1. Ano an bangin pinakamakasurubo nga takna ha kinabuhi ni Pedro?

DIRI gud mangangalimtan ni Pedro an takna nga nagkasiplatay hira ni Jesus. Nakita ba niya ha mga mata ni Jesus an kasubo o kasina? Diri kita maaram; an Biblia nagsiring la nga “liningi an Ginoo ngan ginkita hi Pedro.” (Luc. 22:61) Kondi hito nga siplat, nasantop ni Pedro an kaseryoso han iya sayop. Nabuhat pa la niya an igintagna ni Jesus, an butang nga iya ginsiring nga diri gud niya bubuhaton—an pagnigar ha iya hinigugma nga Agaron. Makasurubo ito nga takna para kan Pedro, bangin an pinakamakasurubo nga adlaw ha iya kinabuhi.

2. Ano nga leksyon an kinahanglan hibaroan ni Pedro, ngan paonan-o kita magpapahimulos ha istorya han iya kinabuhi?

² Kondi diri pa urhi an ngatanan. Tungod kay daku an pagtoo ni Pedro, may higayon pa hiya nga tadungon an iya mga sayop ngan mahibaro han usa han pinakaimportante nga leksyon nga igintutdo ni Jesus—an pagin mapinasayloon. Kada usa ha aton kinahanglan liwat mahibaro hito, salit tagdon naton kon paonan-o ito hinbaroan ni Pedro.

3, 4. (a) Ano an iginpakiana ni Pedro kan Jesus, ngan ano an bangin nahunahuna ni Pedro? (b) Paonan-o iginpakita ni Jesus nga naimpluwensyahan hi Pedro han mga nakapalibot ha iya?

³ Mga unom ka bulan antes hito, ha iya natawohan nga bungto ha Capernaum, dinaop hi Pedro kan Jesus ngan nagpakiana: “Ginoo, makapira ko papasayloon an akon bugto nga nakasala ha akon? Tubtob ha pito ka beses?” Bangin nahunahuna ni Pedro nga mapinasayloon na hiya kay igintutdo han mga lider han relihiyon hadto nga tulo la ka beses sadang magpasaylo. Kondi hi Jesus binaton: “Diri la tubtob ha pito ka beses, kondi tubtob ha 77 ka beses.”—Mat. 18:21, 22.

⁴ Iginpapasabot ba ni Jesus nga sadang ilista ni Pedro an mga sayop nga nabubuhat ha iya? Diri; lugod, pinaagi ha paghimo han 7 nga 77, iginpapasabot niya nga an gugma nagpapagios ha aton  nga magpasaylo hin waray limitasyon. (1 Cor. 13:4, 5) Iginpakita ni Jesus nga naimpluwensyahan hi Pedro han mga nakapalibot ha iya nga mga magraot ngan diri andam magpasaylo. Kondi, adton karuyag magsubad ha Dios sadang magpasaylo hin pauroutro.—Basaha an 1 Juan 1:7-9.

5. San-o kita mas nahibabaro nga magin mapinasayloon?

⁵ Hi Pedro waray rumiwa kan Jesus. Kondi, nakaabot gud ba ha iya kasingkasing an leksyon nga igintutdo ni Jesus? Usahay, mas nahibabaro kita nga magin mapinasayloon kon kita mismo an nagkikinahanglan gud hito. Salit aton hisgotan an panhitabo antes han kamatayon ni Jesus. Hiton makuri nga panahon, damu an nahimo ni Pedro nga nagkinahanglan hin pagpasaylo han iya Agaron.

6. Ano an reaksyon ni Pedro han gintutdoan ni Jesus an iya mga apostol mahitungod ha pagkamapainubsanon, kondi paonan-o hiya gintratar ni Jesus?

