofholola vhathu vhawe lunzhi khakhathini zwifhingani zwo fhiraho—na ane a ḓo dovha a zwi ita tshifhingani tshi ḓaho. (Lev. 26:44, 45) Zwi khagala uri Esitere na Maradokai vho vha vha tshi funana nahone vha tshi fulufhelana.

⁶ Zwi vhonala u nga Maradokai o vha e mukoma pfamoni ngei Susani, a tshi anzela u dzula khoroni ya musanda khathihi na vhaṅwe vhaḓinḓa vha khosi. (Esit. 2:19, 21; 3:3) A ri ḓivhi uri Esitere o ita mini musi a tshi khou ḓi aluwa, naho zwi tshi vhonala uri ri ḓo vha ri songo khakha arali ra amba uri o ṱhogomela muzwala wawe we a vha e muhulwane khae na haya hawe, he khamusi ha vha hu fhethu hune ha dzula vhashai seli ha mulambo u bva pfamoni. Khamusi o vha a tshi takalela u ya makete ngei Susani, he vhafuli vha musuku, vha tsimbi-tseṱha na vhaṅwe vharengisi vha vha vha tshi ṱana hone thundu dzavho. Esitere ho ngo vhuya a zwi humbula uri ḽiṅwe ḓuvha u ḓo ḓowela zwenezwo zwithu zwa maṱeleṱele; o vha a sa ḓivhi zwe vhumatshelo ha mu farela zwone.

7. Ndi ngani Vasithi o tekulwa vhuimoni ha u vha mufumakadzi wa khosi nahone ho itea mini nga murahu ha zwenezwo?

⁷ Ḽiṅwe ḓuvha ho vha na phungo ya uri hu na khakhathi muṱani wa khosi ngei Susani. Tshimimani tshihulwane, tshe khatsho khosi  Ahasiverosi a vha o thukha na vhaḓivhalea vha tshi khou ḓikanda nga zwiḽiwa zwifeshwa na waini, a ṱahisa fhungo ḽa uri hu vhidzwe Vasithi, mufumakadzi wawe wa lunako, we a vha a tshi khou ḽa na vhaṅwe vhafumakadzi huṅwe fhethu. Fhedzi Vasithi a hana u ḓa. Khosi ya ḓipfa yo shoniswa nahone ya duga vhuhali, ndi izwi-ha i tshi vhudzisa vhaeletshedzi vhayo nḓila ine Vasithi a tea u ṱarafiwa ngayo. Ha vha na mvelelo dzifhio? Vasithi a tekulwa vhuimoni ha u vha mufumakadzi wa khosi. Vhaḓinḓa vha khosi vha thoma u ṱoḓa vhananyana vho nakaho shangoni ḽoṱhe; khosi yo vha i tshi ḓo khetha mufumakadzi muswa vhukati havho.—Esit. 1:1–2:4.

8. (a) Ndi ngani Maradokai a tshi nga vha o vhilaela musi Esitere a tshi khou ḓi aluwa? (b) Ni vhona u nga ri nga shumisa hani mavhonele a Bivhili o linganyiselwaho nga ha lunako? (Sedzani na Mirero 31:30.)

⁸ Edzani u humbula nga zwiṅwe zwifhinga musi Maradokai a tshi lavhelesa Esitere u fana na khotsi a re na lufuno, a tshi ḓirwa khana nahone a dovha a vhilaela musi a tshi vhona uri muzwala wawe muṱuku o no aluwa nahone zwino o no tou vha ṱhase. Ri vhala uri: “Onoyu musidzana o vha e na tshivhumbeo tsha u nakesa na vhuḓi vhukuma.” (Esit. 2:7) Bivhili i ṱalusa uri lunako lu tea u tshimbidzana na vhuṱali na u ḓiṱukufhadza. Zwa sa ralo, lu nga tshitshita muthu a vho thoma u ḓiḓivha na u ḓikukumusa. (Vhalani Mirero 11:22.) Naa no no vhuya na zwi ṱhogomela zwenezwo? Naa lunako lwa Esitere lwo vha lu tshi ḓo mu vhuyedza kana u mu ita uri a ḓikukumuse? Zwo vha zwi tshi ḓo vhonala nga u ya ha tshifhinga.

