SALA akuponya meso gakwe akunakuku ali ajimi m’cipinda cakwe. Awanicisye ali mkum’wona jwamkongwe jwakusasalaju jwaŵatamaga m’cilambo cine ciŵandika nyasa ja Mediterranean. Nambo mwakuwonecela yikulosya kuti ngakusangalala, yisyene pana magongo gakupikanika soni mpaka tumpikanicisye. Jwalakwe akukumbucila yindu yejinji yaŵele mkusangalala nayo pa yaka yosope yaŵele ali mkutama m’nyumbaji ni ŵamkwakwe Abulahamu. *

Wosopeŵa ŵatamaga mumsinda wakusicila mnope wa Uli. Mumsindawu mwatendekwaga masengo gakulekanganalekangana mpela ga yakusepasepa soni yamalonda. Mwangakayicila jemanjaji ŵaliji ŵakusicila. Nyumba jaŵatamaga Sala ŵasunjilaga yipanje yawo, kungulucila soni kutagulilana pa yindu yine ni ŵamkwakwe, nambosoni kupolela kwa Yehofa Mlungu jwawo. Ligongo lya yeleyi Sala ŵajinonyelaga mnope nyumbaji.

Nambope Sala jwasimicisye yakusama ni kuwutanda ulendo wakwawula ku malo kwangakumanyilila, atamose kuti pandaŵiji jwakwete yaka ciŵandika 60. Jwalakwe jwaliji jwakoseka kusimana ni yindu yakogoya soni kutama umi wakusawusya. Sala nganajembeceyaga kuti lisiku line caciwujilasoni ku Uli. Ana cici cacamtendekasisye kutenda yeleyi? Soni ana m’weji mpaka tulijiganye cici pa cikulupi cakweci?

Yikuwoneka kuti Sala jwakulile mumsinda wa Uli. Lelojino pamalo pawaliji msindawu pagambile kuŵa pamasame. Nambo mu ndaŵi ja Sala, maboti gakunyakula ndundu syamalonda gayikaga mumsindawu kupitila pa nyasa soni sulo syakuwukula kutyocela ku Lusulo lwa Filate. Ŵandu ŵaliji kupitikupiti m’misewu, soni maboti galiji posepose m’nyasa soni musulo, nambosoni ndundu syakusumisya syaliji palipose m’magolosale. Awanicisye kuti akum’wona Sala ali mkukulila mumsindawu, soni akupakombola cenene kumanyilila mena gejinji ga ŵandu ŵa mumsindawu. Mwangakayicila, ŵanduwosoni akummanyilila cenene, ligongo jwalakwe jwaliji jwakusalala ngaŵa yang’anda. Nambosoni Sala ni liŵasa lyakwe lyekulungwa ŵatamaga mumsindawu.

M’Baibulo Sala akusamanyika ligongo lya cikulupi cakwe cekulungwa. Jwalakwe jwalambilaga Mlungu jusyesyene. Ngatukumanyilila mwayaŵelele kuti atande kulupilila Yehofa ligongo Baibulo jangatusalila. Nambotu ŵandu ŵajinji mumsindawu, ŵalambilaga mlungu jwaunami jwalwesi, soni sanja ja mlunguju jawonecelaga mnope mumsindawu. Ndaŵi jine babagwe Sala ŵalambilaga milungu jakupanganyikwa. Sala ali ayice msingu winewakwe jwalombene ni Abulahamu. Ŵamkwakweŵa ŵampeletaga ni yaka teni. * (Genesis 17:17) Kaneko Abulahamu jwamanyikaga kuti, “Mtati jwa ŵandu wosope ŵakwete cikulupi.” (Aloma 4:11) Jemanjaji ŵakwete liŵasa lyambone lyakunonyelana, kucimbicisyana, kupikangana soni kutendela yindu yalumo pakumasya yakusawusya yaŵasimanaga nayo. Kupunda yosopeyi, ŵatendagasoni yindu mwakamulana pakumnonyela Mlungu.