⁶ Makatirigamnan gud ito nga gab-i—an ultimo nga gab-i ni Jesus ha tuna. Damu pa an iya sadang igtutdo ha iya mga apostol—sugad han pagkamapainubsanon. Nagpakita hiya hin susbaranan pinaagi ha paghimsaw ha ira tiil, usa nga buruhaton nga kasagaran nga ginhihimo han giuubusi nga surugoon. Ha siyahan, ginkwestyon ni Pedro an ginbuhat ni Jesus; nagdumiri pa ngani hiya nga buhaton ito ha iya. Kondi ha urhi, nag-insister hiya nga hugasan ni Jesus diri la an iya mga tiil kondi pati an iya ulo ngan mga kamot! Waray maubos an pasensya ni Jesus; lugod kalmado nga iginsaysay niya an pagkaimportante ngan an kahulogan han iya ginbubuhat.—Juan 13:1-17.

7, 8. (a) Ano an iba pa nga nabuhat ni Pedro nga nagsari ha pasensya ni Jesus? (b) Paonan-o hi Jesus padayon nga nagpakita hin gugma ngan pagkamapinasayloon?

⁷ Waray pag-iha katapos hito, may nabuhat hi Pedro nga nagsari na liwat ha pasensya ni Jesus. Hi Pedro ngan an iba nga apostol naglantugi kon hin-o ha ira an gilalabawi. Bisan pa hito, may pagkabuotan nga ginsaway hira ni Jesus ngan ginkumendasyonan pa ngani ha ira maopay nga ginbuhat; nagin maunungon hira ha ira Agaron. Kondi igintagna niya nga hira ngatanan mabaya ha iya. Pero nagsiring hi Pedro nga diri hiya mabaya kan Jesus tubtob ha kamatayon. Ha kabaliktaran, gintagna ni Jesus nga hito mismo nga gab-i makatulo nga igninigar hiya ni Pedro antes tumugaok an manok hin duha ka beses. Kondi riniwa hiya kan Jesus ngan naghambog pa ngani nga hiya an pinakamaunungon ha ngatanan nga apostol!—Mat. 26:31-35; Mar. 14:27-31; Luc. 22:24-28; Juan 13:36-38.

⁸ Naubos ba an pasensya ni Jesus kan Pedro? Aw, durante hiton makuri nga panahon, padayon nga ginkita ni Jesus an mag-opay  nga kalidad han iya diri-hingpit nga mga apostol. Maaram hiya nga papakyason hiya ni Pedro, kondi hiya nagsiring: “Nangamuyo ako para ha imo nga diri magluya an imo pagtoo, ngan katapos mo magbasol, parig-ona an imo kabugtoan.” (Luc. 22:32) Hito nga paagi, iginpahayag ni Jesus nga nasarig hiya nga magbabasol hi Pedro ngan padayon nga mag-aalagad nga matinumanon ha Dios. Mahigugmaon ngan mapinasayloon gud hi Jesus!

9, 10. (a) Ha hardin han Getsemani, kay ano nga kinahanglan sawayon hi Pedro? (b) Ano an iginpapahinumdom ha aton han mga sayop ni Pedro?

⁹ Ha urhi, ha hardin han Getsemani, diri la usa ka beses nga kinahanglan sawayon hi Pedro. Hi Jesus naghangyo ha iya, pati kanda Santiago ngan Juan, nga padayon nga magbantay samtang nag-aampo Hiya. Nasasakit hinduro hi Jesus ngan nagkikinahanglan hin suporta, kondi hi Pedro ngan an iba pa pauroutro nga nahingaturog. Bisan pa hito, nasabtan hira ni Jesus ngan ginpasaylo. Hiya siniring: “Oo, an espiritu disidido pero an lawas maluya.”—Mar. 14:32-41.

