Yaʼab máakeʼ ku creerkeʼ le máaxoʼob kaʼanchajaʼan u xookoʼob yéetel yaan taakʼin tiʼoboʼ u asegurarmaj u kuxtaloʼob. Tsʼoʼoleʼ le máakoʼob beyaʼ ku tsʼáaikoʼob u yóoloʼob meyaj, maʼalob u biskubaʼob yéetel u familiaʼob bey xan yéetel u maasil máakoʼob. Ku tuklikoʼob xaneʼ wa maas yaʼab taakʼin ku náajaltik máakeʼ maas kiʼimak u yóol.

Zhang Chen, juntúul máak kajaʼan Chinaeʼ, ku yaʼalik: «Teneʼ líikʼen ich óotsilil, le oʼolal kin tuklik kaʼacheʼ kʼaʼabéet u kaʼantal in xook yéetel in kaxtik junpʼéel meyaj maʼalob u boʼotaʼal. Kin tuklik kaʼacheʼ wa yaʼab taakʼin kin náajaltikeʼ yaan xan u kiʼimaktal in wóol».

Yaʼab táankelmoʼobeʼ utiaʼal u asegurartik u kuxtaloʼobeʼ ku binoʼob xook táanxel luʼumil tiʼ nukuch universidadoʼob. Yaʼabeʼ bey u beetik kaʼach antes u káajal le coronavirusoʼ. Junpʼéel informe tsʼaʼab tu añoil 2012 tumen le Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económicosoʼ tu yaʼalaj: «U maas yaʼabil tiʼ le asiáticoʼoboʼ ku binoʼob táanxel luʼumil utiaʼal u maas kaʼantal u xookoʼob».

Yaʼab taatatsiloʼobeʼ yaʼab sacrificioʼob ku beetkoʼob utiaʼal ka xooknak u paalaloʼob teʼ universidadoʼob yaan táanxel luʼumiloʼoboʼ. Qixiang, kajaʼan Taiwáneʼ ku yaʼalik: «In taataʼobeʼ kex óotsiloʼobeʼ tu túuxtaj tu kantúulil u paalal Estados Unidos utiaʼal ka xooknakoʼob». U familia Qixiangeʼ utiaʼal u boʼotik u xook u paalaleʼ yanchaj u sen pʼaxkuba, bey u yúuchul xan tiʼ yaʼab familiaʼoboʼ.

Kex yaan utsiloʼob ku taasik tiʼ máak u kaʼantal u xookeʼ, yaan horaeʼ maʼ tu bintiʼ jeʼex u tuklikoʼ. Yaan máaxeʼ kex yaʼab años táan u xook yéetel kex yaʼab xuup beetaʼab tu yoʼolaleʼ maʼ tu kaxtik meyaj kéen tsʼoʼokok. Rachel Mui, juntúul periodista kajaʼan Singapureʼ, tu yaʼalaj: «Cada kʼiin ku máaneʼ táan u maas yaʼabtal le máaxoʼob maʼ tu kaxtikoʼob meyaj kéen tsʼoʼokok u xookoʼob teʼ universidadoʼ». Jianjie, xooknajaʼan universidad yéetel kajaʼan Taiwáneʼ, ku yaʼalik: «Yaʼab máakeʼ maʼ táan u tsʼaʼabal meyajtiʼiʼ, le oʼolal tu tsʼookeʼ ku kʼamkoʼob junpʼéel meyaj mix baʼal yaan u yil yéetel le baʼax tu xokoʼoboʼ».

Yanoʼob xaneʼ kéen tsʼoʼokok u xookoʼobeʼ ku yantaltiʼob meyaj, pero maʼ tu bintiʼob jeʼex u tuklikoʼoboʼ. Niraneʼ bin xook tu universidadil Reino Unido yéetel ka máan kʼiineʼ suunaj Tailandia. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Tin kaxtaj junpʼéel meyaj jach maʼalob u boʼotaʼal, chéen baʼaleʼ kʼaʼabéet kaʼach in kíimskinba meyaj bul kʼiin. Tu tsʼookeʼ le empresaoʼ káaj u luʼsik meyaj tiʼ yaʼab máakoʼob, bey túun pʼáatik xan minaʼanten meyajoʼ. Tin tsʼáaj cuenta mix baʼal jach seguro».

Le máaxoʼob ayikʼaloʼob wa «maʼalob u bintiʼoboʼ» láayliʼ xan ku yantal problemas ichil u familiaʼobeʼ, ku kʼojaʼantaloʼob yéetel ku chiʼichnaktaloʼob yoʼolal le taakʼin yaantiʼoboʼ. Katsutoshi, kajaʼan Japóneʼ ku yaʼalik: «Kex ayikʼalen kaʼacheʼ maʼ kiʼimak in wóoliʼ, in wojel yaʼab máaxoʼob envidiartik baʼax kin beetik. Ku maltratarkenoʼob yéetel u pʼekmenoʼob». Lam, juntúul koʼolel kajaʼan Vietnameʼ ku yaʼalik: «Tsʼoʼok in wilkeʼ yaʼab máakeʼ ku tsʼáaik u yóol u kaxt junpʼéel maʼalob meyaj tumen u kʼáat ka xiʼik utsil tiʼ. Pero maʼ mantatsʼ bey u bintiʼobiʼ, yanoʼobeʼ ku tsʼáaiktiʼob ansiedad, depresión wa uláakʼ kʼojaʼaniloʼob».

Jeʼex Franklineʼ yaʼab máak xaneʼ tsʼoʼok u yilkeʼ maʼ letiʼe u kaʼantal u xook máak yéetel u ayikʼaltal beetik u bin utsil tiʼoʼ. Le oʼolal yanoʼobeʼ tu lugar u chʼíikil u kaxtoʼob taakʼineʼ ku yeʼesik u yutsiloʼob yéetel ku yáantkoʼob u maasil. ¿Jach wa tu jaajil letiʼe baʼax kʼaʼabéet utiaʼal u bin utsil tiʼ máakoʼ? Teʼ tuláakʼ xook ken k-il u núukiloʼ.