Sala ŵanonyelaga ŵamkwakwe Abulahamu, soni jemanjaji ŵatamaga yalumo ni ŵacinasi ŵawo ku Uli. Nambo  ali alombene kwene liŵasali lyasimene ni cakutengusya. Baibulo jikusati, “Sala jwaliji jwangaŵeleka, m’yoyo nganakola mwanace.” (Genesis 11:30) Mwakamulana ni ndamo ja ŵandu mundaŵiji kutama jwangali mwanace caliji cakusawusya cekulungwa kwa Sala. Nambope Sala jwaliji jwakulupicika kwa Mlungu soni kwa ŵamkwakwe. Cipwa cawo Loti, jwele babagwe ŵajasice, jwaŵele mpela mwanace jwawo. Jemanjaji ŵatamagape mumsindawu mpaka pajayice ndaŵi jakuti acenje cilicose paumi wawo.

Lisiku line Abulahamu jwakopocele kwa Sala ngope jili jilangwice mnope. Jwalakwe ngakukulupilila yayimtendecele. Ana camtendele cici? Mlungu jwaŵamlambilaga ŵam’wonecele ni kuŵeceta najo. Mwangakayicila ŵam’wonecele jwalakwe kupitila mu lilayika. Awanicisye ali mkum’wona Sala ali mkwalolecesya ŵamkwakwewo mwacinonyelo, jwalakwe akupumasika pakwawusya kuti, “Ana lyasalile yamtuli lilayikalyo? Conde asalile!” Komboleka kuti Abulahamu ŵatamice kaje mtima pasi ŵamkwakwewo. Kaneko jwatandite kwasalila yaŵaŵecete Yehofa kuti, “Mtyoce m’cilambo cenu, mwalece acalongo acimjenu ni mjawule kucilambo cacinjimlanjila.” (Masengo 7: 2, 3) Panyuma pakusangalala ni nganiji kwandaŵi jamnono, jwatandite kuganicisya mwacatendele yasasile Yehofayi. Jwalakwe ŵasosekwaga kuleka nyumba jawo jambone, soni umi wapacinyesi nikutanda kwendajenda mpela ŵandu ŵakutila ngondo. Ana Sala cakunde yeleyi? Abulahamu jwajembeceyaga mwalung’wanu kulola yacatende ŵamkwakwe. Ana jwalakwe cacenje yindu paumi wakwe kuti akamulane ni nganisyo sya ŵamkwakwe?

Yaŵasosekwaga kutenda Sala mpaka tuyiwone kuŵa yangali mate. Komboleka kuganisya kuti, ‘Citandilile Mlungu nganaŵeceteje kwa une kapena kwa ŵamkwangu ni kutusalila kuti tutende yindu mpela yeleyi!” Nambope nganiji mpaka jitukwaye, ligongo cici? Ligongo lyakuti m’wejisoni m’cilambo catukutamaci ŵandu akusanonyela mnope mbiya. Komboleka kutanda kusacilila mnope umi wambone wa m’cilamboci, yipanje kapena yindu yine kuti tulipikaneje kuŵa ŵakuteteyeka. Nambo Baibulo jikusatulimbikasya kuti kumnonyela Mlungu kuŵeje pamalo gandanda kupunda yakusaka yetu. (Matayo 6:33) Patukuganicisya yaŵatesile Sala mpaka tutende cenene kuliwusya kuti, ‘Ana uneji cisagule yamtuli paumi wangu?’

Sala paŵalonganyaga ndundu, ŵalasilesoni nganisyo ligongo jwasosekwaga kuleka ndundu sine. Jwalakwe nganasosekwa kunyakula ndundu syakuti mbunda, soni ngamila ngaŵa mkupakombola kunyakula. Yeleyi ni yaŵasosekwaga kutenda ŵandu ŵapaulendo. Ngatukukayicila kuti ndundu sine ŵasosekwaga kusisumisya kapena kwamba kusileka. Mumsinda wakusamawu, nganalajililaga kupata yindu yakuti asume mpela yakulya, nyama, yisogosi, yakuwala, nambosoni yindu yine yambone. Yindu yeleyi yaliji palipose m’misika soni m’magolosale.