¹⁰ Waray pag-iha, may nagkaabot nga may dara nga mga sulo, espada, ngan balbag. Hini nga takna, kinahanglan nira magin maikmat ngan maaramon. Kondi ginios dayon hi Pedro nga diri naghuhunahuna; gintigbas niya hi Malco nga surugoon han hitaas nga saserdote, salit napalong an talinga hito. Kalmado nga ginsaway ni Jesus hi Pedro, gintambal an samad ni Malco, ngan ginsaysay an prinsipyo ha pagin diri madarahog nga naggigiya pa gihapon ha Iya mga sumurunod tubtob yana. (Mat. 26:47-55; Luc. 22:47-51; Juan 18:10, 11) Damu na an sayop ni Pedro nga nagkinahanglan hin pagpasaylo han iya Agaron. Nagpapahinumdom ito ha aton nga kita ngatanan agsob makasala. (Basaha an Santiago 3:2.) Hin-o ha aton an diri nagkikinahanglan han pagpasaylo han Dios kada adlaw? Pero hito nga gab-i, may mas seryoso nga sayop nga nahimo hi Pedro.

11, 12. (a) Paonan-o hi Pedro nagpakita hin kaisog katapos dakpon hi Jesus? (b) Ha ano nga paagi napakyas hi Pedro ha pagtuman han iya ginsiring nga iya bubuhaton?

¹¹ Ginsidngan ni Jesus an mga nagdadakop ha iya nga kon hiya an ira ginbibiling, palakton nira an iya mga apostol. Waray nahimo hi Pedro samtang gin-gagapos hi Jesus. Katapos, pinalagiw hiya sugad han ginbuhat han iba nga apostol.

¹² Hira Pedro ngan Juan kinadto hirani ha balay han ginsaliwnan na nga hitaas nga saserdote nga hi Anas, diin siyahan nga gindara hi Jesus basi imbistigaron. Han gindara hi Jesus ha lain nga lugar, nagsinunod hira Pedro ngan Juan kondi “apartado” la. (Mat. 26:58; Juan 18:12, 13) Diri talawan hi Pedro, ngani an pagsinunod  nagkinahanglan hin kaisog tungod kay armado an grupo ngan nasamaran na niya an usa ha ira. Kondi waray niya maipakita an maunungon nga gugma nga iya ginsiring—an diri pagbaya ha iya Agaron tubtob ha kamatayon.—Mar. 14:31.

13. Paonan-o naton bug-os nga masusundan hi Kristo?

¹³ Pariho kan Pedro, damu yana an nasunod kan Kristo hin “apartado” la—ha paagi nga diri hinbabaroan han iba. Kondi sugad han iginsurat mismo ni Pedro ha urhi, masusundan la naton hin bug-os hi Kristo kon magpapabilin kita nga duok ha Iya. Mahihimo naton ito pinaagi ha pagsubad han Iya susbaranan ha ngatanan nga butang, anoman an mahitabo.—Basaha an 1 Pedro 2:21.

14. Ano an ginbuhat ni Pedro durante ha gab-i han pagbista kan Jesus?

¹⁴ Ginsundan ni Pedro an mga nagdara kan Jesus tubtob nga inabot hira ha usa nga daku hinduro nga mansyon ha Jerusalem. Ito an balay ni Caifas, an riko ngan gamhanan nga hitaas nga saserdote. An sugad nga balay kasagaran nga may bungsaran ngan ganghaan ha prente. Inabot hi Pedro ha ganghaan kondi waray pasudla. Salit hi Juan, nga nakilala ha hitaas nga saserdote ngan nakadto na ha sulod, dinaop ngan naghangyo ha parabantay nga pasudlon hi Pedro. Baga hin waray umupod hi Pedro kan Juan; waray man hiya sumulod ha balay basi unongan an iya Agaron. Nagpabilin hiya ha bungsaran, diin an pipira nga uripon ngan surugoon nagpapapasò ha may kalayo hiton mahagkot nga kagab-ihon ngan nagkikinita samtang naggagawas-sulod an buwaon nga mga testigo kontra kan Jesus.—Mar. 14:54-57; Juan 18:15, 16, 18.

15, 16. Isaysay kon paonan-o natuman an tagna ni Jesus mahitungod ha pagnigar ni Pedro hin tulo ka beses.

