U libroil Genesiseʼ ku tsolik bix tu beetil Dios tuláakal baʼal. Teʼeloʼ Dioseʼ tu yaʼalaj tiʼ Adán: «Ku páajtal a jaantik u yich tuláakal u cheʼiloʼob le kúuchilaʼ, chéen maʼ a jaantik u yich u cheʼil u kʼaj óolalil uts yéetel kʼaas. Tumen u kʼiinil bíin a jaanteʼ [yaan] a kíimil» (Génesis 2:16, 17). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ wa ka uʼuyaʼak u tʼaan Dios tumen Adaneʼ bejlaʼa maʼ tun kíimileʼ yéetel yaan u kuxtal minaʼan u xuul tu jardinil Edén.

Chéen baʼaleʼ tu lugar u yuʼubik u tʼaan Dios utiaʼal u kuxtal minaʼan u xuuleʼ tu jaantaj u yich le cheʼ tsʼaʼabtiʼ tumen Evaoʼ (Génesis 3:1-6). Tak bejlaʼa táan k-muʼyaj yoʼolal le baʼax tu beetoʼ. Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj: «Jeʼel bix tu yoʼolal chéen juntúul máak ook le kʼeban way yóokʼol kaab, yéetel tu yoʼolal le kʼeban ook le kíimiloʼ, bey xan úuchik u máan le kíimil tiʼ tuláakal máakoʼ tumen tuláakloʼob kaʼach tsʼoʼok u kʼebantaloʼob» (Romailoʼob 5:12). Le «máak» ku yaʼalik le tekstoaʼ Adán. ¿Baʼaxten kʼeban le baʼax tu beetoʼ? ¿Baʼaxten anchaj tak u kíimil?

Le baʼax tu beetaj Adanoʼ kʼeban tumen bin tu contra baʼax tu yaʼalaj Dios (1 Juan 3:4). Tsʼoʼoleʼ jeʼex tu yaʼalil Dios tiʼ Adanoʼ u boʼolil le kʼebanoʼ, kíimil. Wa ka u yuʼub u tʼaan Dios kaʼacheʼ bejlaʼa maʼ tu kʼebantaleʼ yéetel maʼ kun kíimil letiʼ mix u paalal. Dioseʼ maʼ tu beetaj wíinik utiaʼal u kíimiliʼ baʼaxeʼ utiaʼal u kuxtal mantatsʼ.

 Jeʼex u yaʼalik le Bibliaoʼ toʼoneʼ k-ojleʼ tuláakal máak ku kíimil. Chéen baʼaleʼ, ¿yaan wa baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimik? Yaʼab máakeʼ ku yaʼalikeʼ ken kíimkoʼoneʼ ku jóokʼol bin k-pixan yéetel maʼ bin tu kíimil. Wa beyoʼ Dioseʼ tu tusaj Adán, tumen wa yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkeʼ u kʼáat u yaʼaleʼ maʼ jaaj wa le kíimiloʼ letiʼe u boʼolil le kʼebanoʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ Dioseʼ «maʼ tu páajtal u tuus» (Hebreoʼob 6:18). U jaajileʼ le máax tuusnajoʼ letiʼeʼ Kʼaasilbaʼaloʼ tumen tu yaʼalaj tiʼ Eva: «Maʼ ta kíimleʼex» (Génesis 3:4).

Wa mix baʼal ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkeʼ, ¿baʼax túun ku yúuchultoʼon ken kíimkoʼon?

U libroil Genesiseʼ ku yaʼalik bix beetaʼabik wíinik: «[Dios] túuneʼ tu pataj wíinik yéetel luʼum, tu yustaj u niʼ ka tu tsʼáaj kuxtal tiʼ. Bey [káajik] u kuxtal wíinikoʼ» (Génesis 2:7). Le tʼaan ‹tu tsʼáaj kuxtal tiʼoʼ›, ich hebreoeʼ néfex, lelaʼ u kʼáat u yaʼal junpʼéel baʼax kuxaʼan ku chʼaʼik u yiikʼ.

Le Bibliaoʼ ku yeʼesikeʼ Dioseʼ maʼ tu tsʼáaj ichil u wíinklil máak junpʼéel baʼal ku pʼáatal kuxaʼanil ken kíimkiʼ. Baʼaxeʼ chéen ku yaʼalik «tu tsʼáaj kuxtal tiʼ». Kex ka a láaj xok le Bibliaoʼ mix tuʼux ken a wil u yaʼalik wa yaan junpʼéel pixan wa junpʼéel baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil ken kíimik máak.

Wa le Biblia maʼatech u yaʼalik yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkeʼ, ¿baʼaxten túun yaʼab religionoʼob kaʼansik lelaʼ? Utiaʼal k-ojéeltikeʼ koʼox ilik baʼax ku creertik le egipcioʼoboʼ.