Komboleka kuti yaliji yakusawusyasoni kuti Sala alece nyumba jaŵatamaga. Naga nyumba jawo jaliji mpela jimo mwa nyumba sya mu ndaŵiji mwakamulana ni yakuwukulidwa m’masame ya ku Uli, nikuti Sala ŵalesile nyumba jambone ngaŵa masanje. Nyumbasi syakolaga yosope mmomo, yipinda yakwana 12, soni mipope ja  mesi. Atamose nyumba wamba, syakolaga misakasa soni mapupa gakulimba nambosoni matanga gakuwugalika cenene. Ana kutama m’matenti kukacenjele ku ŵawiyi mpela mwasyaŵelele nyumbasi? Kapena ana kukacenjele ku masimba, yisuŵi, yimbalangondo, nambosoni masogo? Yeleyi yaliji yakuwanda mu ndaŵiji.

Nambi wuli pakwamba ŵamwiŵasa mwakwe? Ana Sala ŵajembeceyaga kwaleka ŵani? Mlungu jwatite, ‘atyoce m’cilambo cawo, ŵalece acalongo acimjawo.’ Jeleji jaliji ngani jekulungwa kwa Sala. Ngatukukayicila kuti jwamkongweju jwakwete acalumbugwe, acapwakwe soni acakulugwe, yipwa nambosoni acibabagwe ŵacakongwe ni acimijomba ŵaŵanonyelanaga nawo mnope. Kulekanganaku kwaliji kwakuti ngasawonegasoni. Nambope Sala nganacenga nganisyo, jwajendelecele koseka yakusama.

Atamose papali yakutengusya, nambope lisiku lili likwanile jwawutandite ulendo. Babagwe Sala, Tela, ŵalongene nawo atamose kuti ŵaliji ŵakalambale ciŵandika yaka 200. (Genesis 11:31) Mwangakayicila, Sala jwakwete yejinji yakutenda pakwasamalila babagwe. Nombe najo Loti, jwalongene nawo pakupikanila yaŵasasile Yehofa yakuti “asame m’cilambo ca Akaladeya.”—Masengo 7:4.

Ŵandu wosope yimpepe ni yilango yawo paŵanyakwice, ŵajesile lutando lwa makilomita 960 kwinjililaga kumpoto cakungapilo lyuŵa. Ŵajendaga camungulugulu Lusulo lwa Filate mpaka ŵayice ku Halana. Ali ayice kweleko ŵatemi kwakandaŵi ligongo lyakuti Tela, jwaliji ali akalambele mnope mwakuti ngamkanakombola kupitilisya ulendowo. Liŵasali, lyatemi kweleku mpaka pandaŵi jele baba ŵawo ŵajasice ali akwete yaka 205. Yikuwoneka kuti pandaŵi jine jakwe ali anyakwice pamalopa, Yehofa jwaŵecetesoni kwa Abulahamu. Jwawilisye kumsalila yakuti atyoce m’cilambo cakwe ni kwawula cilambo cele Yehofa cacimlanjila. Pandaŵiji, Mlungu jwajonjecesyesoni yine, jwatite, “cinjimtenda mmwejo kuŵa mtundu wekulungwa.” (Genesis 12:2-4) Paŵatyokaga ku Halana, Abulahamu jwaliji ni yaka 75 soni Sala yaka 65, nambo nganakola mwanace. Komboleka kuti Sala jwaliwusyaga kuti ana mtundu wucipagwa mwamtuli kutyocela kwa Abulahamu? Ana cacilombela jwamkongwe jwine? Ligongo kutenda mitala mundaŵiji nganijiŵa ngani jacilendo.