¹⁵ Ha lamrag han kalayo, nakilal-an hi Pedro han babaye nga nagpasulod ha iya ngan gin-akusaran hiya: “Kaupod ka liwat ni Jesus nga taga-Galilea!” Tungod kay nakalasan, nagnigar hi Pedro nga kilala niya hi Jesus ngan nagpakunokuno pa ngani nga diri hiya maaram han ginsisiring han babaye. Kinadto hiya ha may ganghaan, nangangalimbasog nga diri makilal-an, kondi usa pa nga babaye an nakakita ha iya ngan nagsiring: “Ini nga tawo kaupod ni Jesus nga Nazareno.” Hi Pedro nanumpa: “Diri ko kilala ito nga tawo!” (Mat. 26:69-72; Mar. 14:66-68) Posible nga hinin ikaduha nga pagnigar hinbatian ni Pedro an tugaok, pero duro an iya kabaraka salit waray niya mahinumdumi an igintagna ni Jesus pipira ka oras pa la an naglabay.

¹⁶ Katapos hito, nangalimbasog la gihapon hi Pedro nga diri makilal-an. Kondi an mga tawo ha bungsaran dinaop ha iya. An usa ha ira, nga paryente ni Malco nga nasamaran ni Pedro, nagsiring: “Diri ba nakita ko ikaw nga kaupod niya ha hardin?” Karuyag ni Pedro nga kombinsihon an mga tawo nga sayop hira. Salit nanumpa  hiya nga maghikaraot unta hiya kon nagbubuwa hiya. Ito an ikatulo nga pagnigar ni Pedro. Katapos gud hito, tinugaok an manok—an ikaduha nga iya hinbatian hito nga gab-i.—Juan 18:26, 27; Mar. 14:71, 72.

17, 18. (a) Ano an gin-abat ni Pedro han nasantop niya nga seryoso gud an iya nabuhat nga sayop ha iya Agaron? (b) Ano an bangin nahunahuna ni Pedro?

¹⁷ Hito nga takna, paggagawas pa la ni Jesus ha balkon diin nakikita an bungsaran. Sugad han gin-unabi ha tinikangan, nagkasiplatay hira ni Pedro. Dida hito nasantop ni Pedro nga seryoso gud an iya nabuhat nga sayop ha iya Agaron. Binaya hiya ha bungsaran nga nakukonsensya hinduro. Samtang naglalakat ha mga kalye han syudad, waray na niya mapugngi an iya mga luha. Nasubo gud hiya ngan nagtinangis.—Mar. 14:72; Luc. 22:61, 62.

¹⁸ Kon nakakabuhat hin seryoso nga sala, mahimo hunahunaon dayon han usa nga diri na gud hiya mapapasaylo. Bangin nahunahuna liwat ito ni Pedro. Mapapasaylo pa ba hiya?

19. Ano an sigurado nga inabat ni Pedro mahitungod ha iya sayop, pero paonan-o kita nahibaro nga waray hiya magpadaog hito?

¹⁹ Sigurado nga mas nasubo gud hi Pedro kinabuwasan han nakita niya an nahitabo kan Jesus. Posible nga ginbasol niya an iya kalugaringon han mamatay hi Jesus pagkakulop katapos hin pipira ka oras nga pagsakit! Sigurado nga nasusubo gud hiya ha paghunahuna nga nakadugang hiya ha kasakit han iya Agaron durante han Iya ultimo nga adlaw sugad nga tawo. Kondi waray hiya magpadaog hito. Nahibaro kita hini kay waray pag-iha nakig-upod na liwat hiya ha iya mga igkasi-tumuroo. (Luc. 24:33) Waray ruhaduha nga nagbasol an mga apostol ha ira ginbuhat hito nga gab-i, ngan ginliaw nira an kada tagsa.

