PI HEBREW ni ur moyed ko fare Nam ni Kan Micheg e yad ma tabab i theeg reb e duw ko ngiyal’ ni yima tabab i gi’ e but’ min yung e awoch, ni aram e pul ni September ara October e ngiyal’ ney.

Ma sumarnag e girdi’ urngin e rran u lan reb e pul ni be yan u rogon ni be thil yaan e pul u lan e lang, ni aram e sogonap’an 29 ara 30 e rran n’umngin nap’an. Ma yad ma fanay e yal’ ni ngar sumarnaged n’umngin nap’an reb e duw. Machane duw ni yima theeg ni yibe fanay rogon ni be thil yaan e pul u lan e lang e ba lich e rran riy ko duw ni yima theeg ni yibe fanay e yal’. Ere ba t’uf ni ngar gayed reb e kanawo’ nrayog ni ngar sumarnaged e gali n’ey riy ni nge yan i taareb. Rogon ni yad ma rin’ e re n’ey e aram e yad ma yoornag e rran u lan reb e pul ara kur puthuyed reb e pul nga urngin e pul u lan reb e duw. Faanra aray rogon, ma aram e rayog ni nge puluw e calendar ko ngiyal’ ni ngan woldug nge ngiyal’ ni ngan t’ar wom’engin.

Machane nap’an Moses, me yog Got ko girdi’ rok ni bin som’on e pul u reb e duw e ra tabab ko pul ni Abib ara Nisan, ni ngiyal’ ney e ma yan i aw ko pul ni March ara April. (Ex. 12:2; 13:4) Bay ba madnom ni yima tay ko re pul ney ni ku yima kunuy wom’engin e barley riy.​—Ex. 23:15, 16.

Baaray e n’en ni yog be’ nib llowan’ ni ka nog Emil Schürer ngak u lan ba ke babyor ni yoloy ni kenggin e The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) ni gaar: “Ba mom ni ngan nang e ngiyal’ ni ngkun puthuy reb e pul nga urngin e pul u lan e reb e duw. Fare Paluk’af ni yima madnomnag ko rofen nib ngoon ko pul ni Nisan (14 Nisan) e thingar ni tay u nap’an ni ke aw e yal’ u tomuren e rofen ni taareb n’umngin nap’an e rran nge nep’. Ere faanra yan i chugur nga tungun e duw min nang nra aw e Paluk’af nga reb e rran u m’on ko rofen nem, ma aram e ma puthuy e pi Jew reb e pul ko re pul ni bay u m’on ko Nisan.”

Ireray e n’en ma rin’ e Pi Mich Rok Jehovah u nap’an yad be guy rogon ni ngar nanged e rofen nra yan i aw fare Abich ni Blayal’ rok Somol ngay, ni aram e bang ko pul ni March ara April nib puluw ko Nisan 14 ko calendar rok yu Hebrew kakrom. Yima yog e rofen ni ngan tay e re madnom ney ko pi ulung u ga’ngin yang e fayleng u m’on riy. *

Machane uw rogon ni ma nang e pi Hebrew e ngiyal’ ni ma mus reb e pul riy nge ngiyal’ ni nge tabab reb? Ngiyal’ ney e rayog ni kemus ni ngam sap ko calendar mag nang. Machane kakrom e ba mo’maw’ ni ngan nang.

Nap’an ni yib fare Ran nge Tharey e Fayleng, ma yima tay nra reb e pul ma 30 e rran riy. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Me yan i boch nga tomuren u nap’an e pi Hebrew ma ma thilthil. Ma tabab reb e pul ko calendar rok yu Hebrew u nap’an ni yugu ra m’ug e pul u ngal. Ma m’ug e pul u ngal 29 ara 30 e rran u tomuren ni tabab e bin ke thumur e pul.

Bay bayay ni weliy David nge Jonathan murung’agen e ngiyal’ ni tabab reb e pul riy ni lungurow: “Gabul e yira madnomnag e madnom ko m’ug e pul.” (1 Sam. 20:5, 18) Ere bod ni ngiyal’ nem e yima sumarnag n’umngin nap’an reb e pul u m’on riy. Machane uw rogon ni nge nang piyu Israel e ngiyal’ ni ke tabab reb e pul riy? Bay boch ban’en u murung’agen e re n’ey u lan fare Mishnah, ara ba ke babyor ni bay e motochiyel nge yalen rok e pi Jew riy. Be yog nu tomuren ni sul e pi Jew ko kalbus u Babylon, ma aram me un fare Sanhedrin (bin th’abi tolang e tagil’ e puf oloboch ko pi Jew) i sumarnag n’umngin nap’an reb e pul. Nap’an fa medlip i pul ni ma tay e pi Jew fapi madnom rorad riy e ma mada’ fare Sanhedrin ko rofen ni guyey fen e pul. Yad e yad ma dugliy e rofen nra tabab e bin migid e pul riy. Ni uw rogon?

Pi pumoon ni yad ma sak’iy ko yungi n’en nib tolang u Jerusalem e yad ma yaliy lan e lang nnep’ ya nga yigi m’ug e pul u ngal ma kar guyed. Nap’an ni yugu yad ra guy ma ranod rogned ko fare Sanhedrin ni ka chingiyal’ nem. Nap’an nra guy girdien fare Sanhedrin nib gaman urngin e piin kar bad rogned ni ke m’ug e pul u ngal, ma aram ma rogned e rofen nra tabab e bin nib beech e pul. Machane uw rogon ni faanra ba kireb lan e lang ndabiyog  ni nge guy e pi pumoon nem ni ke m’ug e pul u ngal? Faanra aray rogon ma aram e yad ra yog nre pul ni yi bay riy e ra par ni 30 e rran riy u m’on ni nga fini tabab e bin migid e pul.

Ra nga nog ko girdi’ e rofen nra tabab e bin nib beech e pul, ma aram e yima yan nni k’eg ba nifiy nga daken e Burey ni Olives nib chugur nga Jerusalem ni nge mang pow riy. Ku bay boch e nifiy ni yima yan nni k’eg nga yu yang nib tolang u Israel. Boch nga tomuren mu un fanay e pi tamol’og ni ngar wereged e thin ko girdi’ u ga’ngin fare nam nu Israel ko wuin e rofen nra tabab e bin nib beech e pul, ya nge yag nra ted e pi madnom rorad ni taareb rogon.

Re chart ni baaray e ra ayuwegem ni ngam nang rogon ni yima theeg e pul, nge ngiyal’ ni yima tay e pi madnom, nge rogon e yafang u nap’an piyu Israel kakrom.