Mwangasamala kandu ya yeleyi, nambo jemanjaji ŵatyosile ku Halana. Pakutyoka kweleku ŵandu ŵane ŵalongene nawo. Nganiji jikusati Abulahamu ni liŵasa lyakwe ŵatyosile kweleku ni cipanje cawo cosope, nambosoni “ŵandu wosope ŵaŵapatile ku Halana.” (Genesis 12:5) Ana jemanjaji ŵaliji ŵani? Mwangakayicila ŵaliji ŵakutumicila ŵakwe. Yikuwoneka kuti Abulahamu ni Sala ŵalalicilaga ŵandu ŵaŵasacililaga kupikana ya cikulupi cawo. Yakulemba yine ya Ciyuda, yikusasala kuti ŵandu ŵakwasala palilembali ŵaliji ŵakulijiganya, ŵandu ŵele ŵakamulene ni Abulahamu pakulambila Yehofa. Naga yaliji m’yoyo, nikuti Sala cikulupi cakwe camlimbikasisye kwalalicila ŵane ya Mlungu soni cembeceyo cakwe mwakwayika pamtima. Celeci cili cisyasyo cambone cakuti tusyasyeje, ligongo ŵandu ŵajinji masiku agano akusoŵa cikulupi soni cembeceyo. Palijiganyisye yine yakwe m’Baibulo mpaka atende cenene kwasalilaga ŵane.

Sambano ali ajombwece Lusulo lwa Filate pa Nisani 14, m’caka ca 1943 B.C.E., ŵajinjilile cakumwela m’cilambo cele Mlungu ŵasasile kuti ajawuleko. (Eksodo 12:40, 41) Awanicisye ali mkum’wona Sala ali mkulola akunakuku, jwalakwe akusangalala ni kusalala kwa cilamboco, soni yindu yakulekanganalekangana yakuyiwona nambosoni nyengo jambone. Ciŵandika yitela yekulungwakulungwa ku Mole, soni ku Sekemu, Yehofa akuwonecelasoni kwa Abulahamu, jwalakwe akuti, “Cilambo camkuciwonaci cinjicipeleka kwa mbeju jenu.” Maloŵe gakuti “mbeju,” komboleka kuti gamkumbwisye Abulahamu yejinji. Mwine jwakumbucile yaŵasasile Yehofa mumgunda wa Edeni yakuti lisiku line mbeju jicijonanga Satana. Yehofa jwaliji ali amsalile Abulahamu kuti mtundu wawucityocela mwa jwalakwe, wuciwugula upile kwa ŵandu wosope pacilambo capasi.—Genesis 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Liŵasali lyasimanagasoni ni yakusawusya. Ndaŵi jine m’cilambo ca Kanani mwagwile sala, mwamti Abulahamu jwaganisisye yakusamila cakumwela kwa cilamboci mpaka ŵayice ku Iguputo. Mkananyakuce jwayiweni kuti mpaka kukatendekwe cindu cine cakogoya. M’yoyo Abulahamu ŵasalile ŵamkwakwe kuti, “Conde mumbikanile! Mmwejo mli ŵakusalala ngaŵa masanje. Mwangakayicila, pacakam’wone Aiguputo, cakayicile kumanyilila kuti, ‘mli ŵamkwangu.’ Mwamti une cakambulaje ni kumleka mmwejo. Conde mkajileje kuti ali mlumbugwangu ni cakulinga cakuti yikanjendele cenene, soni kuti akaja kumbulaga.” (Genesis 12:10-13) Ligongo cici Abulahamu jwam’ŵendile Sala kutenda yindu yacilendoyi?

Ngaŵa kuti Abulahamu jwatendaga woga, kapena jwalambusyaga mpela mwakusaŵecetela ŵakusisya ŵane. Kusala yisyene, Sala jwaliji mlumbugwe Abulahamu, ŵagambile  kulekangana mama ŵawo basi. Nambosoni yindu yaŵamsalilaga Sala yaliji yakamucisya. Abulahamu ni Sala ŵayiwonaga kuti kulicenjela kwa acimmagongo ŵawo kwaliji kwakusosekwa mnope ligongo ŵajembeceyaga kwanilisya yaŵasalile Mlungu, yakuti cacikola mbeju japajika soni caciŵa mtundu wekulungwa kupitila mwa Abulahamu. Atamose kuti yakuwukulidwa m’masame yikusalosya kuti ku Iguputo nganiyipikaniceje kuti mundu jwine jwaukumu ŵasumwile ŵakongwe ŵasyene ni kuwulaga ŵamkwawo, nambope kutenda yeleyi lwaliji lunda. Sala mwakulinandiya jwapikanile yaŵamsalile ŵamkwakweyi.

