WA AHEBERI elapo yoolanheriwa, eyaakha piswa yaapatxera okontariwa vaavo yaapatxeraaya okwehiwa ni waaliwa, olelo va onkhala mweeri wa Setembro kapena Outubro.

Calendaariyu a nyeeri 12 (ni yoole ori mweeri mahuku 29 kapena 30) onnapakiwa weera eyaakha eyo ekhale yookhuveya ovirikana eyaakha ya elimwe eneene. Saaheereriwa itthu sintxipale weera ekhaikhai woohima sa woota woowera osuwela ovirikana okhanle wa eyaakha yoowaatta elimwe kapena yookhuveya. Ennatepaxa wene okhavihera wakhala weera ennaatxeereriwa mahuku kapena mweeri etempu ekina ntoko ehinaakuveene ophiya eyaakha enttharelana. Mene wakhala haawo, calendaariyu onnalikanela ni etempu yoowaala naari yoowuurula.

Etempu ya Mose, Muluku aweerela atthu awe weera, eyaakha ya okokhorela kapena ya ettiini yaakela opatxera mweeri wa Abibe, kapena Nisani, eyiita. (Ott. 12:2; 13:4) Eyinlo kapena efesta yaakhala mweeri owo, waahela mpuwa ohemphwa wa esevada.—Ott. 23:15, 16.

“Ereegra yaavaaneliwe yaari yooweera, ovirikanyiha kapena hooye yaari yootepa okhweya,” enhima ti scholar Emil Schürer, Eliivuru ya: A História do Povo Judeu na Era de Jesus Cristo, (175 A.C.–A.D. 135). “Eyinlo kapena efeesta ya mPasika, yaapakiwa mweeri vamuru mweera wa Nisani (14 a Nisani), yaakela okwanelaka elimwe [equinócio] . . . Wakhala weera etempu ya mPasika yaakela okwanela okhwipi wa elimwe, esataka kapena efeesta eyo yaakela okhala mweeri wa [13] yaakela olaleiwa ohinaakuveene ophiya mweeri owo.”

Tivawonto, Anamoona a Yehova weera yuupuwelele Mukonelo wa Apwiya, entakiha moota aatthariwaawe calendaariyu ni aHeberi, vaavo onkhalaaya emalamalaka eyiita ni onkhala 14 a Nisani, calendaariyu a eHeberi. Miloko sootheene sirukurenre elapo sinnaleeliwa nihinaakuveene ophiya nihuku nno. *

Vano, moota heeni aHeberi yaasuwelaaya weera mweeri woomala ni mweeri mukina wampatxera? Olelo va nimmwaasa onweha calendaariyu vaxirini kapena mutelefoonini nnasuwela mweeri nraahu ni onttharelana. Mene nto etempu aalempwaawe Biblya, khuwaakhweya moota ene hiiha.

Etempu ya epula ya mirupi, yaviraru mahuku 30 waakontareliwa weera woomala mweeri. (Eph. 7:11, 24; 8:3, 4) Mene nto othanathanaru, calendaariyu a aHeberi aahiiwa oheliwa mahuku 30 ntoko omala wa mweeri. Mene aHeberi yaahelela weera, mweeri waapatxera wakhala weera wohooneya. Eyo yaaheeriha weera, mweeri okhalekeno mahuku 29 kapena 30 okhwipi wa omala mweeri wamuttuli.

Emaara ekina, Davidi naari tho Yonatani aahuuluma sa mweeri eeraka ha: “Omalo onimòneya mweri.” (1 Sam. 20:5, 18) Mwa yeeyo, eseekulu ya 11  A.E.C., mweeri waakontareliwa ohinaakuveene okhuma. Vano ana Israeli a vaanaano yaakela osuwela hayi weera mweeri woopatxera? Eliivuru ya Mishná, yaathaliha sookhovelela ni malamulo a Ayuda, ennathaliha itthu sinkhavihera osuwela eyo. Eyo enthoonyera weera etempu awo yaahokolonwaaha weepotthani, eSinédrio (a alta corte judaica) yaapakela eparte. Mpuwa mwa minyeeri mithanu ni miili (seete) saapakiwaaya ifeesta, esinédrio yaathukumana mahuku yaakwanaaya 30 yoole ori mweeri. Alopwana awo tiyaakhalanne muritti woothaliha salini mweeri waattharelana weeraaya opatxere. Yaapaka hayi eyo?

Alopwana yaavahiwe muritti wooweherera mukhitto mwa mukuso wa Yerusalemu, yannaweha moota yaakhalaaya mahutte wiila ni ekamaama ya mweeri. Anaalopwana ale yannaaleela asitokweene a eSinédrio moowaakuveya. Wakhala weera asitokweene ale yannaakhulela wooneya wa mweeri, awo yaamuhima wooneya wa mweeri munyowani. Ninkha wakhala weera mahutte yannahuruwela erimu yaapakiha anamaweherera ohoona mweeri? Yeereya eyo, osuuka  weera mweeri wa muttuli omanle ni mahuku 30 ni mweeri mukina wampantxera.

Liivuru a Mishná onnahima weera, yoothanla ya eSinédrio yaalaleiwa moorweela mwa mooro waapattihiwe Vamwaako sa Oliveira, waattamela oYerusalemu. Mapuru makina oorakamela musulu wa Israeli, wannapattihiwa mooro weera emwaramware mutthenka owo. Etempu yoottharelana anamahima yaaweha erimu weera esuwele okhuma wa mweeri yaaheemexiwa ovara muteko owo. Tivawo, aYuda a oYerusalemu, ana Israeli ni mawaani ootheene yaamwaramwareñye mapuro mantxipale yannaleeliwa okhuma wa mweeri. Nto vaavo yaapakiwaaya eyo, atthu ootheene yannawera otxa ifeesta sootheene saakhumelela.

Weera mwiiwexexe nnene mwaha ola, moone egraafiku ya nyeeri, ifeesta ni calendaariyu a eHeberi enttharelana.