SʼE TUʼU ia Sala ʼi tona loto fale pea ʼe fesioʼaki. Fakakaukauʼi age muʼa ko he fafine ʼe lagi mata mamahi. Kapau koia, ʼe tou iloʼi tona tupuʼaga. Koteʼuhi neʼe lahi te ʼu suvenia ʼo ia pea mo tona ʼohoana ko Apalahamo ʼi tonā ʼapi. * Pea neʼe nā faʼufaʼu fakatahi ai tonā maʼuli.

Neʼe nā maʼuʼuli ʼi Ulu, ko he kolo koloaʼia. ʼE lahi ai te kau tufuga, mo he hahaʼi maʼu koloa pea mo faikoloa. ʼE mahino ia, neʼe ʼi ai ʼonā koloa. Pea kia Sala ko tona ʼapi neʼe mole ko he loto fale pe ke tanaki ai ni meʼa. Kaʼe, neʼe toe hoko ai foki he ʼu aluʼaga fakafiafia mo faigataʼa ʼi tonā maʼuli fakataumatuʼa. Pea neʼe nā faikole tuʼumaʼu ai ki tonā ʼAtua, ia Sehova. Koia, ʼe ha mai ai neʼe leleiʼia e Sala tonā nofoʼaga.

Kaʼe, neʼe lotolelei ia Sala ke lituʼa ki te ʼu meʼa fuli ʼae neʼe kua mahani ai. Logo la neʼe ko tona teitei taʼu 60 ʼaia, kaʼe neʼe faifagona pe ʼi he ʼu koga meʼa neʼe mole ina iloʼi, neʼe feala pe ke tuʼutamaki ai tona maʼuli pea neʼe mole feala ke toe liliu mai. Kotea ʼae neʼe tupu ai tana fai he ʼu fetogi feia ʼi tona maʼuli? Pea kotea te ako ʼe tou taʼofi mai tana tui?

Neʼe lagi lahi ake ia Sala ʼi Ulu. Ia ʼaho nei, kua tuʼu lavaki te kolo ʼaia. Kaʼe ʼi tona temi, neʼe fefolauʼaki ai te ʼu vaka faifakatau koloa ʼi te Vai Tafe Eufalate ʼo fetuku koloa ki te kolo koloaʼia ʼaia. He ʼe ko te kolo ʼaia ko Ulu, neʼe kaugā malie ai te hahaʼi, neʼe ʼomai tuʼumaʼu te ʼu vaka ki te ʼu ʼuafu pea neʼe ʼi ai te ʼu fakatauʼaga meʼa kai. ʼEi, neʼe lahi ake ia Sala ʼi he kolo ʼe hahaʼi pea neʼe feala ke ina iloʼi ʼonatou higoa. Pea neʼe lagi toe manatuʼi foki e te hahaʼi tona higoa he neʼe ko he fafine finemui. Neʼe toe hahaʼi foki mo tona famili.

ʼE iloa ia Sala ʼi te Tohi-Tapu ʼuhi ko te malohi ʼo tana tui. He neʼe tauhi ki te ʼAtua moʼoni, ia Sehova. Kaʼe, neʼe mole tui ki te ʼatua ʼo te mahina ʼae neʼe iloa ʼi te kolo ʼaia pea neʼe tauhi ki ai te hahaʼi ʼo Ulu. Neʼe mole fakaha ʼi te Tohi-Tapu pe neʼe ina maʼu feafeaʼi te tui ʼaia. ʼI te kamata, neʼe tauhi tana tamai ki te ʼatua ʼo Ulu. Pea neʼe ʼohoana ia Sala mo Apalahamo. Neʼe vaha mo Apalahamo ia taʼu ʼe hogofulu. * (Senesi 17:17) Pea ki muli age, neʼe liliu ia Apalahamo ko “te tamai ʼa natou fuli ʼae neʼe tui.” (Loma 4:11) Neʼe malohi tonā maʼuli fakataumatuʼa ʼuhi ko tana fefakaʼapaʼapaʼaki, mo tanā taupau he ʼu felogoʼi lelei pea mo tanā gaue fakatahi logo la te ʼu fihifihia. Kaʼe, neʼe tupu tafito tanā logo tahi ko tonā ʼofa ki te ʼAtua.