9. (a) Ho itea mini musi vhaḓinḓa vha khosi vha tshi vhona Esitere nahone ndi ngani zwo tea u vha zwo konḓa musi a tshi fhambana na Maradokai? (b) Ndi ngani Maradokai o tendela Esitere a tshi vhingwa nga muhedeni? (Sedzani na bogisi.)

⁹ Vhaḓinḓa vha khosi vha vhona Esitere. Vha mu dzhia kha Maradokai nga tshifhinga tsha fulo ḽavho ḽa u ṱoḓa vhananyana vho nakaho nahone vha mu isa pfamoni khulwane seli ha mulambo. (Esit. 2:8) Zwi tea u vha zwo konḓa uri vha fhambane, ngauri vho vha vha tshi nga khotsi na ṅwananyana. Maradokai o vha a sa ḓo ṱoḓa uri ṅwananyana we a mu alusa a vhingwe nga muthu a si mutendi, naho arali onoyo muthu e khosi, fhedzi ho vha hu si na zwine a nga zwi ita. b Esitere u tea u vha o thetshelesa nga vhuronwane lungafhani nyeletshedzo ya Maradokai musi a sa athu ṱuwa! U tea u vha o ḓivhudzisa zwithu zwinzhi musi a tshi khou iswa pfamoni ngei Susani. O vha a tshi ḓo tshila vhutshilo-ḓe?

10, 11. (a) Fhethu huswa he Esitere a vha tshi dzula hone, ho vha hu tshi nga vha ho mu kwama hani? (b) Maradokai o sumbedza hani u vhilaelela Esitere?

¹⁰ Esitere o ḓiwana e fhethu huswa, he a vha a songo hu ḓowela na luthihi. O vha e vhukati ha “vhasidzana vhanzhi” vhane vha bva zwipiḓani zwo fhamba-fhambanaho zwa Muvhuso wa Peresia. Khamusi  mikhuvha yavho, nyambo dzavho na nḓila ine vha ita ngayo zwithu yo vha yo fhambana vhukuma. Vhenevho vhasidzana vho vha vhe nga fhasi ha vhulivhisi ha mulangi ane a pfi Hegai, nahone vho vha vha tshi tea u ṋewa ṱhogomelo yo khetheaho ya u khwinisa lunako lwavho, mbekanyo ya ṅwaha woṱhe ye ya vha i tshi katela u tsiḓululwa nga mapfura a nukhelelaho. (Esit. 2:8, 12) Fhethu he vhenevho vhasidzana vha vha vha tshi dzula hone na matshilele avho, zwo vha zwi tshi nga ita uri zwi leluwe uri vhaṅwe vhavho vha farakanee nga ho kalulaho nga mbonalo yavho, zwa ita uri vha ḓikukumuse na u ṱaṱisana. Esitere o kwamea hani?

¹¹ Maradokai o vha a tshi vhilaelela vhukuma Esitere. Ri vhala uri maḓuvha oṱhe o vha a tshi fhira nga tsini na nnḓu dza vhafumakadzi u itela u pfa uri zwithu zwi khou tshimbilela hani Esitere. (Esit. 2:11) Zwi tea u vha zwo mu takadza vhukuma musi a tshi pfa aḽa na aḽa nga ha Esitere, khamusi nga vhaḓinḓa vha re na tshumisano yavhuḓi, vhane vha shuma pfamoni. Ndi ngani?

12, 13. (a) Esitere o kwama hani vhathu vhe a vha a tshi dzula navho? (b) Ndi ngani Maradokai a tshi nga vha o takadzwa nga u pfa uri Esitere ho ngo amba uri u Muyuda?

 ¹² Esitere o takadza Hegai lwe a mu fara nga vhuthu vhuhulu, a mu kumedzela vhaṱanuni vha sumbe nahone a mu ṋea fhethu havhuḓi nḓuni ya vhafumakadzi. Mafhungo a ri vhudza uri: “Esitere o vha a tshi takalelwa nga vhoṱhe vhe vha mu vhona.” (Esit. 2:9, 15) Naa vhathu vhoṱhe vho takadzwa zwihulu nga lunako lwawe fhedzi? Hai, hu na zwiṅwe zwe zwa ita uri Esitere a takalelwe vhukuma.