20. Ano an aton mahibabaroan tikang ha usa han pinakamaaramon nga ginhimo ni Pedro?

²⁰ Hini nga sitwasyon, nakita naton an usa han pinakamaaramon nga ginhimo ni Pedro. Kon an surugoon han Dios nakakasala, diri an kaseryoso han iya sala an importante kondi an karig-on han iya determinasyon ha pagbangon ngan pagtadong han sitwasyon. (Basaha an Proberbios 24:16.) Ginpakita ni Pedro an iya sinsero nga pagtoo pinaagi ha pakig-upod ha iya kabugtoan bisan pa han iya kasubo. Kon an usa nasusubo o nakukonsensya, bangin karuyag niya mag-usahan o bumulag ha kadam-an, kondi  peligroso ito. (Prob. 18:1) Maaramon an pagpabilin nga duok ha mga igkasi-tumuroo ngan parig-unon utro an pagtoo.—Heb. 10:24, 25.

21. Tungod kay nakig-upod hi Pedro ha iya mga igkasi-tumuroo, ano nga sumat an iya hinbaroan?

²¹ Tungod kay kaupod ni Pedro an iya mga igkasi-tumuroo, hinbatian niya an diri katoohan nga sumat nga an lawas ni Jesus waray ha lubnganan. Salit dinalagan ngadto hira Pedro ngan Juan. Hi Juan, nga posible nga mas bata, nahiuna pag-abot. Han nakita niya nga abrido an lubnganan, nag-alang hiya pagsulod, pero hi Pedro diniretso la. Bisan kon naghahangos, sinulod dayon hiya ha lubnganan pero waray na ito sulod!—Juan 20:3-9.

22. Kay ano nga nawara an kasubo ngan pagruhaduha ni Pedro?

²² Tumoo ba hi Pedro nga nabanhaw hi Jesus? Ha tinikangan waray, bisan kon nagsiring an magtinumanon nga kababayin-an nga may mga anghel nga nagpakita ha ira ngan nagsumat nga ginbanhaw hi Jesus. (Luc. 23:55–24:11) Kondi han tikagab-i na, nawara an kasubo ngan pagruhaduha ni Pedro. Buhi hi Jesus, ngan gamhanan na nga espiritu! Nagpakita hiya ha ngatanan niya nga apostol. Kondi antes hito, nagpakita anay hiya kan Pedro. An mga apostol nagsiring hito nga adlaw: “Totoo gud nga an Ginoo ginbanhaw ngan nagpakita kan Simon!” (Luc. 24:34) Sugad man, hi apostol Pablo ha urhi nagsurat mahitungod hiton makatirigamnan nga adlaw han hi Jesus ‘nagpakita kan Cefas, ngan katapos ha 12 nga apostol.’ (1 Cor. 15:5) An Cefas ngan Simon iba nga ngaran ni Pedro. Nagpakita ha iya hi Jesus hito nga adlaw—bangin han nag-uusahan hiya.

23. Kay ano nga an nahitabo kan Pedro sadang hinumdoman han nakakasala nga mga Kristiano?

²³ An Biblia waray magsumat han nahitabo durante han ira pagkita. Mahahanduraw naton an kalipay ni Pedro nga makita utro nga buhi an iya hinigugma nga Ginoo ngan maipahayag an iya kasubo ngan pagbasol. Labaw ha ngatanan, karuyag niya mangaro hin pasaylo. Sigurado nga ginpasaylo gud hiya ni Jesus. Yana, sadang hinumdoman han nakakasala nga mga Kristiano an nahitabo kan Pedro. Diri gud naton sadang hunahunaon nga diri kita mapapasaylo han Dios. Iginpapakita ni Jesus an kalidad han iya Amay nga ‘nagpapasaylo hin damu gud.’—Isa. 55:7.

24, 25. (a) Ihulagway an pagpangisda ni Pedro ha Dagat han Galilea. (b) Ano an reaksyon ni Pedro ha milagro ni Jesus?

²⁴ Ginsidngan ni Jesus an iya mga apostol nga kumadto ha Galilea diin makikigkita hiya utro ha ira. Han inabot hira didto, nakahunahuna hi Pedro nga mangisda ha Dagat han Galilea, ngan may pipira nga inupod ha iya. Nakabalik na liwat hiya hito nga lugar  diin hiya nanginabuhi hin hurohilawig nga panahon hadto. An ragaak han baluto, an pagpusak han mga balud, ngan an pukot nga iya ginkakaptan sigurado nga nagpapahinumdom han iya kinabuhi hadto. Hito nga gab-i, waray hira nadakop.—Mat. 26:32; Juan 21:1-3.