Neʼe ʼofa ia Sala ʼi tona ʼohoana pea neʼe fakatuʼu tonā ʼapi ovi ki ʼonā famili ʼi Ulu. Kaʼe mole fualoa ki ai, neʼe nā tau mo he aluʼaga fakalotomamahi. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko Sala “nee paa . . . : nee mole mau fanau.” (Senesi 11:30) ʼI te temi ʼaia, neʼe ko he alu ʼaga fakaufiufi pea mo fakalotomamahi ʼaupito. Kaʼe, neʼe nofo agatonu ia Sala ki tona ʼAtua pea mo tona ʼohoana. Neʼe ʼi ai tanā ʼilamutu ko Lote, neʼe kua mate tana tamai. Pea neʼe kua hage pe kia naua ko hanā fanau. Kaʼe ʼaki leva te alu ʼo te temi, neʼe fetogi tonā maʼuli.

Neʼe haʼu fakafiafia ia Apalahamo kia Sala. Neʼe lagi mole faʼa tui ki te aluʼaga ʼae neʼe hoko. Ko te ʼAtua ʼae ʼe nā tauhi ki ai neʼe ina fakaʼaogaʼi he ʼaselo ke ha pea mo palalau kia ia. Neʼe lagi sio ia Sala ki tona ʼohoana mo ui fenei age: “Fakaha mai pe neʼe kotea ʼae neʼe ina ui atu?” Neʼe lagi heka muʼa ia Apalahamo ʼo fakakaukau. Pea neʼe ina ui fenei age te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Sehova: “Mavae ʼi tou fenua pea mo ʼou kaiga pea ke alu ki te fenua ʼae ka au fakaha atu anai.” (Gaue 7:2, 3) Neʼe nā fakakaukauʼi leva te faʼahi ʼae neʼe fakaha age e Sehova kia naua. Neʼe tonu leva ke nā lituʼa ki tonā maʼuli fimalie kaʼe nā maʼuli feoloʼaki. ʼE kotea anai te tali ʼa Sala? Neʼe sioʼi e Apalahamo pe ʼe feafeaʼi anai tana manatu. ʼE lagolago anai koa kia ia ʼo ʼuhiga mo te ʼu toe fetogi ʼaia?

ʼE lagi tou manatu ʼe heʼeki hoko kia tatou te aluʼaga ʼae neʼe fai e Sala ʼo tou manatu fenei: “Neʼe heʼeki kole mai e te ʼAtua kia au peʼe ki toku ʼohoana ke au fai he meʼa feia?” Kaʼe, ʼe feala pe ke hoko kia tatou he aluʼaga feia. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe tou maʼuʼuli ʼi he malama manumanū koloa. Pea ʼe feala ke tou fakamuʼamuʼa ʼi totatou maʼuli ia te maʼuli fimalie pea mo te fia maʼu koloa. Kaʼe ʼe fakalotomalohiʼi tatou ʼi te Tohi-Tapu ke tou fakamuʼamuʼa te ʼu meʼa fakalaumalie. ʼO feafeaʼi? ʼAki hatatou fakafiafiaʼi te loto ʼo te ʼAtua ʼi te ʼu meʼa ʼae ʼe tou leleiʼia. (Mateo 6:33) Ohage ko tatatou vakaʼi te aluʼaga ʼae neʼe fai e Sala, tou fai kia tatou te fehuʼi ʼaeni: ‘Kotea te tonu ka au toʼo anai ʼi toku maʼuli?’

ʼI te tanaki e Sala tana uta, neʼe tonu ke ina filifili te ʼu meʼa ʼae ʼe ʼaoga ke ʼave mo ʼae ʼe tuku. Neʼe tokaga tafito ki te ʼu meʼa ʼae neʼe lava hili ki te ʼu tuʼa ʼo te ʼu asino mo te ʼu kamelo pea mo faigafua tona feʼaveʼaki ʼuhi ko tanā maʼuli feoloʼaki. ʼE mahino ia, neʼe lahi ʼona koloa neʼe nā fakatau peʼe foaki. Pea neʼe mole kei nā olo ki te ʼu fakatauʼaga meʼa kai ʼo toʼo ai he ʼu moʼi pipi, he ʼu fuaʼi ʼakau, he ʼu mutuʼi meʼa pea mo ʼihi atu meʼa neʼe ʼaoga kia naua. Neʼe kua nā tuku leva tonā maʼuli fimalie.

