Maaram Ka Ba?
Kay ano nga an pagpatay ha mga kriminal nag-uupod ha pagbari han ira mga bitiis?
May kalabotan ha pagpatay kan Jesus ngan ha duha nga kriminal ha pasakitan nga kahoy, an Ebanghelyo nasiring: “Naghangyo an mga Judio kan Pilato nga barion an ira mga bitiis ngan kuhaon an mga lawas.”—Juan 19:31.
Ha balaud han mga Judio, an patay nga lawas han usa nga kriminal nga nakabitay ha estaka kinahanglan “diri magpabilin ha bug-os nga gab-i ha kahoy.” (Deuteronomio 21:22, 23) Matin-aw nga igin-aplikar gihap han mga Judio ito nga balaud ha mga ginpatay han mga Romano ha estaka. An pagbari ha mga bitiis han mga kriminal magpapadagmit han ira kamatayon salit mailulubong hira antes magtikang an Sabbath katunod han adlaw.
Kasagaran nga ha mga kamot ngan ha mga tiil iginraraysang ha estaka an tawo nga paratayon. Kon tindugon na an estaka, mag-aantos hiya hin duro nga kaul-ol tungod kay an iya lawas mabitay ha raysang. Basi makaginhawa, kinahanglan niya iduso tipaigbaw an iya lawas pinaagi han iya mga tiil nga nakaraysang. Kondi kon bari an iya mga bitiis, diri niya ito mahihimo. Salit mamamatay dayon hiya tungod han kakulang hin oksiheno, o tungod han diri maopay nga pag-agos han dugo ha iya lawas.
Paonan-o ginamit an mga labyog ha pakiggirra ha kadaan nga panahon?
Labyog an gin-gamit ni David ha pagpatay ha higante nga hi Goliat. Matin-aw nga hinbaroan niya an paggamit hini han parabantay pa hiya hin karnero han bata pa hiya.—1 Samuel 17:40-50.
An labyog makikita ha eskultura han Ehipto ngan Asirya ha panahon han Biblia. Ini nga armas may-ada halapad nga anit o panapton nga nakasumpay ha duha nga higot o kordon. Ginbubutangan ito han parapanlabyog hin mahamis o malidong nga bato nga duha o tulo ka pulgada an diyametro ngan mga 250 gramo an kabug-aton. Katapos, iya ito iglalabyog palibot ha igbaw han iya ulo ngan bubuhian an usa han mga higot hito. Tungod hini, an bato makusog nga malatos ngan makaigo han puntirya.
Damu nga bato han labyog an naukab ha Butnga Sinirangan nga gin-gamit ha mga girra ha kadaan nga panahon. An eksperto nga mga girriro posible nga nakakalabyog hin mga bato ha kalaksihon nga 160 tubtob 240 ka kilometro kada oras. An mga eskolar waray magkauruyon kon naaabot han labyog an distansya nga naaabot han pana, kondi pariho han pana, an labyog nakakamatay.—Hukom 20:16.