Nga zwiṅwe zwifhinga, vhatumbuli vha zwo fukulwaho mavuni vho wana zwithu zwine zwa khwaṱhisedza uri muṅwe mubvumbedzwa a re Bivhilini o vha e hone zwa vhukuma kana o vha e siho. Sa tsumbo, nga ṅwaha wa 2011, vhafukuli vha ngei Isiraele vho gandisa mafhungo malugana na zwe vha zwi tumbula mavuni zwa muṅwe mubvumbedzwa a re Bivhilini. Vho wana bogisi ḽi re na miṅwaha i fhiraho 2 000, ḽe khaḽo ha vha ho dzheniswa marambo a muthu o faho we muvhili wawe wa vha wo no sina.

Ḽeneḽo bogisi ḽo vha ḽi na muṅwalo une wa ri: “Miriam ṅwananyana wa Yeshua, Yeshua murwa wa Kayafa tshifhe wa Maasia ane a bva Beth ′Imri.” Tshifhe muhulu wa Muyuda we a shela mulenzhe kha tsengo na u vhulahwa ha Yesu, o vha e Kayafa. (Yoh. 11:48-50) Muḓivhazwakale Flavius Josephus o ambela khae sa “Yosefa, we a vha a tshi vhidzwa Kayafa.” Zwi tou vha khagala uri ḽeneḽi bogisi ḽo vha ḽi ḽa muṅwe wa mashaka awe. Samusi muṅwalo u re kha ḽiṅwe ḽa bogisi ḽe ha humbulelwa uri ndi ḽa tshifhe muhulu wo vha u tshi ri ndi, Yehosef bar Caiapha, kana Yosefa murwa wa Kayafa, * Miriam o vha e shaka ḽa kayafa.

Uya nga mafhungo o ambiwaho nga vha Israel Antiquities Authority (IAA), bogisi ḽa marambo ḽa Miriam ḽo vha ḽo tswiwa nga mbava vhiḓani ḽa kale. Ṱhoḓisiso ya zwenezwo yo sumbedza uri ḽeneḽo bogisi ḽo vha ḽi hone zwa vhukuma.

Bogisi ḽa marambo ḽa Miriam ḽi dovha ḽa vha na maṅwe mafhungo maswa. Ḽi ambela kha “Maasia,” ine ya vha tshigwada tsha u fhedza kha zwa 24 zwa vhotshifhe vhe vha vha vha tshi shuma thembeleni ya Yerusalema nga zwifhinga zwo fhamba-fhambanaho. (1 Koron. 24:18) IAA yo amba uri, muṅwalo u re kha ḽeneḽo bogisi wo vha u tshi sumbedza uri “muṱa wa Kayafa wo vha u na vhushaka na vha tshigwada tsha Maasia.”

Muṅwalo wo dovha wa amba nga ha Beth ′Imri. Hu na ṱhalutshedzo mbili dza wonoyu muṅwalo. IAA yo amba uri, “ṱhalutshedzo ya u thoma ndi ya uri dzina Beth ′Imri ndi ḽa muṱa wa vhotshifhe—vharwa vha Imere (Esera 2:36, 37; Neh. 7:39-42) vhane vhaḓuhulu vhavho vha katela miraḓo ya tshigwada tsha Maasia.” “Ṱhalutshedzo ya vhuvhili ndi ya uri [Beth ′Imri] ndi fhethu he mufu Miriam a vha a tshi dzula hone kana he muṱa wa hawe woṱhe wa vha u tshi dzula hone.” Zwi re zwone ndi uri bogisi ḽa marambo ḽa Miriam ḽi ṋea vhuṱanzi ha uri Bivhili i amba nga vhathu vha vhukuma vha bvaho miṱani ya vhukuma.