Neʼe lagi faigataʼa kia Sala tana tuku siʼona loto fale. ʼE mahino ia, neʼe lituʼa moʼoni ia Sala ki tona maʼuli fimalie mo kapau neʼe hage tona loto fale ko ʼihi ʼapi ʼae neʼe maʼu e te kau alekeolosia ʼi Ulu. Ko ʼihi ʼapi neʼe ko koga fale ʼe hogofulu tupu pea neʼe ʼi ai te ʼu matapuna vai. Maʼia pe la mo he ʼapi ʼo he tahi neʼe mole koloaʼia, neʼe malohi tona ʼapi pea neʼe ʼi ai he matapa ʼe feala tona kalaviʼi. Kaʼe, neʼe feala koa ke puipui ia ia mai he kau kaihaʼa moka nofo  ʼi he fale la? Peʼe puipui ia ia mai te ʼu laione, te ʼu taika, te ʼu uluso pea mo te ʼu lupo fekai? Neʼe ko te ʼu manu fekai ʼaia neʼe maʼu ʼi te ʼu koga meʼa ʼae ʼe talanoa ki ai te Tohi-Tapu ʼi te ʼu temi ʼaia.

Kaʼe ʼe feafeaʼi leva ki tona famili? Ko ai ʼae ka tuku anai e Sala? Neʼe ui fenei e te ʼAtua: “Mavae ʼi tou fenua pea mo ʼou kaiga.” ʼE mahino ia, neʼe lagi faigataʼa kia Sala te fakatotonu ʼaia. ʼI tona ʼuhiga fafine agalelei, neʼe lagi ʼi ai ʼona tehina mo tokolua, mo ʼilamutu, mo fakafotu pea mo ʼana faʼe tagata neʼe ʼofa mamahi ai pea neʼe mole feala ke toe sio kia natou. Kaʼe, neʼe lotomalohi tuʼumaʼu pe ia Sala ʼo teuteuʼi tana faifagona.

Logo la te ʼu faigataʼa ʼaia, kaʼe neʼe tokalelei pe ia Sala ki te ʼaho ʼae ʼe ka mavae ai. Neʼe natou kaugā olo mo Tela, ia te ʼulu matuʼa ʼo te famili, logo la neʼe kua vaivai. (Senesi 11:31) ʼE mahino ia, neʼe tonu ke tokaga lelei ia Sala ki tana tamai ʼae kua vaivai. Neʼe toe kau mo Lote ki te faifagona ʼaia koteʼuhi neʼe natou fakalogo kia Sehova pea mo “mavae leva ʼi te fenua ʼo te kau Kaletea.”—Gaue 7:4.

Neʼe kamata tanatou faifagona ki Salani, ʼae neʼe tuʼu ia kilometa ʼe 960 ʼo te potu uesite. Pea neʼe natou faifagona ʼi te ʼu kauvai ʼo Eufalate. ʼI Salani, neʼe natou nonofo ai ʼi he kiʼi temi pe. Neʼe lagi mahaki ia Tela pea neʼe mole kei ina lavaʼi te faifagona fualoa. Neʼe nonofo ai te famili ʼo kaku ki te mate ʼo Tela ʼi tona taʼu 205. ʼI muʼa ʼo te hoko atu ʼo tanatou faifagona, neʼe toe palalau ia Sehova kia Apalahamo ke toe mavae ʼi te fenua ʼaia ʼo alu ki te fenua ʼae ka ina fakaha age anai. Pea neʼe toe ui fenei age e te ʼAtua: “E au fakatupu anai ia koe ia he puleaga lahi.” (Senesi 12:2-4) Kaʼe, ʼi tanatou mavae mai Salani, neʼe taʼu 75 ia Apalahamo pea neʼe taʼu 65 ia Sala. Pea neʼe mole maʼu pe la hanā fanau. ʼE feafeaʼi leva ke hifo mai he puleʼaga mai ia Apalahamo? ʼE toe ʼohoana anai mo he tahi age fafine? Ko te ʼohoana mo he ʼu fafine ʼe tokolahi neʼe fai mahani ʼi te temi ʼaia. Koia, neʼe lagi manatu la ia Sala ki te aluʼaga ʼaia.