Ali agambile kutama kwa masiku gakuŵalanjika, yaŵajogopaga Abulahamu yila yatandite kuwonecela. Ŵandu ŵane ŵam’liŵasa lya mwenye Falao ŵayiweni kuti Sala jwaliji jwakusalala mnope, atamose kuti jwaliji jwamcekulupe. Kaneko ŵapite kukwasalila mwenye Falao. Mwangacelewa mwenyewo ŵalamwile kuti akamjigale. Aganicisye mwayampwecetele Abulahamu mumtima, soni woga wawamkamwile Sala! Nambope ali amjigele nganamtendela ngalwe silisyose, m’malo mwakwe ŵampocele mpela mlendo jwakucimbicikwa. Yikuwoneka kuti Falao ŵalinganyisye yakuti Sala am’weceje yakuwala yakusalala, soni ŵatesile yakuti awe mtwe ni cipanje cakwe. Mwenyeŵa ŵayiweni kuti panyuma pakutenda yeleyi, Sala ciŵajitice ulombela kuti kaneko akaŵecetane ni mlumbugwe ni kumjigala kuŵa ŵamkwakwe.—Genesis 12:14-16.

Awanicisye ali mkum’wona Sala mnyumba ja mwenye jwa ku Iguputo, ali m’cipinda capenani akulingula pewindo. Ana akulipikana camtuli pakutamasoni mnyumba jambone mpela jaŵajilesile jila? Soni yakulya yakunakana yili mkupelecedwa kwa jwalakwe? Jwalakwe nganayiwoneje yindu mpela yeleyi atamose paŵaliji ku Uli, ana cajigalice nganisyo? Aganicisyesoni mwakasangalalile Satana, naga Sala akalece ŵamkwakwe ni kulombana ni mwenye jwa ku Iguputo? Nambotu jwalakwe nganakunda ata panandi kuti akaŵa jwakulupicika kwa ŵamkwakwe, soni kwa Yehofa. Celeci cili cisyasyo cambone cakulupicika kwa wosope ŵali paulombela, ligongo m’cilamboci mugumbele ndamo syakusakala. Ana mpaka amsyasye Sala mwakuŵa ŵakulupicika pakutenda yindu ni ŵamkwawo, nambosoni ŵandu ŵane?

Kaneko Yehofa jwajinjilile pakusaka kumcenjela jwamkongweju. Jwatendekasisye milili ja yilwele pa mwenye Falao, soni wosope ŵa mnyumba mwakwe. Mwenyewo paŵayimanyi kuti Sala ŵaliji ŵamkwakwe Abulahamu, ŵam’wucisye mwacitemacitema kwa ŵamkwakwe, soni ŵaŵendile kuti atyoce ku Iguputo. (Genesis 12:17-20) Aganicisye mwaŵasangalalile Abulahamu ŵamkwakwe ali awujilesoni! Akaliŵalila kuti jwalakwe pandanda ŵasalile ŵamkwakwe kuti, “Ngumanyilila kuti m’mwejo mli jwakusalala ngaŵa masanje.” Nambotu pandaŵiji, Abulahamu jwayiwenisoni kuti Sala jwaliji jwakulupicika kwa jwalakwe pakuŵambala yamsese. Ndamo jeleji jili jakusosekwa mnope pameso pa Yehofa. (1 Petulo 3:1-5) Jwalijose akusosekwa kulingalinga kuti akole ndamo jambone mpela jeleji. Naga tukusanonyela mnope yindu yausimu kupunda yiliyose yakucilu, kwalalicila ŵane yakwamba Mlungu, soni kuŵa ŵaswela patusimene ni yakulingwa pangani ja yamsese, nikuti tukusyasya cikulupi ca Sala.