²⁵ Kondi han kaagahon na, usa nga tawo an nagsinggit tikang ha baybayon ngan gin-aghat hira nga ihulog an pukot ha too nga bahin han baluto. Sumugot hira ngan nakadakop hin 153 nga isda! Maaram hi Pedro kon hin-o ito nga tawo. Linukso hiya ha baluto ngan linangoy ngadto ha baybayon. Didto, ginpakaon ni Jesus hin  sinugba nga isda an iya matinumanon nga kasangkayan. Ngan mas naghatag hiya hin atensyon kan Pedro.—Juan 21:4-14

26, 27. (a) Ano nga higayon an tulo ka beses nga iginhatag ni Jesus kan Pedro? (b) Ano an pamatuod nga bug-os nga ginpasaylo ni Jesus hi Pedro?

²⁶ Ginpakianhan ni Jesus hi Pedro kon hinigugma ba niya an iya Ginoo “labaw pa hini”—nga gintutudlok an damu nga dakop nga isda. Mas hinigugma ba ni Pedro an pagpangisda kay ha kan Jesus? Sugad la nga tulo ka beses niya iginnigar an Ginoo, tulo ka beses liwat hiya gintagan ni Jesus hin higayon nga ipahayag an iya gugma ha atubangan han iya mga kaupod. Han ginbuhat ito ni Pedro, ginsidngan hiya ni Jesus kon paonan-o ipapakita ito nga gugma: pinaagi ha pag-una han sagrado nga pag-alagad—pagpakaon, pagparig-on, ngan pagmangno han panon ni Kristo, an Iya magtinumanon nga sumurunod.—Luc. 22:32; Juan 21:15-17.

²⁷ Hito nga paagi iginpakita ni Jesus nga hi Pedro gagamiton pa gihapon niya ngan han iya Amay. Ha paggiya ni Kristo, hi Pedro magkakaada importante nga bahin ha kongregasyon. Nagpapamatuod gud ito han bug-os nga pagpasaylo ni Jesus! Sigurado nga nabantad ngan napagios hi Pedro hito nga kalooy.

28. Paonan-o nagkinabuhi hi Pedro uyon ha iya ngaran?

²⁸ Matinumanon nga ginbuhat ni Pedro an iya toka ha sulod hin damu ka tuig. Iya ginparig-on an iya kabugtoan, sugad han iginsugo ni Jesus ha gab-i antes Hiya mamatay. Mahigugmaon ngan mapailubon nga ginmangnoan ngan ginpakaon niya an mga sumurunod ni Kristo. Ini nga tawo nga gintawag nga Simon nagkinabuhi uyon ha iginngaran ni Jesus ha iya—Pedro, o Bato—pinaagi ha pagin diri pabag-o-bag-o, marig-on, ngan masasarigan gud han kongregasyon. Ginpapamatud-an ito han iya duha nga mahigugmaon nga surat nga nagin importante nga bahin han Biblia. Iginpapakita liwat hito nga mga surat nga waray gud niya hingalimti an leksyon ha pagin mapinasayloon nga iya hinbaroan kan Jesus.—Basaha an 1 Pedro 3:8, 9; 4:8.

29. Paonan-o naton masusubad an pagtoo ni Pedro ngan an kalooy han iya Agaron?

²⁹ Hinaot mahibaro liwat kita hito nga leksyon. Kada adlaw ba kita nangangaro ha Dios hin pasaylo ha aton mga sala? Natoo ba kita hito nga pagpasaylo ngan ha gahum hito ha paglimpyo ha aton? Ngan ginpapasaylo ba liwat naton an iba? Kon oo, masusubad naton an pagtoo ni Pedro—ngan an kalooy han iya Agaron.