Neʼe natou mavae ʼi Salani ʼo hoko atu pe tanatou faifagona. Ko ai leva ʼae neʼe fakatahi age kia natou? ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu neʼe olo te famili ʼo Apalahamo mo te ʼu koloa ʼae neʼe natou maʼu ai pea neʼe kau ai mo “te u tagata faifekau ae nee natou mau i Salani.” (Senesi 12:5) ʼE mahino ia, neʼe palalau ia Apalahamo mo Sala kia natou ʼae neʼe natou fia logo ki tanatou tui. ʼI ʼihi tohi ʼafea Fakasutea neʼe ui ai ko te hahaʼi ʼae neʼe talanoa ki ai te vaega ʼaia neʼe ko te kau poloselite. Pea neʼe ʼomai ʼo kaugā fagona fakatahi mo Apalahamo mo Sala ʼo atolasio kia Sehova. ʼEi, neʼe ha ai te malohi ʼa te tui ʼa Sala ʼi tana palalau ki ʼihi ʼo ʼuhiga mo tona ʼAtua pea mo tana ʼamanaki. Koia, tou faʼifaʼitakiʼi tana tui he ʼe tou maʼuʼuli ʼi he temi ʼe mole kei maʼu e te hahaʼi te tui pea mo he ʼamanaki. Kapau ʼe ke ako he faʼahi maʼuhiga ʼi te Tohi-Tapu, ʼe ke vaevae anai koa mo he tahi?

Hili tanatou fakalaka ʼi te Eufalate, lagi ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani 1943 I.M.T.S., neʼe natou olo ki te potu saute ʼo te fenua ʼae neʼe fakapapauʼi age e Sehova kia natou. (Ekesote 12:40, 41) Fakakaukauʼi age muʼa te fesioʼaki ʼae ʼa Sala ki te matalelei mo te mokomoko ʼo te fenua ʼi tanatou faifagona. Ovi ki he fuʼu ʼakau lahi ʼo Mole, ʼae ʼe tuʼu ovi ki Siseme, neʼe toe ha leva ia Sehova kia Apalahamo ʼo ui fenei age: “E au foaki anai te fenua aeni ki tou hakoga.” ʼI heni ko te kupu “hakoga,” ʼe ʼi ai tona fakaʼuhiga lahi kia Apalahamo. ʼE mahino ia, neʼe ina manatuʼi te aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi te ʼoloto ʼo Eteni. Kotea te aluʼaga ʼaia? Neʼe fakakikite e Sehova ʼe ʼi ai anai he hakoga ʼe ina maumauʼi ʼi he ʼaho ia Satana. ʼEi, neʼe kua ui age e Sehova kia Apalahamo ʼe hifo mai anai he puleʼaga mai ia ia. Pea ʼe maʼu anai e te hahaʼi fuli ʼo te kele ni tapuakina.—Senesi 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Neʼe mole hao tonā famili mai te ʼu fihifihia ʼo tonatou temi. Neʼe to leva te hoge ʼi te fenua ko Kanaane pea neʼe toʼo e Apalahamo te tonu ʼae ke ina ʼave tona famili ki Esipito. Kaʼe neʼe ʼi ai he aluʼaga neʼe hoko ʼi te fenua ʼaia. Neʼe ina ui fenei kia Sala: “Koeni, e au iloi ko he fafine matalelei ia koe. Ka sisio anai te kau Esipito kia koe, e natou ui anai: Ko tona ohoana! Pea e natou tamatei anai au, kae e natou fakamauli anai ia koe. E au kole atu kia koe ke ke ui, ko toku tuagaane ia koe, o tupu ke natou agalelei kia au o tupu ko koe, pea ke natou fakamauli au o tupu ko koe.” (Senesi 12:10-13) He koʼe neʼe fai e Apalahamo ia he kole feia?

Ko Apalahamo neʼe mole gutu loi peʼe fula ʼelo. Ko Sala neʼe ko tona tokolua moʼoni he neʼe nā matuʼa  tahi kaʼe nā faʼe kehekehe. Pea neʼe ʼi ai te tupuʼaga lelei ʼo te fakahoko e Apalahamo te faʼahi ʼaia. Neʼe iloʼi e Apalahamo mo Sala neʼe ʼi ai he aluʼaga neʼe maʼuhiga age ʼi te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua. Neʼe tonu ke hifo mai ia Apalahamo he hakoga makehe pea mo he puleʼaga. Koia, neʼe maʼuhiga ai ke mole hoko he tuʼutamaki kia Apalahamo. Pea tahi, neʼe mole ʼi ai he ʼu fakamoʼoni fakaalekeolosia neʼe ha ai neʼe toʼo e he Falaone te ʼohoana ʼo he tahi tagata pea neʼe ina matehi tona ʼohoana. Koia, neʼe maʼu ai e Apalahamo te fakasiosio poto pea neʼe lagolago ia Sala ki te tonu ʼae neʼe ina toʼo.