¹³ Sa tsumbo, ri a vhala: “Esitere ene o vha á songó mu vhudza lushaka lwa hawe na he a bva hone; ngauri Maradokai o vha o mu vhudza a ri a songo amba.” (Esit. 2:10) Maradokai o vha o mu vhudza uri a songo amba uri u Muyuda, nga ṅwambo wa uri vha nnḓu ya vhuhosini ya Peresia, vho vha vha tshi vhenga nga maanḓa vhathu vha lushaka lwa hawe. Zwo mu takadza lungafhani musi a tshi pfa uri naho Esitere o vha o no vha kule nae, o bvela phanḓa a tshi sumbedza vhuṱali nahone a tshi thetshelesa!

14. Vhaswa ṋamusi vha nga edzisa hani tsumbo ya Esitere?

 ¹⁴ Na vhaswa ṋamusi vha nga takadza mbilu dza vhabebi vhavho na vhaṱhogomeli vhavho. Musi vhabebi vhavho vhe siho tsini—naho vhe vhukati ha vhathu vhane vha dzhiela zwithu fhasi, vhane vha ḓifara luvhi kana vha re na vhuhali—vha nga lwisana na ṱhuṱhuwedzo mmbi nahone vha nambatela zwilinganyo zwine vha ḓivha uri zwo luga. Musi vha tshi ita zwenezwo, vha ḓo takadza mbilu ya Khotsi avho wa ṱaḓulu, u fana na Esitere.—Vhalani Mirero 27:11.

15, 16. (a) Ndi mini zwo itaho uri khosi i fune Esitere? (b) Ndi ngani Esitere a tshi nga vha o konḓelwa nga tshanduko dze dza itea vhutshiloni hawe?

¹⁵ Musi hu tshi swika tshifhinga tsha uri Esitere a iswe phanḓa khosi, o ṋewa tshibuli tsha u ḓikhethela zwithu naho zwi zwifhio zwe a humbula uri a nga zwi ṱoḓa, khamusi u itela u engedza lunako lwawe. Nga nṱhani ha uri o vha a tshi ḓiṱukufhadza, ho ngo humbela zwiṅwe nga nnḓa ha zwe a laedzwa nga Hegai. (Esit. 2:15) Khamusi o ṱhogomela uri khosi i nga si kungwe nga lunako fhedzi; yo vha i tshi ḓo kungwa na nga u linganyisela na u ḓiṱukufhadza, pfaneleo dze dza vha dzi tshi ṱahela vhukuma henefho muṱani wa musanda. Naa zwo vha zwi zwone?

¹⁶ Mafhungo a ri: “Khosi ya mbo takalela ene kha vhoṱhe vhasadzi, ya mu ita nga vhuthu na nga vhuhwavho kha vhoṱhe vhasidzana, ya vhuya ya mu ambadza dzanga ḽa vhuhosi, a mu ita mufumakadzi vhudzuloni ha Vasithi.” (Esit. 2:17) Zwi tea u vha zwo konḓela onoyo musidzana wa Muyuda a ḓiṱukufhadzaho u ḓowela vhutshilo vhuswa—o vha e mufumakadzi muswa wa khosi, wa muvhusi we a vha e na maanḓa mahulwane vhukuma ḽifhasini ḽoṱhe nga tshenetsho tshifhinga! Naa vhuimo hawe vhuswa ho mu tshitshita ha mu ita uri a ḓikukumuse? Na khathihi!

17. (a) Esitere o dzula a tshi thetshelesa khotsi awe we a mu alusa nga nḓila dzifhio? (b) Ndi ngani tsumbo ya Esitere i ya ndeme kha riṋe ṋamusi?

¹⁷ Esitere o bvela phanḓa a tshi thetshelesa Maradokai, khotsi awe we a mu alusa. O ita uri zwi dzule zwi tshiphiri uri u na vhukwamani na Vhayuda. Zwiṅwe hafhu, musi Maradokai a tshi bvukulula maano a u vhulaha Ahasiverosi, Esitere o thetshelesa a pfukisela tsevho ya Maradokai ha khosi nahone eneo maano a pfuvha. (Esit. 2:20-23) O dovha a sumbedza lutendo kha Mudzimu wawe, nga u vha na muya wa u ḓiṱukufhadza na u thetshelesa. Ndi zwa ndeme lungafhani ṋamusi u tevhela tsumbo ya Esitere ngauri u sa thetshelesa na u shanduka zwo no tou vha nzulele! Fhedzi vhathu vha re na lutendo lwa vhukuma vha a thetshelesa, u fana na Esitere.