Heródoto, juntúul historiador griego kuxlaj teʼ siglo 5 táanil tiʼ u taal Jesusoʼ, tu yaʼaleʼ letiʼe egipcioʼob «káaj u creertikoʼob yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkoʼ». Le babilonioʼob xanoʼ tu creertoʼob le kaʼansajaʼ. Teʼ kʼiinoʼob xan tu chʼaʼaj Alejandro Magno le luʼumoʼob yaan Lakʼinoʼ (año 332 táanil tiʼ u taal Jesús), jujuntúul filosofoʼob griegoʼobeʼ tsʼokaʼaniliʼ u káajal u kaʼanskoʼob lelaʼ, le oʼolal maʼ xáanchaj ka láaj kʼiʼitpaj tiʼ tuláakal le imperiooʼ.

Ichil le judíoʼob teʼ yáax siglooʼ le esenioʼob yéetel le fariseoʼoboʼ tu kaʼansoʼobeʼ yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimik. Junpʼéel enciclopediaeʼ ku yaʼalikeʼ le kaʼansajaʼ káaj xan u creertik le judíoʼob «yoʼolal le baʼaxoʼob ku kaʼansik le griegoʼob yéetel Platonoʼ» (The Jewish Encyclopedia). Josefo, juntúul historiador judío kuxlaj teʼ yáax siglooʼ, tu yaʼaleʼ maʼ teʼ Kiliʼich Tsʼíiboʼob u taal le kaʼansajaʼ. Baʼaxeʼ chéen tiʼ le tsikbaloʼob maʼ jaajtak «ku kaʼansik le griegoʼoboʼ».

Jeʼex u bin u kʼiʼitpajal baʼaxoʼob suuk u creertik le griegoʼoboʼ bey úuchik u bin u maas creertaʼal xan tumen le máaxoʼob ku yaʼalikoʼob ku tsaypachtikoʼob Cristooʼ. Jona Lendering, juntúul historiadoreʼ, tu yaʼalaj: «Platoneʼ tu kaʼanseʼ u pixan bin máakeʼ tiaʼan kaʼach tiʼ junpʼéel maas maʼalob lugareʼ, chéen baʼaleʼ bejlaʼeʼ tiaʼan tiʼ junpʼéel yóokʼol kaab jach kʼaaseʼ; le baʼax tu kaʼansaʼ tu beetaj u séeb muʼuchʼul yéetel le baʼax ku creertik le cristianoʼoboʼ». Bey túun úuchik u maas creertaʼal tumen le Iglesia yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkoʼ. Kex maʼ teʼ Biblia u taal le kaʼansajaʼ, tu kʼamoʼob bey junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob maas unaj u creertikoʼoboʼ.

Teʼ yáax siglooʼ apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj: «Le kiliʼich muukʼoʼ juntaatsʼ u yaʼalikeʼ, teʼ kʼiinoʼob ku taaloʼoboʼ yaan máaxoʼob kun náachtaloʼob tiʼ le fe ikil u chʼenxikintikoʼob baʼaloʼob bey tiʼ Dios u taaloʼobeʼ baʼaleʼ maʼ jaajtakoʼobiʼ, bey xan ikil u chʼenxikintikoʼob u kaʼansaj demonioʼob» (1 Timoteo 4:1). ¿Máasaʼ jach jaaj le baʼax tu yaʼalaʼ? U creertaʼal yaan baʼax ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimkeʼ «u kaʼansaj demonioʼob». Maʼ teʼ Biblia u taaloʼ, baʼaxeʼ tiʼ religionoʼob maʼ tu kaʼanskoʼob u jaajil yéetel tiʼ u tuukul chéen wíinik.

Chéen baʼaleʼ Jesuseʼ tu yaʼalaj baʼax jeʼel u yáantkoʼoneʼ: «Yaan a kʼaj óoltikeʼex le jaajoʼ, le jaaj túunoʼ yaan u jáalkʼabtikeʼex» (Juan 8:32). Wa k-kʼaj óoltik tubeel baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, maʼ ken k-creert le kaʼansajoʼob ku bin tu contra Diosoʼ mix le baʼaxoʼob maʼ jaajtak ku kaʼansik u maasil religionoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ ken k-táakpajal tiʼ le baʼaloʼob suuk u beetaʼal ikil u creertaʼal yaan bin u pixan máakoʼ (ilawil le cuadro «¿Tuʼux yaan le kimenoʼoboʼ?»).

Dioseʼ maʼ tu beetoʼon yéetel u tuukulil k-kuxtal chéen 70 wa 80 años way Luʼumeʼ, tsʼoʼoleʼ k-bin kaʼan wa tuláakʼ tuʼux. Letiʼeʼ u kʼáat kaʼach ka kuxlakoʼon minaʼan u xuul way Luʼumeʼ. Tu yoʼolal u nojoch yaabilajeʼ yaan u beetik le baʼax u tukultmaj desde tu káajbaloʼ, mix máak jeʼel u kʼexik baʼax u tukultmeʼ (Malaquías 3:6). Juntúul salmistaeʼ tu tsʼíibtaj le jatsʼuts tʼaanoʼobaʼ: «Le utsil máakoʼoboʼ bíin u tiaʼalintoʼob le luʼumaʼ; tiʼ bíin kajlakoʼob utiaʼal jaʼaboʼob minaʼan u xuul» (Salmo 37:29).