Mole faʼa fualoa ki ai, neʼe ʼi ai te ʼu aluʼaga neʼe fakamoʼoni ai ki te tuʼania ʼae ʼa Apalahamo. Neʼe tokagaʼi e ʼihi kau tama ʼaliki ʼa Falaone ia te finemui ʼaupito ʼo Sala. Neʼe natou vikiʼi ia ia kia Falaone pea neʼe ina fakatotonu ke ʼavage ki te fale hau. ʼE mahino ia, neʼe tuʼania ia Apalahamo pea neʼe lagi mataku ia Sala. Kaʼe, neʼe mole gaohi koviʼi ia Sala koteʼuhi neʼe fakatalitali leleiʼi ia ia ʼi te fale hau. Pea neʼe lagi manatu ia Falaone ʼe manako age anai ia Sala kia ia ʼuhi ko ʼona koloa. Pea ʼe felogoʼi anai mo tona ‘tokolua’ ke ina ʼohoanaʼi ia Sala.—Senesi 12:14-16.

Neʼe lagi tuʼu ia Sala mai te fale hau peʼe ʼi te fakaheke ta laʼa ʼo sioʼi te fenua ko Esipito. Kotea ʼae neʼe ina logoʼi ʼi tana toe nofo ʼi he loto fale ʼe maʼuli fimalie ai, mo matalelei pea ʼe maʼu ai he ʼu meʼa kai kano lelei? ʼE lagi neʼe lahi age te ʼu koloa ʼae neʼe sio ki ai ia Sala ʼi te ʼu koloa ʼae neʼe ina maʼu ʼi Ulu. Kaʼe neʼe ina tuku koa te maʼuli koloaʼia ʼaia ke fakahalaʼi ai ia ia? ʼE lagi fiafia anai ia Satana mo kapau neʼe liakī e Sala ia Apalahamo pea ke ʼohoana mo Falaone. Kaʼe, neʼe mole fai e Sala he meʼa feia. Neʼe nofo agatonu ki tona ʼohoana pea mo tona ʼAtua. ʼEi, ka na feia age la ʼe maʼu te taʼi agatonu ʼaia ʼi te ʼu taumatuʼa ʼae ʼo te malama heʼe ʼaoga ʼaeni. ʼE feala koa hau faʼifaʼitakiʼi te agatonu ʼa Sala ʼi ʼau felogoʼi ʼae mo tou famili pea mo ʼou kaumeʼa?

Neʼe puipui mo haofaki e Sehova ia Sala. ʼO feafeaʼi ? ʼAki tana tauteaʼi ia Falaone mo tona loto fale ʼaki ni malaʼia. ʼI te iloʼi leva ʼae e Falaone ko Sala neʼe ko te ʼohoana ʼo Apalahamo, neʼe ina toe fakaliliu ki tona ʼohoana pea neʼe ina fekauʼi ke mavae te famili katoa ʼi Esipito. (Senesi 12:17-20) ʼI fiafia leva neʼe maʼu e Apalahamo ʼi tana toe maʼu tona ʼohoana ʼofaina. Ke ke manatuʼi te ʼu palalau ʼofa ʼae neʼe ina fai age kia Sala: “E au iloi ko he fafine matalelei ia koe.” Kaʼe, neʼe toe leleiʼia e Apalahamo te matalelei ʼo tona ʼuhiga ʼo loto. Pea neʼe ko he faʼahi ia neʼe maʼuhiga age kia Sehova. (1 Petelo 3:1-5) Pea ʼe toe feala pe ke tou fakaha fuli te aluʼaga ʼaia. Koia, tou fakamuʼamuʼa te ʼu meʼa fakalaumalie ʼi te ʼu koloa, mo vaevae mo ʼihi te ʼatamai malama ʼo ʼuhiga mo te ʼAtua pea mo lagolago ki te ʼu pelesepeto ʼa te ʼAtua. Kapau ʼe tou fai feia, ʼe tou faʼifaʼitakiʼi anai ia te tui ʼa Sala.