18. (a) Ndi ngani Maradokai o hana u losha Hamani? (Sedzani na ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.) (b) Vhanna na vhafumakadzi vha lutendo ṋamusi vha edzisa hani tsumbo ya Maradokai?

¹⁸ Muṅwe munna ane a pfi Hamani o mbo ḓi vhewa vhuimoni ha nṱha muṱani wa Ahasiverosi. Khosi yo mu vhea uri a vhe gota ḽihulwane,  zwa ita uri Hamani a vhe mueletshedzi wayo muhulwane nahone a vha wa vhuvhili muvhusoni wayo. Khosi ya ita na u laedza uri vhoṱhe vhane vha vhona onoyu mushumeli vha tea u mu losha. (Esit. 3:1-4) Wonoyo mulayo wo vha u thaidzo kha Maradokai. O vha a tshi tenda uri u tea u thetshelesa khosi arali zwenezwo zwi sa ḓo nyadzisa Mudzimu. Hafhu Hamani o vha e “Muagaga.” Zwenezwo zwi amba uri o vha e muḓuhulu wa Agaga, khosi ya Muamaleke ye ya vhulahwa nga Samuele, muporofita wa Mudzimu. (1 Sam. 15:33) Vhaamaleke vho vha vhe vhavhi lwe vha ḓiita maswina a Yehova na Vhaisiraele. Mudzimu o vha o vhona mulandu lushaka lwoṱhe lwa Vhaamaleke. c (Doit. 25:19) Muyuda a fulufhedzeaho o vha a tshi nga losha hani Muamaleke? Maradokai o vha a sa ḓo zwi ita zwenezwo. O tou dadadza tshoṱhe. Na ṋamusi, vhanna na vhafumakadzi vha lutendo vho vhea vhutshilo havho khomboni u itela uri vha tevhele maitele ane a ri: “Ri fanela u thetshelesa Mudzimu ane a vha muvhusi nṱhani ha vhathu.”—Mish. 5:29.

19. Hamani o vha a tshi ṱoḓa u ita mini nahone o ṱuṱuwedza hani khosi?

¹⁹ Hamani a sinyuwa zwihulu. Fhedzi a vhona zwi songo eḓana u wana nḓila ya u vhulaha Maradokai e eṱhe. O vha a tshi ṱoḓa u vhulaha lushaka lwoṱhe lwa vhathu vha ha Maradokai! Hamani a amba luvhi nga ha Vhayuda kha khosi. Naho a songo bula lwonolwo lushaka nga ho livhaho, o ṋea muhumbulo wa uri ndi lushaka lu sa thusi tshithu “lwo ḓalaho . . . lu sá vangani na dziṅwe dzitshakha.” A ṋaṋisa zwithu nga u amba uri vhathu vha lwonolwo lushaka a vha thetshelesi milayo ya khosi; nga zwenezwo ndi mashandukwa a re na khombo. A themendela uri u ḓo ṋeela tshelede nnzhi kha mbulungelo ya khosi u itela u lifha tshinyalelo dza u vhulaha Vhayuda vhoṱhe muvhusoni wonoyo. d Ahasiverosi a ṋea Hamani tshiṅina tshawe tsha vhuhosi u itela u khwaṱhisedza ndaela naho i ifhio ye a vha a tshi ṱoḓa uri i itwe.—Esit. 3:5-10.

20, 21. (a) Nḓivhadzo ya Hamani yo kwama hani Vhayuda Muvhusoni woṱhe wa Peresia, u katela na Maradokai? (b) Maradokai o humbela Esitere uri a ite mini?

²⁰ Nga u ṱavhanya vhaḓinḓa vha gada nga dzibere vha ya zwipiḓani zwoṱhe zwa muvhuso wonoyo muhulwane, vha rumela mulaedza we wa vha u khaṱulo ya lufu kha Vhayuda vhoṱhe. Edzani u humbula nḓila ye vhathu vha kwamea ngayo musi yeneyo nḓivhadzo i tshi swika zwipiḓani zwa kule zwa muḓi wa Yerusalema, he masalela a Vhayuda e a vha a tshi khou bva vhuthubwani a vha a tshee o fara gaḓa ḽa u vusulusa wonoyo muḓi we wa vha u si na mitsheṱo ya u u tsireledza. Khamusi musi Maradokai a tshi pfa eneo mafhungo a ṱungufhadzaho o vha humbula, khathihi na khonani dzawe na mashaka ngei Susani.  O tsikeledzea lwe a kherukanya nguvho dzawe, a ambara madzanganda nahone a ḓishela milora ṱhohoni, a ṱhukhula tshililo tshihulu vhukati ha muḓi. Naho zwo ralo, Hamani o ḓidzulela a nwa na khosi, a sa vhuyi a ḓisola nga ṅwambo wa vhuṱungu he a vhu vusa vhukati ha Vhayuda vhanzhi na khonani dzavho ngei Susani.—Vhalani Esitere 3:12–4:1.

²¹ Maradokai o vha a tshi zwi ḓivha uri u tea u dzhia vhukando. Fhedzi o vha a tshi ḓo ita mini? Musi Esitere a tshi pfa nga ha nḓila ye Maradokai a tsikeledzea ngayo, a mu rumela zwiambaro, fhedzi zwenezwo zwa sa mu khuthadze. Khamusi ho vha hu kale a tshi khou ḓi ḓivhudzisa uri ndi ngani Yehova, Mudzimu wawe, o tendela Esitere ane a mu funa uri a dzhiiwe nahone a itwe mufumakadzi wa muvhusi wa muhedeni. Tshiitisi tsha zwenezwi tsho vha tshi tshi vho thoma u vhonala. Maradokai o rumela mulaedza kha Esitere mufumakadzi wa khosi, a mu humbela uri a vha ambele kha khosi, a imelele “lushaka lwa hawe.”—Esit. 4:4-8.

22. Ndi ngani Esitere o vha a tshi ofha u ya phanḓa ha munna wawe ane a vha khosi? (Sedzani na ṱhaluso i re magumoni a siaṱari.)

²² Esitere u tea u vha o dzhenwa nga nyofho khulu musi a tshi pfa wonoyo mulaedza. Wo vha u mulingo muhulwane vhukuma wa lutendo lwawe. O tshuwa vhukuma, samusi o zwi sumbedza musi a tshi fhindula Maradokai. A mu humbudza nga mulayo wa khosi. Arali muthu a ya phanḓa ha khosi a songo vhidzwa o vha a tshi vhulahwa. O vha  a sa vhulahwi arali khosi ya mu sumba nga lubaḓa lwayo lwa musuku. Naa Esitere o vha e na tshiitisi tsha u lavhelela uri a sa vhulahwe, zwihuluhulu nga murahu ha zwe zwa itwa Vasithi musi a tshi hana u ya ha khosi musi o laedzwa u ita nga u ralo? Esitere o vhudza Maradokai uri ho vha ho no fhela maḓuvha a 30 a sa athu vhidzwa nga khosi! Samusi ho fhela tshifhinga tshilapfu nga u ralo, a nga vha o ḓivhudzisa arali yeneyo khosi i re na zwiṅala-gudu yo shandula muhumbulo wayo nahone i si tsha mu funa. e—Esit. 4:9-11.

23. (a) Maradokai o fhindula a ri mini u itela u khwaṱhisa lutendo lwa Esitere? (b) Ndi ngani ri tshi tea u edzisa Maradokai?

²³ Maradokai o fhindula nga tshivhindi u itela u khwaṱhisa lutendo lwa Esitere. O mu khwaṱhisedza uri arali a kundwa u dzhia vhukando, hu ḓo vha na iṅwe nḓila ine Vhayuda vha ḓo tshidzwa ngayo. Fhedzi Esitere o vha a tshi nga lavhelela hani u tshidzwa musi honoho u tovholwa hu tshi thoma u ḓiṋea maanḓa? Kha enea mafhungo Maradokai o sumbedza uri u na lutendo luhulwane kha Yehova, ane a sa ḓo vhuya a tendela vhathu vhawe vha tshi fheliswa nahone mafulufhedziso awe a vho kundwa u khunyelela. (Yosh. 23:14) Nga zwenezwo, Maradokai a vhudzisa Esitere a ri: “Huno hu ḓivha nnyi, khamusi ndi zwenezwi zwa maḓuvha ano zwe wa vhetshelwa zwone wa vha mufumakadzi.” (Esit. 4:12-14) Ndi zwavhuḓi lungafhani u edzisa tsumbo ya Maradokai! O fulufhela tshoṱhe Yehova, Mudzimu wawe. Naa na riṋe ri a mu fulufhela?—Mir. 3:5, 6.

24. Esitere o sumbedza hani lutendo na tshivhindi?

²⁴ Tsho vha tsho swika tshifhinga tsha uri Esitere a dzhie phetho. O humbela Maradokai uri a kuvhanganye vhathu vha shangohaya ḽa  hawe uri vha ṱanganele nae kha u ḓidzima zwiḽiwa lwa maḓuvha mararu, a phetha mulaedza wawe nga maipfi ane a sumbedza lutendo na tshivhindi, e a dzula a tshi humbulwa u swika na ṋamusi ane a ri: “Arali ndá lovha, ndi ḓo lovha zwanga.” (Esit. 4:15-17) U tea u vha o rabela zwi tshi bva mbiluni eneo maḓuvha mararu u fhira naho hu lini vhutshiloni hawe. Naho zwo ralo, tshifhinga tsha fheleledza tsho swika. A ambara zwiambaro zwawe zwo nakaho vhukuma zwa vhuhosi, a ḓilugisa tshoṱhe u itela uri a ṱanganedzee ha khosi. A tshi fhedza a mbo ḓi dzhena nḓilani.

25. Ṱalusani zwe zwa itea musi Esitere a tshi ya ha munna wawe.

²⁵ Samusi zwo ṱaluswa mathomoni a yeneyi ndima, Esitere o livha muṱani wa khosi. Edzani u humbula nḓila ye a vha o tshuwa ngayo na nḓila ye a rabela ngayo lunzhi-lunzhi zwi tshi bva mbiluni. O dzhena muṱani, he a vha a tshi kona u vhona Ahasiverosi kha khuluṋoni yawe. Khamusi o lingedza u vhona nḓila ye a vha a tshi khou ḓipfa ngayo nga u lavhelesa tshifhaṱuwo tshawe—o vha e na mavhudzi malapfu a dadasenga o gamiwaho zwavhuḓi na ndebvu dzo geredzelwaho zwavhuḓi nga matungo. Arali o vha o tea u lindela, a nga vha o vhona u nga o lindela tshifhinga tshilapfu. Fhedzi nga murahu ha tshifhinganyana, munna wawe a mu vhona. A zwi timatimisi uri o vha o mangala, fhedzi a mu lavhelesa nga vhuthu. A mu sumba nga lubaḓa lwa musuku!—Esit. 5:1, 2.

26. Ndi ngani Vhakriste vha ngoho vha tshi ṱoḓa tshivhindi tshi fanaho na tsha Esitere nahone ndi ngani zwenezwo zwo vha zwi tshi tou vha mathomo fhedzi a mushumo wawe?

²⁶ Khosi yo ṱanganedza Esitere nahone yo vha yo ḓiimisela u mu thetshelesa. O imelela Mudzimu wawe na vhathu vhawe, a vhetshela vhashumeli vhoṱhe vha Mudzimu u swika ṋamusi tsumbo yavhuḓi ya lutendo. Vhakriste vha ngoho ṋamusi vha dzhiela nṱha tsumbo dzo raloho. Yesu o amba uri vhatevheli vhawe vha vhukuma vha ḓo ḓivhiwa nga lufuno lwa u ḓidzima zwiṅwe zwithu. (Vhalani Yohane 13:34, 35.) Kanzhi u sumbedza lufuno lwo raloho zwi ṱoḓa tshivhindi tshi fanaho na tsha Esitere. Fhedzi naho Esitere o imelela vhathu vha Mudzimu ḽeneḽo ḓuvha, eneo o vha e mathomo a mushumo wawe. O vha a tshi ḓo kona hani u ita uri khosi i vhone uri Hamani, mueletshedzi wayo ane ya mu funesa, ndi mudzia-maano mavhi? O vha a tshi ḓo ita mini u itela u tshidza vhathu vha lushaka lwa hawe? Ri ḓo fhindula dzenedzi mbudziso kha ndima i tevhelaho.